Bookreads: Ο Γιώργος Β. Μακρής ήταν ένα κρυμμένο διαμάντι της εγχώριας λογοτεχνίας

Ένας τόμος κυκλοφορεί στο εμπόριο κι αυτόν πολύ δύσκολα τον βρίσκει κανείς μιας και είναι εξαντλημένος χρόνια τώρα. Αν είσαι τυχερός ίσως τον πετύχεις σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο του κέντρου. Εγώ έτυχε να σταθώ τυχερός μιας και ένας φίλος το είχε δύο φορές και μου το χάρισε. Δεν είχα ποτέ την ευκαιρία να διαβάσω μέχρι τότε Μακρή, είχα ακούσει μόνο τις ιστορίες γύρω από το πρόσωπο του. Ένας άνθρωπος μοναχικός και μυστήριος, κάπως τρελός σε στιγμές και αρκετά ακραίος στην προσωπική του ζωή. Ο Γονατάς μπήκε στον κόπο να μαζέψει τα γραπτά του (ο ίδιος δεν έδινε δυάρα γι΄αυτά και τα πετούσε όπου έβρισκε) και τελικά γεννήθηκε κάπως αυτός ο τόμος από τις εκδόσεις Εστία. Ένα πραγματικό στολίδι της ελληνικής λογοτεχνίας.

Ο Γιώργος Μακρής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1923. Όπως συγκεκριμένα αναφέρει ο συγγραφέας και φίλος του, Λεωνίδας Χρηστάκης, ο Γιώργος Μακρής “…γεννήθηκε από καταπιεστικούς γονείς, μοναχογιός. Ο πατέρας του ήταν δικαστικός με εξουσιαστικές ροπές, δίκαζε ακόμη και στο σπίτι του”. Δύσκολη περίπτωση ανθρώπου ο Μακρής, τελικά όμως κατάφερε να αφήσει κάτι πίσω του κι αυτό λόγω των ανθρώπων που τον εκτιμούσαν, όπως ήταν ο Γονατάς που κόπιασε για να φτιάξει τον τόμο με τα άπαντα του. Μετά από ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα που συνέβη όταν ήταν έξι ετών, ο Γιώργος Μακρής κούτσαινε σε όλη του τη ζωή. Παρότι γράφτηκε στην Νομική σχολή Αθηνών, δεν πήρε ποτέ το πτυχίο του. Γνώριζε καλά Γαλλικά και Αγγλικά και μελετούσε μετά μανίας όλους τους ξένους συγγραφείς της εποχής εκείνης στην γλώσσα τους.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που νομίζουν πως ο Μακρής είναι ένα ψευδώνυμο του ίδιου του Γονατά, κάτι που φυσικά δεν ισχύει. Ο Μακρής υπήρξε και μάλιστα ήταν μία μορφή πολύ έντονη. Δεν τον χώραγε η ίδια η ζωή αλλά τελικά δεν τον χώραγαν ούτε καν οι σελίδες. Σε όλη την διάρκεια της ζωής του δεν είχε δημοσιεύσει κάποιο βιβλίο παρά μόνο σε περιοδικά. Ο Μακρής ήταν πάντα απροσάρμοστος στην ζωή και τα γραπτά του δείχνουν έναν άνθρωπο ονειροπόλο που δεν μπορούσε με τίποτα να πάει με τα νερά της κοινωνίας. Ο ίδιος δεν έδειχνε συχνά τα γραπτά του και προτιμούσε να τα καταχωνιάζει σε συρτάρια και ντουλάπες. Ο Μακρής ήταν ένας άνθρωπος ενθουσιώδης που έπεφτε όμως απότομα σε βαθιές καταθλίψεις. Έβγαζε δικά του μανιφέστο και καλούσε τους φίλους να ανατινάξουν τα αρχαία μνημεία σαν μία ένδειξη αντίδρασης προς το πολιτικό κατεστημένο. Κι όμως ο ίδιος δεν ήταν καθόλου πολιτικοποιημένος, ούτε και τα γραπτά του.

Από το 1948 και μετά, ο Μακρής ζούσε σχεδόν μόνος του. Δεν ενδιαφερόταν για τίποτα και περιέφερε το σαρκίο του από καφενείο σε καφενείο και από στέκι σε στέκι, ξοδεύοντας τα χρήματα της μητέρας του και μετά μένοντας απένταρος για καιρό. “Ο Γιώργος Μακρής ήταν εκείνος που κάποτε είπε: “Η πρώτη γενιά συγκεντρώνει την περιουσία, η δεύτερη την συντηρεί και η τρίτη γενιά την τρώει. Εγώ ανήκω στην τρίτη!”, αναφέρει ο Χρηστάκης. Επιπλέον καταθέτει πως “Ήταν λιγομίλητος και με πολύ χιούμορ”, γεγονός που καταφαίνεται σε πολλούς από τους στίχους του: Αν ο Μακρής είχε ένα πάθος αυτό ήταν το διάβασμα. Μπορούσε κανείς να τον πετύχει σε κάποιο καφενείο να διαβάζει ώρες ολόκληρες.

PHOTO 1 / 4

“Πάντα με ένα βιβλίο ή ξένο περιοδικό στο χέρι, αραγμένος στις καρέκλες των ζαχαροπλαστείων ή των καφενείων της πλατείας Κολωνακίου διάβαζε. Υπήρξαν περιπτώσεις που την έστηνε σε μια καρέκλα καφενείου και δεν σηκωνόταν ούτε μετά από εικοσιτέσσερις ώρες”. Την μανία του Μακρή με το διάβασμα, “πιστοποιεί” και ο Κώστας Ταχτσής: “…Τι έκανε στα καφενεία μόνος του, ή μάλλον με την ψευδαίσθηση ότι δεν είναι μόνος; Μα – διάβαζε”.

Τα γραπτά του (ποιήματα και πεζά) είναι γεμάτα με φιλοσοφικές ανησυχίες. Έχουν ένα τόσο καθαρό αλλά την ίδια στιγμή παράξενο ύφος που αμέσως σε μαγνητίζουν. Προσωπικά πάντα προτιμούσα τα πεζά του τα οποία και θεωρώ αξεπέραστα μέχρι σήμερα. Ο ίδιος περισσότερο μιλούσε παρά έγραφε, καθισμένος σε κάποιο καφενείο στην πλατεία Κολωνακίου, και περιτριγυρισμένος από φίλους και γνωστούς, έδινε κάθε απόγευμα το δικό του φιλοσοφικό show. Έγραφε πίσω από παλιές φωτογραφίες του, έγραφε όπου έβρισκε, ακόμη και σε τοίχους, δεν τον ένοιαζε να μείνουν τα γραπτά του. Πίστευε πως όποιος ασχολείται με την τέχνη πρέπει τελικά να απελευθερωθεί από αυτήν, να έχει τη σκέψη του ελεύθερη.

Τρεις ή τέσσερις φορές είχε αποπειραθεί ο Μακρής να αυτοκτονήσει. Ο Χρηστάκης και πάλι, αναφέρει χαρακτηριστικά: “Από το 1965 άρχισαν οι τάσεις για αυτοκτονία. Εάν προσθέσουμε και μερικές αδικαιολόγητες συγκρούσεις με το αυτοκίνητο του, οι απόπειρες ήταν επτά αλλά ανεπιτυχείς. Στο τέλος του Γενάρη του 1968 ήρθε σπίτι μου μεσημέρι. Ήταν χλωμός και αδυνατισμένος. Φάγαμε και αμέσως μετά μου είπε: “Είναι ντροπή να μην μπορώ να δώσω ένα αποφασιστικό τέλος στη ζωή μου“, κι έφυγε. Του τηλεφωνούσα συνέχεια. Δεν απαντούσε. Αργά στις 31 του ίδιου μήνα μου τηλεφώνησαν ότι έπεσε από την ταράτσα του σπιτιού του”.