Bookreads: Ο Διονύσιος Η. Στράνης αφηγείται παράξενες ιστορίες μέσα από ένα άκρως φιλοσοφικό πρίσμα

Το βιβλίο του Στράνη δεν είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα. Προσωπικά αυτό λειτουργεί θετικά για μένα. Πάντα θέλω να παλεύω με τη σελίδα και τις λέξεις. Οι λέξεις του Δ.Η. Στράνη είναι πολύπλευρες, οι προτάσεις του κρύβουν ένα δάσος από νοήματα τα οποία ναι μεν χρειάζονται αποψίλωση για να τα αποδομήσεις, είναι δε αναγκαστικό να το κάνεις για να μαζέψεις τη «σοδειά» που χαρίζουν. Τροφή για το μυαλό, μόνο έτσι θα μπορούσα να περιγράψω το πόνημα του Στράνη. Το βιβλίο δεν σου αφήνει περιθώρια και δεν προτείνεται σε «τεμπέληδες» αναγνώστες. Θέλει επιμονή αλλά στο τέλος η επένδυση του χρόνου σου αποδίδει. Οι ιστορίες του βιβλίου είναι παράξενες, οι ήρωες δεν είναι καν πάνω στη σελίδα, κρύβονται πίσω από σκιώδεις σφήνες και παράλληλους κόσμους. Το μυθιστόρημα (είναι όντως;) του Στράνη περνάει τον αναγνώστη από δέκα χιλιάδες κύματα για να τον αφήσει τελικά να φτάσει στη στεριά, ακόμα κι εκεί όμως του στήνει παγίδες και δεν τον αφήνει σε ησυχία. Εμείς μιλήσαμε με τον συγγραφέα και του ζητήσαμε να μας εξηγήσει τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στο κεφάλι του.

Ποια ήταν η βασική σου έμπνευση για να γράψεις ένα τόσο παράξενο βιβλίο;

Το 2018 άρχισα να πειραματίζομαι πάνω σε ένα είδος "δραματοποιημένου" κωμικού δοκιμίου, ελεύθερης φόρμας. Είχα κατά νου να φτιάξω ένα κείμενο προσωπικό/ιδιοσυγκρασιακό, που να μοιάζει φυσικό και unpretentious, αξιοποιώντας όλο το πεδίο μεταξύ μείζονος και ελάσσονος: Με παραθέματα φιλοσοφικά και σημεία στοχαστικά να συνυπάρχουν -κατά το δυνατόν καλά συγκερασμένα- με το κωμικό, την αυτοϋπονόμευση και την απλή χαριτωμένη ασόβαρη ανοησία (ανθρώπινα πράγματα όλα αυτά!). Κάτι ευθυγραμμισμένο ας πούμε με τα ακόλουθα λόγια του μέγα συγγραφέα και ζωγράφου Alberto Savinio (αδελφού του Giorgio de Chirico).

"Ας αποκηρύξουμε οποιαδήποτε επιστροφή στην ομοιογένεια των ιδεών μας, με άλλα λόγια σε έναν παλαιού τύπου πολιτισμό. Αντ’ αυτού ας αγωνιζόμαστε να επιτρέπουμε, με τον, κατά το δυνατόν, λιγότερο βίαιο τρόπο, τις πιο ετερόκλιτες ιδέες να συνυπάρχουν, συμπεριλαμβανομένων των πιο απελπισμένων ιδεών."
Αυτό που προέκυψε φυσικά ήτανε στην αρχή ένα ανάκατο τερατούργημα. Από την επεξεργασία και διάσπασή του ωστόσο προέκυψαν τα τρία κωμικά δοκίμια που περιλαμβάνονται στο βιβλίο (ως Β΄ μέρος).

Όσον αφορά τις Ιστορίες του Πλοκάμου, το κύριο δηλαδή μέρος του βιβλίου, αυτές προέκυψαν ξαφνικά μέσα από κάτι απελπιστικά χαοτικές σημειώσεις που κρατούσα για ένα νέο γραπτό, υβριδικό (με στοιχεία δοκιμίου και άλλων ειδών) και στο ίδιο -μειζονέλασσον- κλίμα, αλλά περισσότερο μυθοπλαστικό, και δεν έβγαιναν, ή δεν έμοιαζαν να βγαίνουν, πουθενά. Η πρώτη ιστορία (οι ιστορίες παρατίθενται στο βιβλίο με τη χρονολογική σειρά που γράφτηκαν) πήρε μορφή σχεδόν σε ένα βράδυ, αρχές του 2020, και αφορμή ήταν το πρώτο υπερηχογράφημα της κόρης μου, όπου περίμενα να δω κάτι σαν άνθρωπο -ένα homunculus- μα δεν είδα τίποτα πέρα από ένα παλλόμενο (στον καρδιακό ρυθμό) πραγματάκι.

Έτσι προέκυψε ο χαρακτήρας του «Παλλόμενου Αστέρα» και τότε ξεκλείδωσε η βασική ιδέα και η όλη καρτουνίστικη διάθεση της σειράς των Ιστοριών του Πλοκάμου. Όσον αφορά δε τη σύνθεση και τη διάδραση των χαρακτήρων ήτανε καταλυτική η ανάγνωση του Κωμικού Μυθιστορήματος του Paul Scarron (1610-1660).

Οι Ιστορίες του Πλοκάμου είναι ένα βιβλίο άκρως φιλοσοφικό, ποιες είναι οι επιρροές σου από την φιλοσοφία;

Ναι, πράγματι το βιβλίο έχει πολλές φιλοσοφικές αναφορές. Αλλά τούτο έγινε με την ελαφρά διάθεση ενός ερασιτέχνη. Είμαι απλός αναγνώστης φιλοσοφικών έργων, όχι κανένας ειδικός της φιλοσοφίας. Και μάλιστα συνήθως αναζητώ σε αυτά τίποτα δευτερεύοντα, ακούσια συνήθως, κωμικά στοιχεία που θα ερεθίσουν το αισθητήριο μου -ιδιοσυγκρασιακές αναλαμπές, περίεργες παρεκβάσεις, παράδοξα παραδείγματα κ.λπ.-, τα οποία εντάσσω οργανικά σε αυτά που γράφω. Πέραν λοιπόν της δεδομένης -μεγάλης ενίοτε- χρησιμότητάς της, η φιλοσοφία - ο κλάδος αυτός που συνηθίζουμε να αποφεύγουμε ως κάτι απρόσιτο και δυσάρεστο- μού μοιάζει ταυτόχρονα και με ανεκμετάλλευτο ορυχείο ακούσιου χιούμορ. Όσον αφορά εξάλλου τις φιλοσοφικές επιρροές, νομίζω ότι η θέασή μου -εν μέρει ορθολογική/εν μέρει μισάνθρωπη- οφείλει αρκετά, μεταξύ άλλων, στους Καντ, Σοπενχάουερ, Βολταίρο και Σαμφόρ.

Ποιος είναι ο Διονύσιος Στράνης, τι μυστήρια κρύβει αυτό το πρόσωπο που γράφει; Είναι θέμα επιλογής η απόκρυψη των αληθινών σου στοιχείων; Σε γοητεύει κάτι τέτοιο;

Υπό το όνομα Διονύσιος Η. Στράνης (Δ.Η. Στράνης) γράφω και πρωταγωνιστώ στα κείμενα του βιβλίου, μαζί με έναν μικρό θίασο βασικών χαρακτήρων. Είναι λοιπόν μια περσόνα που μετέρχομαι διττώς, η οποία έχει φανταστικά αλλά και αυτοβιογραφικά στοιχεία. Χρησιμοποιώ το ψευδώνυμο αυτό ως έμμεση λογοτεχνική αναφορά στον Διονύσιο Σολωμό (εν ολίγοις και στον επονομαζόμενο λόφο του Στράνη, όπου ο τελευταίος έζησε για ένα διάστημα και συνέγραψε τον Ύμνο εις την Ελευθερία) και συνάμα ως έναν αυτοπεριορισμό τύπου Oulipo: πρέπει σε κάθε ολοκληρωμένο κείμενό μου να υπάρχει κάποια σύνδεση με τη ζωή ή/και το έργο του Εθνικού μας Ποιητή, έστω και αν συνήθως η σύνδεση αυτή είναι εντελώς αυθαίρετη. Εξάλλου, η όποια αναφορά μου στον Σολωμό δεν είναι καθόλου φιλολογική, αλλά πάντοτε γελαστική και goofy -όχι όμως ασεβής. Πρόκειται μάλλον για εργαλείο κωμωδίας και αυτοϋπονόμευσης. Το να μασκαρεύομαι σαν ποιητής που έχει κερδίσει την Αιωνιότητα είναι ένα παιχνίδι με τη ματαιοδοξία, που με εμπνέει και με διασκεδάζει. Και ναι, οπωσδήποτε απολαμβάνω το καθεστώς ελευθερίας και ανωνυμίας που συνεπάγεται ένα ψευδώνυμο. Η έκθεση είναι κάτι που με τρομάζει γενικά παρά με ευχαριστεί.

Προσωπικά βρήκα το βιβλίο πολύ βραδύκαυστο, αλλά με την καλή έννοια. Αν όμως μπεις μέσα του, στη γλώσσα του, όλα αρχίζουν να μεταμορφώνονται σε κάτι άλλο, κάτι πολύ διαφορετικό από εκείνο που βλέπεις με την πρώτη ματιά. Αυτό έγινε συνειδητά; Ή βγήκε στην πορεία;

Αντιλαμβάνομαι ότι θέλει κάμποση επιμονή μέχρι να συντονιστεί κάποιος στο πνεύμα των κειμένων. Εξάλλου, η μη-γραμμικότητά τους, με τόσες παρεκβάσεις και παρεμβολές, δεν διευκολύνει -τούτο όμως δεν έγινε ακριβώς συνειδητά. Αλλά μάλλον από ένστικτο ως προς το πώς πρέπει να οργανωθεί και να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύνθετο και ρευστό υλικό, όπου η μυθοπλασία εναλλάσσεται ελευθέρως με το δοκίμιο, τον αφορισμό, τη σάτιρα, την ποίηση, στοιχεία θεατρικά κ.ο.κ. Με τις Ιστορίες του Πλοκάμου προσπάθησα να πετύχω μια ανοιχτή πλατφόρμα που να χωράει, κατά τρόπο οργανικό, πολλά ετερόκλιτα στοιχεία. Περαιτέρω, υπάρχουν εσωτερικές συνδέσεις μεταξύ των κειμένων, που «ανοίγουν» διάφορα επίπεδα κατά την ανάγνωση. Μάλλον αυτός είναι και από τους βασικούς λόγους για τους οποίους ο Γ. Πινακούλας περιγράφει στο επίμετρό του το βιβλίο, εν τέλει, ως μυθιστόρημα, εύστοχα κατά την άποψή μου.

Τι γράφεις τώρα;

Κρατάω κάτι (χαοτικές προς το παρόν) σημειώσεις για ένα νέο κείμενο κωμικής φαντασίας, μια ακόμα Ιστορία του Πλοκάμου στο στυλ των δύο εκτενέστερων ιστοριών του βιβλίου ("Περιπέτειες στο νησί του Σολ.", "Ο Παλαιός Έλληνας"). Αβέβαιο αν και πότε θα ολοκληρωθεί, αλλά δεν βιάζομαι ιδιαίτερα.

Ποιες είναι οι επιρροές από λογοτεχνία;

Λώρενς Στερν, Τζόναθαν Σουίφτ, Θερβάντες, Ραμπελαί, Πωλ Σκαρρόν, Λουκιανός, Έρασμος (το "Εγκώμιο της Μωρίας"), Βολταίρος, Αλμπέρτο Σαβίνιο, Σκαρίμπας, Κόντογλου, Εγγονόπουλος, Barthelme.

Οι Ιστορίες του Πλοκάμου είναι ένα καταπληκτικό έργο, ένα βιβλίο που έχει μέσα του πολλά βιβλία. Κι όμως κατάφερες να το «δέσεις» αριστουργηματικά. Είναι όμως δύσκολο ανάγνωσμα, θέλει επιμονή. Πως θα πρότεινες σε κάποιον αναγνώστη να το προσεγγίσει;

Με ελαφροθυμία και κριτική διάθεση. Το βιβλίο, παρά τα οποία φιλοσοφικά (ηθικοπολιτικής φύσης κυρίως) ζητήματα πραγματεύεται στην πορεία, παραμένει πάντα ένα κεφάτο, καρτουνίστικης πνοής κείμενο.