Τουρκία: 4 παράμετροι κι η Ελλάδα

Μπορεί ο Τούρκος Πρόεδρος με την επίσπευση των εκλογών να επιζητά την αποφυγή της περαιτέρω ολίσθησης της οικονομίας, καθώς και της διπλωματικής απομόνωσης της Άγκυρας στο μέτωπο της Συρίας, ωστόσο κανένας και τίποτα, δεν εγγυάται ότι οι εξελίξεις θα προσαρμοστούν στην ατζέντα του.

Οικονομική κατάσταση

Η γεωπολιτική αστάθεια στην περιοχή έχει επιδεινώσει σοβαρά την ήδη, ευάλωτη τουρκική οικονομία. Η τουρκική λίρα υφίσταται έντονες πιέσεις και καταγράφει αρνητικά ρεκόρ έναντι του δολαρίου, ενώ ο πληθωρισμός κινείται σε διψήφια νούμερα. Ο Ερντογάν φοβάται την αναπόφευκτη άνοδο της ανεργίας. Συνεπώς, έχει κάθε λόγο να προσδοκά όσο το δυνατό πιο άμεσα, τη σταθεροποίηση της κατάστασης στη Συρία, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

Η επιδείνωση των σχέσεων της Τουρκίας με τους γείτονές της, καθώς και η κλιμακούμενη ένταση με την Ουάσιγκτον, αλλά και την ΕΕ υπονομεύουν την εύθραυστη εμπιστοσύνη των επενδυτών. Ο Τούρκος πρόεδρος, δεν είναι δημοφιλής στους επενδυτικούς κύκλους των οποίων, ο προβληματισμός εντείνεται καθώς και οι προεκλογικές του αλχημείες επηρεάζουν τη νομισματική και οικονομική της χώρας. Η υποβάθμιση της τουρκικής οικονομίας από τον οίκο Moody’s, δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία, δεδομένης της πολιτικής αστάθειας από την απόπειρα του πραξικοπήματος, το καλοκαίρι του 2016.

Εθνικ(ισμ)ός παροξυσμός

Η επιχείρηση της αποσύνθεσης του κοσμικού κεμαλικού κράτους, αλλά και της εξασθένισης του κράτους δικαίου, συνεχίζεται. Το Κουρδικό ζήτημα, ταυτόχρονα δοκιμάζει και την αντοχή της πολιτειακής συνοχής της χώρας.

Οι εσωτερικοί κραδασμοί και οι ισορροπίες με τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις αποτυπώνονται στην αναθεωρητική συμπεριφορά και στην εθνικιστική έπαρση της τουρκικής ρητορείας στις σχέσεις με την Ελλάδα. Η συνεργασία του Ερντογάν με τους εθνικιστές-φασίστες Γκρίζους Λύκους, του Ντεβλέτ Μπαχτσελί επιβεβαίωσε τη ρήξη του με τις πιο ήπιες μορφές του Ισλάμ, (λ.χ. Αλεβίτες και Σιϊτες).

Σήμερα, το τουρκικό κράτος με τους ιδεολογικούς του μηχανισμούς δομεί το προφίλ του σύγχρονου Εθνάρχη. Η «επικαιροποίηση» διεθνών Συνθηκών και ο «επανακαθορισμός» τους, συνιστούν τη βάση αυτής της τακτικής.

Είναι σημαντικό στη νέα φάση των σχέσεων που διανύουν οι δύο χώρες να εκμηδενιστεί, τόσο η πιθανότητα εκδήλωσης κάποιου θερμού επεισοδίου, καθώς πλησιάζουν οι τουρκικές εκλογές, όσο και η «βεβαιότητα» ορισμένων αναλυτών, ότι η Ελλάδα -αργά ή γρήγορα- μπορεί να κληθεί να αντιμετωπίσει τη στρατηγική επιδίωξη της Τουρκίας, εν γένει. Κι εκεί, είναι που επενδύει η ελληνική κυβέρνηση, τυπικά και επί της ουσίας.

Σχέσεις με Ρωσία και ΗΠΑ

Παρά τους πρόσφατους κλυδωνισμούς στις μεταξύ τους σχέσεις και τους αλληλοσυγκρουόμενους στόχους τους στο Συριακό, η συμμαχία μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας έχει βοηθήσει τις οικονομίες των δύο χωρών. Η Τουρκία είναι η δεύτερη σημαντικότερη αγορά του ρωσικού αερίου μετά τη Γερμανία, ενώ προμηθεύεται σημαντικές ποσότητες ρωσικών σιτηρών.

Οι Ρώσοι στηρίζουν την τουρκική οικονομία, επιλέγοντας τα τουριστικά της θέρετρα και τους προορισμούς. Στο επόμενο διάστημα, θα φανεί κατά πόσον θα επηρεαστούν οι εμπορικές σχέσεις τους, καθώς παραμένουν άγνωστες οι συνέπειες από τη σημερινή αρνητική συγκυρία.

Σχεδόν δύο μήνες πριν, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μεβλούτ Τσαβούσογλου προειδοποιούσε ότι «οι δεσμοί μας με τις ΗΠΑ βρίσκονται σε οριακό σημείο. Είτε, θα τακτοποιήσουμε τις σχέσεις μας, είτε αυτές θα διαρραγούν πλήρως». Σήμερα, συνεχίζουν οι σχέσεις τους βρίσκονται σε σημείο καμπής με το ενδεχόμενο οριστικής ρήξης, να είναι υπαρκτό.

ΗΠΑ και Τουρκία ακολουθούν αποκλίνουσες προσεγγίσεις ως προς την κατάσταση στη Συρία. Η μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους για τις ΗΠΑ με όρους στήριξης της πρωτοβουλίας για τη δημιουργία Κουρδικού κράτους στα νότια σύνορα της Τουρκίας, έχει ληφθεί από την τουρκική πλευρά ως μήνυμα αγνόησης της «ανησυχίας» για την ασφάλεια στην περιοχή.

Πρακτικά, η Τουρκία έχει χάσει το χαρακτήρα του στρατηγικού εταίρου των ΗΠΑ του Τραμπ, ο οποίος κατά ομολογία του, θεωρεί πιο αξιόπιστους συμμάχους τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τα Εμιράτα και την Αίγυπτο.

«Σουλτανισμός» - Προσωπική ανασφάλεια

Μέσω του αναθεωρητικού δόγματος διεκδικείται ο ρόλος της μεγάλης περιφερειακής δύναμης για την Τουρκία, δείχνοντας παράλληλα, πως υπολογίζεται σοβαρά για τον εν λόγω σκοπό, η ρευστότητα της κατάστασης στη Μέση Ανατολή.

Την ίδια ώρα, επιδιώκεται ο έλεγχος του κουρδικού παράγοντα και η διεύρυνση των ανατολικών συνόρων, βάζοντας «πόδι» στις ελεγχόμενες σήμερα, από τους Κούρδους, πετρελαιοφόρες ζώνες της Μοσούλης και του Αμπρίλ. Βεβαίως, δεν υποστέλλεται το «σχέδιο» συνεκμετάλλευσης των κοιτασμάτων του Αιγαίου, της Κύπρου και εν γένει της Νοτιοανατολικής Μεσογείου, ευελπιστώντας στο μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας.

Ο μεγαλοϊδεατισμός του Ερντογάν, εμφανής από την εποχή του «θρησκευτικού πατριωτισμού» για την ηγεμονία στον ισλαμικό κόσμο (η οποία, δεν ευδοκίμησε) δεν κρύβεται ούτε σήμερα, από την επιχειρούμενη αποκαθήλωση του Κεμάλ Ατατούρκ. Σε κάθε περίπτωση, η δημιουργία εκείνων των συνθηκών που θα έκαναν στην πράξη εφικτό (τον κίνδυνο) να καταστεί η χώρα μας, δορυφόρος της Τουρκίας αφορούν στην «κούρσα» του τουρκικού σχεδιασμού, όπως την εννοεί και την εφαρμόζει ο Πρόεδρός της.

Η Ελλάδα

Οι περιφερειακές ανακατατάξεις και η συνθετότητα των επίμαχων ζητημάτων, είναι αδιαμφισβήτητα δεδομένα. Η πόλωση αποτελεί παράγοντα προς αποφυγή ιδιαίτερα, στα εθνικά θέματα. Παρά τις εσωτερικές αντιπολιτευτικές διαθέσεις, η επίσημη ελληνική πλευρά, το κάνει πράξη με αξιοζήλευτη καθολικότητα και συνέπεια.

Με ενέργειες που αντικατοπτρίζονται περισσότερο στην επιθυμία ενίσχυσης των σχέσεών μας με την ΕΕ και το ΝΑΤΟ, αλλά και στην ανάδυση νέων συμμαχικών σχημάτων, όπως, με την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τις χώρες της Βαλκανικής. Τούτο διότι, η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι, το καθεστώς αλληλεξάρτησης στην ΕΕ σήμερα, δε συνάδει –μονάχα- με μόνιμες συμμαχίες.

Εντός αυτού, του πλαισίου η Ελλάδα παραμένει σταθερά υπέρ της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην ΕΕ, ασχέτως αν αυτή έχει ατονήσει από πλευράς των γειτόνων μας. Όσο, η Τουρκία θεωρεί την ένταξή της εφικτή υπόθεση με τα δικά της κριτήρια, τόσο θα αποδυναμώνονται και οι φυγόκεντρες –αντιευρωπαϊκές- της τάσεις. Για αυτό κι ορθώς, στην εθνική μας στρατηγική, δεν σταθμίζεται μόνον η γεωπολιτική σημασία της Τουρκίας, αλλά και η συμμόρφωσή της με τα δημοκρατικά ιδεώδη. Εντός κι εκτός της επικράτειάς της.

Η διαχείριση ελεγχόμενων κρίσεων με την Ελλάδα αποτελεί για το Ερντογανικό καθεστώς, ίσως την πιο ασφαλή και ακίνδυνη επίδειξη δύναμης. Σε όρους διπλωματίας όμως, δεν παύει να λειτουργεί κι ο ανταγωνισμός μεταξύ δύο συμμάχων. Τον πόντο αξιοπιστίας που χάνει η Τουρκία στο ΝΑΤΟ, τον κερδίζει η χώρα μας σε φερεγγυότητα. Και στο ΝΑΤΟ, αλλά και στην ΕΕ.

Δεδομένου ότι, η περίοδος ανασύνταξης της περιοχής αναμένεται να διαρκέσει σημαντικά, όσο η Ελλάδα συνεχίζει να αναβαθμίζει τις συμμαχικές της δυνατότητες θεσμικά και να προετοιμάζεται στρατηγικά, είναι γεγονός ότι θα θωρακίζει και τα συμφέροντά της. Οι ιστορικές προκλήσεις, οι ευκαιρίες, οι ευθύνες αλλά και οι υποχρεώσεις που απορρέουν σήμερα, ξεπερνούν ίσως εκείνες, όλων των προηγούμενων περιόδων. Για αυτό κι η εθνική ομοψυχία και η εσωτερική ομαλότητα σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, για την οποία εργάζεται η παρούσα κυβέρνηση, συνεχίζει να είναι κρίσιμος παράγοντας για την ίδια, τη χώρα.

*Ο Πρόδρομος Θεοδουλίδης είναι Επικοινωνιολόγος - Πολιτικός Αναλυτής