Η κυκλική οικονομία είναι αναγκαία και απαραίτητη για την κλιματική ουδετερότητα

Του Κωνσταντίνου Κωνσταντίνου, Γενικού Διευθυντή στο Συμβούλιο του ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρωτοπορεί με ουσιαστικές δεσμεύσεις και δράσεις στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, παρότι συνεισφέρει κάτω από 10% στις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου παγκοσμίως. Η επιχειρηματικότητα στηρίζει την προσπάθεια, αναγνωρίζοντας ότι είναι μια πορεία υπεύθυνη, αλλά επισημαίνοντας ότι θα είναι και επικίνδυνη ως προς το αποτέλεσμα αν δεν ακολουθήσουν σύντομα και με την ίδια ένταση και άλλες οικονομίες.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η πορεία αυτή ενέχει κόστος που δημιουργεί ένα συνεχώς αυξανόμενο έλλειμα ανταγωνιστικότητας έναντι τρίτων χωρών, και σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να αγνοηθεί. Η πορεία προς μια αδύναμη οικονομικά και κοινωνικά ήπειρο, με άριστες περιβαλλοντικές επιδόσεις, δεν ωφελεί καν το κλίμα, αφού η παραγωγή προϊόντων εκτός Ε.Ε. κατά κανόνα έχει πολλαπλάσιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου από παραγωγή τους στα Κράτη – Μέλη.

Η κυκλική οικονομία αποτελεί αναγκαία και απαραίτητη συνιστώσα στην προσπάθεια μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα.

Αναγκαία διότι με τον παγκόσμιο πληθυσμό να έχει ήδη φτάσει στα 8 δισ., με πρόβλεψη σχεδόν 10 δισ. για το 2050, δεν είναι βιώσιμο να αναλώνονται φυσικοί πόροι με τους σημερινούς ρυθμούς, που υπερβαίνουν κατά πολύ τα πλανητικά όρια διαθεσιμότητας και φυσικής αναπλήρωσης.

Απαραίτητη, διότι η δυναμική της κυκλικής οικονομίας στην κλιματική μετάβαση είναι τεράστια. Σύμφωνα με το Circularity Gap Report 2021 τα 2/3 των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σχετίζονται με διαχείριση υλικών, ενώ ο διπλασιασμός κυκλικότητας της παγκόσμιας οικονομίας (από το 8,6% που είναι σήμερα) θα αρκούσε για τη συγκράτηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 2 βαθμούς.

Το ζήτημα λοιπόν είναι πως θα γίνει πράξη, αφού αν υλοποιηθεί σωστά, τότε εκτός από την αξία για το περιβάλλον, θα δημιουργηθεί αξία και στην απασχόληση και στην οικονομία, όπως καταδεικνύεται και για την χώρα μας σε πρόσφατη μελέτη .

Ένα κεφάλαιο είναι αυτό της διαχείρισης των αποβλήτων. Η τρίτη χειρότερη επίδοση της χώρας στην Ε.Ε. στην ταφή αποβλήτων (80% επί του συνόλου) παραμένει βασικό πρόβλημα, το οποίο για να λυθεί πρέπει, μεταξύ των άλλων, να υλοποιηθούν το συντομότερο δυνατό οι απαραίτητες υποδομές (τηρώντας την ιεραρχία διαχείρισης των αποβλήτων) και να εφαρμοστεί χωρίς αναβολές το θεσπισμένο τέλος ταφής (όπως συμβαίνει στα περισσότερα Κράτη – Μέλη).
Όμως, οι υποδομές και η νομοθεσία συνιστούν αναγκαία, αλλά μη ικανή συνθήκη για τη στροφή από τη γραμμική, στην κυκλική οικονομία.

Στο πρόσφατο Special Report του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, με αφορμή την έκθεση της Ε.Ε. για την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην Ελλάδα (Environmental Implementation Review - EIR) εντοπίζονται κρίσιμες παρεμβάσεις που θα επιταχύνουν στην πράξη τη μετάβαση.

Η ταχύτητα της μετάβασης στην κυκλική οικονομία εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από την ενημέρωση και τη ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες με τέτοια χαρακτηριστικά.
Σε καμιά οικονομία, προφανώς και στην κυκλική, δεν θα προκύψει μεταστροφή και επενδύσεις για νέα προϊόντα και υπηρεσίες, όσο οι καλές προθέσεις των καταναλωτών, που αποτυπώνονται πλέον σε αρκετές μελέτες, δεν μετουσιωθούν σε ζήτηση.

Είναι απαραίτητη λοιπόν η ενημέρωση για την αξία που περιλαμβάνεται στην αυξημένη τιμή προϊόντων με κυκλικά χαρακτηριστικά, αλλά και η συνειδητοποίηση ότι όσο αυτό το κόστος δεν αναλαμβάνεται, μεταφέρεται με υψηλό τόκο, στις επόμενες γενιές.

Σημαντικό ρόλο, στην αξιοπιστία και την ενίσχυση του αισθήματος εμπιστοσύνης που χρειάζεται να δημιουργηθεί, ώστε να αλλάξει το καταναλωτικό μοντέλο διαδραματίζουν:

• οι προδιαγραφές των δευτερογενών προϊόντων και υλικών, με τις οποίες οριοθετείται παράλληλα και το πλαίσιο σχεδιασμού των επενδύσεων που θα παράγουν ή αξιοποιήσουν τα υλικά αυτά, και
• οι απαραίτητοι έλεγχοι στην αγορά, που διασφαλίζουν όχι μόνο καταναλωτές, αλλά και τις επιχειρήσεις από τον αθέμιτο ανταγωνισμό έναντι όσων παρανομούν.

Τελευταίο, αλλά όχι έσχατο μέτρο, αποτελεί η θέσπιση ενός Παρατηρητηρίου δεικτών και η παρακολούθηση όχι μόνο των απολογιστικών, όπως τα ποσοστά ταφής, αλλά κυρίως των πρόδρομων, όπως οι πράσινες προμήθειες, η αυτάρκεια σε πρώτες ύλες ή οι απασχολούμενοι σε τομείς σχετικούς με την κυκλική οικονομία, με στόχο έγκαιρες παρεμβάσεις όπου απαιτείται.

Για το Συμβούλιο ΣΕΒ για την Βιώσιμη Ανάπτυξη η κυκλική οικονομία αποτελεί σταθερή προτεραιότητα όπως αποδεικνύει η συνέπεια με την οποία συμμετέχουμε στο δημόσιο διάλογο με υποβολή απόψεων αλλά προς τις επιχειρήσεις είτε συμβουλευτικά είτε με προτάσεις ή καλές πρακτικές. Επόμενος στόχος είναι η δομημένη αποτύπωση της γνώσης και ετοιμότητας της ελληνικής επιχειρηματικότητας στο θέμα, ώστε να συνεχίσουμε να συμβάλλουμε με ακόμη πιο στοχευμένες και αποτελεσματικές παρεμβάσεις.