Σαν σήμερα: 27 Οκτωβρίου - Τομ Πάπας: Ο αρχιδιαπλεκόμενος Έλληνας που γεφύρωσε χούντα και ΗΠΑ

Όταν ήμουν παιδί, τη δεκαετία του '70, και έκανα κάποια λοβιτούρα στο σπίτι, η μαμά μου με κοιτούσε στραβά και μου έλεγε «καλώς τον Τομ Πάπας».

Ήταν η πρώτη μου «γνωριμία» με τον Θωμά Παπαδόπουλο, εκ Φιλιατρών Μεσσηνίας ορμώμενο, ο οποίος επί δύο δεκαετίες έκοβε και έραβε, πάντα παρασκηνιακά, στην ελληνική και αμερικανική πολιτική και επιχειρηματική ζωή.

Είναι μια καταπληκτική ιστορία, η οποία επαναλαμβάνεται διαρκώς στη δημόσια ζωή, με άλλα πρόσωπα και άλλες λεπτομέρειες, παραμένει όμως ακριβώς η ίδια στην ουσία της.

Ο Πάπας, επισήμως ήταν επιχειρηματίας. Ανεπισήμως και ουσιαστικά ήταν ο Έλληνας της εποχής του· λίγο από σκοτεινή πολιτική, λίγο από ακόμη σκοτεινότερες μπίζνες, λίγο (ή και πολύ) χουντικός, λίγο Γουότεργκέιτ, γενικώς τα έκανε όλα εάν η τιμή ήταν σωστή.

Ο Θωμάς γεννήθηκε στα πάμφτωχα εκείνην την εποχή Φιλιατρά και το 1903, σε πολύ μικρή ηλικία, μετανάστευσε με τους γονείς του στις ΗΠΑ, όπου και μεγάλωσε. Πολιτογραφήθηκε το 1924 κάνοντας το όνομά του Τόμας Άντονι Πάπας, όμως διατήρησε και την ελληνική ιθαγένεια.

Ο αδελφός του, Τζον, έγινε δικαστής και ο ίδιος σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Βοστώνης.

Ανέλαβε το μανάβικο του πατέρα του στη Βοστώνη, το επέκτεινε σε ένα δίκτυο 30 καταστημάτων, το πούλησε στις αρχές της δεκαετίας του '50 και με το κεφάλαιο μπήκε στις επιχειρήσεις, στον τομέα των εισαγωγών - εξαγωγών τροφίμων και μετά στον εφοπλισμό, τα τάκνερ πιο συγκεκριμένα.

Ο Πάπας σύντομα κατάλαβε ότι μπίζνες και πολιτική είναι δύο συγκοινωνούντα δοχεία. Ξεκίνησε την εμπλοκή του με τη δεύτερη σε πολιτειακό επίπεδο, που είναι για τους Αμερικανούς το πρώτο και βασικό σκαλοπάτι, ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση για εμάς.

Το 1932 έγινε μέλος της συμβουλευτικής επιτροπής του γραφείου μετανάστευσης της πολιτείας της Μασαχουσέτης διευκολύνοντας την είσοδο πολλών Έλλήνων μεταναστών στις ΗΠΑ, με το αζημίωτο λένε οι κακές γλώσσες.

Εκείνη την εποχή, αλλά και κάθε εποχή, δεν ήταν πολύ δύσκολο να γίνεις παράγοντας από τη μία μέρα στην άλλη. Ο Πάπας επικεντρώθηκε στην ελληνική ομογένεια, η οποία και μεγάλωνε και ισχυροποιούταν ως κοινότητα. Όταν ο Αθηναγόρας πήγε στην Κωνσταντινούπολη για να γίνει Πατριάρχης, ο Πάπας ήταν στο πλευρό του.

Τα δύο αδέλφια ακολούθησαν εντελώς διαφορετικούς δρόμους: Ο Τζον ήταν Δημοκρατικός και ένθερμος υποστηρικτής του κινήματος για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο Τομ ήταν Ρεπουμπλικάνος και ένθερμος υποστηρικτής των προσωπικών του συμφερόντων.

«Χρειάστηκε να εξαγοράσω τέσσερις κυβερνήσεις σε πέντε χρόνια»

Σε αυτό το πλαίσιο άρχισε να χρηματοδοτεί τον Αϊζενχάουερ με χρήματα δικά του αλλά και της ομογένειας και το 1952 ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ τού πρότεινε τη θέση του πρέσβη στην Αθήνα. Ήταν μια καλή πρόταση, αλλά όχι καλύτερη από αυτά που ήδη έκανε. Αρνήθηκε και έμεινε στις ΗΠΑ, όπου συνέχισε τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες, ενώ συνδέθηκε και με τη CIA, της οποίας υπήρξε κατά καιρούς ενεργός πράκτορας.

Τον Νοέμβριο του 1962 έρχεται η ώρα να εξαργυρώσει τις άριστες σχέσεις που έχει και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού: Η ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή θέλει να φτιάξει διυλιστήρια πετρελαίου. Ο Αριστοτέλης Ωνάσης και άλλες 14 κολοσσιαίες εταιρείες καταθέτουν προτάσεις.

Ο Πάπας τους κερδίζει όλους καταθέτοντας μια προσφορά που περιλαμβάνει την κατασκευή ενός τεράστιου βιομηχανικού συμπλέγματος, με εργοστάσια παραγωγής αμμωνίας και λιπασμάτων ανάμεσα στα άλλα. Ο Πάπας βάζει το όνομά του δίπλα στο «Esso» και υπογράφεται η σύμβαση ύψους 190 εκατομμυρίων δολαρίων.

Πέρα από το ρόλο του ως Προέδρου των τριών από τις επτά εταιρίες που εμπλέκονταν στην επένδυση, για τον ίδιον τον Πάπας το βασικό κέρδος ήταν άλλο: Τα πετρέλαια θα μεταφέρονταν με τα δικά του τάνκερ.

Στην ελληνική Βουλή, η αντιπολίτευση μιλάει για αποικιοκρατικού χαρακτήρα σύμβαση, οι υπόλοιποι μνηστήρες της επένδυσης καταγγέλουν λαθροχειρία, αλλά η Esso Pappas έχει γεννηθεί.

Με την άνοδο της Ένωσης Κέντρου στην εξουσία ο Γεώργιος Παπανδρέου θέλησε αμέσως να τροποποιήσει την σύμβαση. Τις διαπραγματεύσεις ανέλαβε ο Ανδρέας Παπανδρέου πετυχαίνοντας τον περιορισμό των μονοπωλίων, τη μείωση των τιμών προμήθειας πετρελαιοειδών και την αύξηση των αντισταθμιστικών οφελών.

Η αναθεώρηση των όρων της σύμβασης ήταν μια από τις αιτίες που οδήγησαν στα γεγονότα της αποστασίας. Ο Πάπας εξοργίστηκε και έκανε αυτό που ήξερε να κάνει καλύτερα απ' όλα: Εξαγόρασε τη στήριξη κάποιων βουλευτών που στράφηκαν εναντίον της κυβέρνησης Παπανδρέου.

«Χρειάστηκε να εξαγοράσω τέσσερις κυβερνήσεις σε πέντε χρόνια για να πετύχει αυτή η ιστορία», έχει πει ο ίδιος.

Όλα αυτά τα προβλήματα τα τελείωσε η έλευση της χούντας, της οποίας ο Πάπας ήταν ένθερμος υποστηρικτής. Ήταν προσωπικός φίλος του Παπαδόπουλου και παρότι κάτι τέτοιο δεν τεκμαίρεται, θεωρείται ότι παρασκηνιακά έπαιξε ρόλο στην εγκαθίδρυση του καθεστώτος της 21ης Απριλίου.

Ο άνθρωπος-γέφυρα ανάμεσα σε χούντα και Νίξον

Γεγονός είναι ότι ανέλαβε ανεπίσημα το ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στη χούντα και τον Νίξον, του οποίου επίσης ήταν στενός φίλος.

Πείθει τους συνταγματάρχες να προσφέρουν 550.000 δολάρια στην προεκλογική εκστρατεία του Νίξον, εξαγοράζοντας (και) με αυτόν τον τρόπο την επιλογή του Σπύρο Άγκνιου, επίσης στενού φίλου του Πάπας, για τη θέση του Αντιπροέδρου των ΗΠΑ. Ο Άγκνιου το 1971 έρχεται στην Αθήνα, σε μια απίστευτη κίνηση στήριξης της χούντας, με τη σιαμεσολάβηση πάντα του Πάπας.

Δεν αρκεί αυτό όμως.

Στην χουντική κυβέρνηση Κόλλια διορίζεται υπουργός δημόσιας τάξης ο Παύλος Τοτόμης, υπάλληλος του Τομ Πάπας, ο οποίος στη συνέχεια μεταπήδησε στην διοίκηση της ΕΤΒΑ. Ο Πάπας επεκτείνει τις επιχειρηματικές του δραστηριότητες πετυχαίνοντας να του χορηγηθεί άδεια ανέγερσης εργοστασίων κονσερβοποιίας, παρασκευής χυμών φρούτων και εμφιαλώσεως της Coca-Cola, της οποίας ήταν αντιπρόσωπος στην Ελλάδα. Παράλληλα αποκτά το μονοπώλιο του δικαιώματος αγοράς της ντομάτας της Δυτικής Ελλάδας.

Τον Μάιο του 1972 απαλλάσσεται με απόφαση της χουντικής κυβέρνησης, από τις αντισταθμιστικές υποχρεώσεις, για έξι αγροτοβιομηχανικές μονάδες σε διάφορες περιοχές της χώρας.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, όλοι είναι πάρα πολύ χαρούμενοι, ο Νίξον ιδιαιτέρως και το 1973 καλεί τον Πάπας στο Λευκό Οίκο για να τον ευχαριστήσει για την οικονομική του στήριξη αλλά και τη στήριξή του στην υπόθεση Γουότεργκειτ, η οποία ακόμη δεν είχε αποκαλυφθεί.

Υπολογίζεται ότι την περίοδο 1968 - 1972 ο Πάπας είχε συνεισφέρει προσωπικά περισσότερα από εκατό χιλιάδες δολλάρια το επιτελείο του Νίξον. Πάντα με το αζημίωτο. Αυτά τα χρήματα ήταν ψίχουλα μπροστά στις μπίζνες που του χορηγούσε ή στις οποίες τον διευκόλυνε ο Νίξον.

Το 1974 ήρθε το τέλος. Η χούντα πέφτει οριστικά στις 23 Ιουλίου και στις 3 Αυγούστου ο Νίξον ωθείται σε παραίτηση μετά τις αποκαλύψεις για το σκάνδαλο Γουότεργκεϊτ.

Ο Τζίμι Κάρτερ τον παραμερίζει, όπως και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Χάνει τη συνεργασία με την Esso, χάνει την αντιπροσωπεία της Coca-Cola, δεν κατορθώνει να κλείσει συμφωνία με την Ford, ενώ αποκαλύπτονται και οι παρασκηνιακές του διαπλοκές και οι σχέσεις με τη χούντα.

Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, μέχρι το θάνατό του το 1988, ο Πάπας, ένας πολύ πλούσιος άνθρωπος μένει στο Παλμ Μπιτς και επισκέπτεται συχνά την Αθήνα. Η δική του εποχή είχε τελειώσει.

Τη διαδέχθηκαν άλλες.

Και άλλοι «Τομ Πάπας», πιο μοντέρνοι...

Σαν σήμερα: Η 27η Οκτωβρίου στην Ιστορία

1929, Νέα Υόρκη. Η Μαρί Κιουρί στο πανεπιστήμιο Σεντ Λόρενς, στη Νέα Υόρκη, σε εκδήλωση προς τιμήν της.

1932, Νέα Υόρκη. Ο Ιρλανδός ποιητής Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, μιλάει στους δημοσιογράφους, στο ξενοδοχείο του, στη Νέα Υόρκη.

1954, Καλιφόρνια. Η Μέρλιν Μονρόε στο δικαστήριο της Σάντα Μόνικα, ετοιμάζεται να καταθέσει, στη δίκη για το διαζύγιό της, εναντίον του πρώην συζύγου της, Τζο ΝτιΜάτζιο

1956, Παρίσι. Η Γαλλίδα ηθοποιός Μπριζίτ Μπαρντό φεύγει από το Παρίσι για το Λονδίνο, όπου θα συναντήσει τη βασίλισσα Ελισάβετ.

1957, Νέα Υόρκη. Ο μουσικός Λούις Άρμστρονγκ, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, φεύγει από τη Νέα Υόρκη για περιοδεία στη Νότιο Αμερική.

1958, Λονδίνο. Ο Αμερικανός τραγουδιστής και ηθοποιός Φρανκ Σινάτρα με τη βασίλισσα Ελισάβετ, στο θέατρο Οντεόν, στο Λονδίνο, στην πρεμιέρα της ταινίας "Me And The Colonel".

1977, Καλιφόρνια. Η Φάρα Φόσετ, ο σύζυγός της Λι Μέιτζορς και η η Σοφία Λόρεν, σε γκαλά προς τιμήν του πρίγκιπα της Ουαλίας.

1982, Κίνα. Ο Πρόεδρος της Λιβύης, Μουαμάρ Καντάφι, στο Σινικό Τοίχος. Ο Καντάφι πραγματοποιεί επίσημη επίσκεψη στην Κίνα και παντού τον ακολουθούν άντρες της προσωπικής του φρουράς και Κινέζοι στρατιώτες, που δεν αφήνουν κανέναν να τον πλησιάσει.

1990, Μαδρίτη. Ο Σοβιετικός Πρόεδρος Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, με τον Ισπανό Πρωθυπουργό Φελίπε Γκονζάλες, στη Μαδρίτη, κατά τη διάρκεια επίσημης επίσκεψης του πρώτου στην Ισπανία.