Bookreads: Όταν ο Μισέλ Ουελμπέκ «διύλισε» το σώμα του Σοπενάουερ

Και για τους δύο αυτούς συγγραφείς δεν χρειάζεται κανείς να πει πολλά, ο ένας, ο Ουελμπέκ, μέσω των μυθιστορημάτων του κατάφερε να περιγράψει τον σύγχρονο κόσμο και τα αισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς του ανθρώπου της πόλης και όχι μόνο, ο άλλος, παλιά καραβάνα στην φιλοσοφία, περιέγραψε τον κόσμο με έναν τρόπο που μόνο οι βουδιστές είχαν φανταστεί πριν από δεκάδες χρόνια. Ο πρώτος έκατσε λοιπόν κι έγραψε ένα δοκίμιο για τον δεύτερο.

Να πούμε εδώ πως ο Ουελμπέκ ίσως τα καταφέρνει λιγάκι πιο καλά όταν πρόκειται να γράψει δοκίμιο μιας και στα μυθιστορήματα του γίνεται λιγάκι κουραστικός σε στιγμές. Προσωπικά θεωρούμε πως μάλλον ο Γάλλος είναι κάπως πιο σοβαρός όταν πρόκειται να γράψει για κάποιον άλλο που θαυμάζει. Το βιβλίο του, που προσφάτως μεταφράστηκε στα Ελληνικά, «Σοπενάουερ Παρόντος» ουσιαστικά περιγράφει με λιγάκι πιο απλό τρόπο την φιλοσοφία του Γερμανού δασκάλου.

«Ανάμεσα στον Σοπενάουερ και τον Κοντ, τελικά διάλεξα -και, βαθμηδόν, με ένα είδος διαψευσμένου ενθουσιασμού, έγινα θετικιστής- έτσι, έπαψα κατ' αναλογία να είμαι σοπεναουερικός. Παρά ταύτα, ελάχιστα ξαναδιαβάζω Κοντ, και ποτέ με μιαν απόλαυση απλή, άμεση, αλλά περισσότερο μ' εκείνη τη λιγάκι διεστραμμένη (σίγουρα έντονη, όταν της έχεις πάρει το κολάι) απόλαυση που νιώθουμε συχνά με τις υφολογικές παραξενιές των εκκεντρικών. Αντίθετα, κανένας φιλόσοφος, εξ όσων γνωρίζω, δεν είναι τόσο άμεσα ευχάριστο και ανακουφιστικό ανάγνωσμα όσο ο Άρτουρ Σοπενάουερ. Δεν πρόκειται καν για κάποια «τέχνη του γραψίματος» κι άλλες τέτοιες μωρολογίες: πρόκειται για τους όρους τους οποίους καθένας θα έπρεπε να μπορεί να πληροί πριν βρει το θράσος να προτείνει τη σκέψη του στο κοινό».

Όποιο δοκίμιο κι έπεσε ποτέ στα χέρια μου από τον Ουελμπέκ μπορώ να πω πως το απόλαυσα μονορούφι, σε αντίθεση με τα μυθιστορήματα του που λιγάκι κάνουν σοβαρή κοιλιά σε κάποιες φάσεις, μιας και πάντα το τραβάει από τα μαλλιά. Από την μελέτη του για τον Λάβκραφτ σε νεαρή ηλικία μέχρι τις «Παρεμβάσεις 2020», τα δοκίμια του έχουν μία ποιότητα κάπως πιο ελαφριά και παιχνιδιάρικη.

Ακριβώς αυτό παθαίνει κανείς με το «Σοπενάουερ Παρόντος», ο Γάλλος με πολύ απλό τρόπο μας δείχνει την αγάπη του για τον φιλόσοφο και κάπως μας εξηγεί πόσο σημαντικός είναι, περνώντας από σημεία του πιο διάσημου βιβλίου του (Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση) και σχολιάζοντας μετά με δικά του λόγια.

Στο κύριο έργο του, «Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση», δημοσιευμένο σε πρώτη έκδοση το 1819, ο Σοπενάουερ εκθέτει την φιλοσοφία του συνολικά και συστηματικά. Στα δύο πρώτα από τα τέσσερα συνολικά «βιβλία» του έργου, πραγματεύεται κατ' αρχάς το αντικείμενο, την σύσταση και τα όρια της ανθρώπινης γνώσης, στην δε συνέχεια το καθ' αυτό των όντων, την ουσία της πραγματικότητας. Η ανθρώπινη γνώση καθορίζεται από τις απριόρι μορφές του γνωστικού μηχανισμού του υποκειμένου και διεξάγεται κατ' αρχάς στο επίπεδο της εποπτείας και κατόπιν σ' εκείνο της αφηρημένης γνώσης. Την δε πρόσβαση στο καθ' αυτό των όντων μάς την παρέχει η άμεση εντός μας εμπειρία της βούλησης, η οποία συνιστά την μεταφυσική ουσία της πραγματικότητας.

Όλα αυτά ο Ουελμπέκ τα θαυμάζει και τα αναλύει με έναν τρόπο αρκετά προσιτό για τον αναγνώστη που δεν έχει ιδέα τι εστί Σοπενχάουερ, αλλά ακόμη και γι΄ αυτούς που είναι εξοικειωμένοι με το έργο του Γερμανού, υπάρχει μία ευχάριστη νότα στα λόγια του Γάλλου τα οποία δίνουν μία άλλη οπτική στην επεξήγηση των γραπτών του. Ένα ευχάριστο ανάγνωσμα, ιδιαιτέρως για κάποιον που θέλει μία κάπως εξεζητημένη εισαγωγή στο έργο του Γερμανού φιλοσόφου.