Το μέρος που επισκέπτονται τουρίστες εδώ και… 41.000 χρόνια

Καμία από τις παραπάνω περιπτώσεις, ωστόσο, δεν συγκρίνεται με μία σπηλιά στη νότια Ισπανία, την οποία – όπως αποκαλύπτουν τώρα οι αρχαιολόγοι – την επισκέπτονταν οι άνθρωποι για περισσότερα από 41.000 χρόνια.

Το σπήλαιο της Νέρχα είναι ένα συγκρότημα σπηλαίων που εκτείνονται σε μήκος 4,8 χιλιομέτρων κοντά στην πόλη Νέρχα, στη Μάλαγα της Νότιας Ισπανίας, το οποίο «ανακαλύφθηκε» το 1959 από πέντε φίλους που αναζητούσαν νυχτερίδες. Σήμερα οι επισκέπτες κάνουν μια διαδρομή διάρκειας 45 λεπτών για να θαυμάσουν τους επιβλητικούς του σταλακτίτες και σταλαγμίτες.

Αλλά πριν από χιλιάδες χρόνια, οι επισκέπτες συνέρρεαν εκεί για θρησκευτικούς λόγους. Μέχρι τώρα στις σπηλιές έχουν αποκαλυφθεί 589 προϊστορικές βραχογραφίες σε χώρους που χρησιμοποιούνταν επίσης για νεκρικές τελετές (οι σύγχρονοι επισκέπτες απαγορεύεται να πλησιάσουν στα συγκεκριμένα τμήματα των σπηλαίων).

Το πιο πολυσύχναστο σπήλαιο στην Ευρώπη

Σε νέα μελέτη που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Scientific Reports, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Κόρδοβα αποδεικνύουν ότι οι επισκέψεις στα σπηλιές αυτές πηγαίνουν πολύ πιο πίσω στον χρόνο απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς, ενώ το σπήλαιο της Νέρχα ήταν το πιο πολυσύχναστο στην Ευρώπη κατά την Παλαιολιθική εποχή.

Οι ερευνητές βρήκαν αποδείξεις επισκέψεων που ανάγονται σε 41.291 χρόνια πριν, 10.000 χρόνια νωρίτερα απ’ ό, τι πιστεύαμε ως τώρα.

Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκαν οι πιο πρόσφατες τεχνικές ραδιοχρονολόγησης με άνθρακα, που δεν είχαν ποτέ δοκιμαστεί σε σπήλαια. Όπως σημειώνουν σε αυτή οι ερευνητές, όταν μελετάς την προϊστορική δραστηριότητα σε σπηλιές «είναι δύσκολο να προσδιορίσεις αν τα υπολείμματα (βραχογραφίες, απομεινάρια από φωτιές, ανθρώπινες κατασκευές) είναι αποτελέσματα μεμονωμένων επισκέψεων ή επαναλαμβανόμενων».

Στα σπήλαια της Νέρχα χρησιμοποίησαν την τεχνική της χρονολόγησης με ραδιενεργό άνθρακα για να βρουν την ηλικία στιγμάτων αιθάλης στα τοιχώματα και υπολειμμάτων κάρβουνου στο δάπεδο, που προέρχονταν από φωτιές, πυρσούς στερεωμένους στα τοιχώματα και – κυρίως – τις δάδες που οι επισκέπτες χρησιμοποιούσαν κατά τη μετακίνησή τους στους διαδρόμους του σπηλαίου.

Από αυτή την «αρχαιολογία του καπνού» προέκυψαν 68 δείγματα, από τα οποία μπόρεσαν να χρονολογηθούν τα 53. Από τη διαδικασία αυτή αποκαλύφθηκαν «35.000 χρόνια ανθρώπινης παρουσίας» και «τουλάχιστον 73 φάσεις περιοδικών επισκέψεων μεταξύ της Ανώτερης Παλαιολιθικής περιόδου και της Πρόσφατης Προϊστορίας», όπως γράφουν οι συντάκτες της μελέτης.

Πρόκειται για τον μεγαλύτερο γνωστό αριθμό επισκέψεων για οποιοδήποτε προϊστορικό σπήλαιο της Ευρώπης. Επίσης βρέθηκαν στοιχεία για επισκέπτες από προϊστορικούς πολιτισμούς που μέχρι τώρα θεωρούνταν ότι είχαν ελάχιστη παρουσία στη νότια Ισπανία.

Οι τουρίστες τότε και τώρα

Ειδικότερα στις τρεις τελευταίες φάσεις επισκέψεων – περίπου από το 8.000 έως το 3.000 π.Χ. – οι ερευνητές κατέγραψαν «τουλάχιστον 64 διαφορετικές επισκέψεις, με έναν μέσο όρο μίας επίσκεψης κάθε 35 χρόνια για τη Νεολιθική περίοδο», επισημαίνει στο CNN η επικεφαλής της μελέτης Μαριάν Μεντίνα.

Όπως λέει, ομάδες ανθρώπων επισκέπτονταν τις σπηλιές στην Παλαιολιθική εποχή για να δημιουργήσουν έργα τέχνης. Αργότερα, στη Νεολιθική και στην Χαλκολιθική περίοδο πήγαιναν εκεί «για να κάνουν νεκρικές τελετές».

Ανεξάρτητα από τον λόγο επίσκεψης τους, πάντως, οι αρχαίοι αυτοί επισκέπτες θα πρέπει να έμεναν έκθαμβοι από την ομορφιά του ίδιου του χώρου.

«Νομίζω ότι το μέγεθος και η γεωλογική ομορφιά των Σπηλαίων Νέρχα θα πρέπει να άφηναν έκθαμβους τους προϊστορικούς επισκέπτες, όπως αφήνουν κι εμάς σήμερα», λέει η Μεντίνα.

Η εμπειρία των προϊστορικών επισκεπτών των σπηλαίων θα ήταν πάντως πολύ διαφορετική από εκείνη σύγχρονων επισκεπτών. Το απόλυτο σκοτάδι και το γεγονός ότι έπρεπε να φωτίζουν το δρόμο τους με πυρσούς έκανε τις τοιχογραφίες να «ζωντανεύουν», ενώ ο ήχος των ξύλων που καίγονταν και η μυρωδιά του καπνού ενεργοποιούσαν και άλλες αισθήσεις.

Οι σύγχρονοι επισκέπτες μπορεί να έχουν στη διάθεσή τους φωτισμό και ξενάγηση υψηλής τεχνολογίας, αλλά η εμπειρία τους είναι πιο "στατική"», καταλήγει η Μαριάν Μεντίνα.

Με πληροφορίες από: ‘Tourists’ have been visiting this European site for over 40,000 years by Julia Buckley, CNN