Πώς ο Έντβαρτ Μουνκ διοχέτευσε τον υπαρξιακό τρόμο στην «Κραυγή»
Η «Κραυγή» του Edvard Munch.
National Museum of Art, Architecture and Design - NorwayΤον Ιανουάριο του 1892, ο διάσημος ζωγράφος Έντβαρτ Μουνκ υπέστη βαριά κρίση πανικού. Εκείνη τη στιγμή, ήταν, σύμφωνα με τα λόγια του ίδιου, στο έλεος ενός «απαίσιου, επίμονου και τόσο δυνατού αισθήματος», όπου οι παράμετροι της ύπαρξης πήραν νέα μορφή.
«Ο ήλιος έδυε και τα σύννεφα γίνονταν κόκκινα. Ένιωσα μια κραυγή να περνά μέσα στη φύση. Μου φάνηκε ότι άκουσα την κραυγή. Ζωγράφισα αυτή την εικόνα, ζωγράφισα τα σύννεφα ως πραγματικό αίμα. Το χρώμα ούρλιαξε. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε το έργο μου "Η Κραυγή"», έγραψε στα απομνημονεύματα του ο Μουνκ.
Η φύση του υπαρξιακού τρόμου με τη μορφή διαταραχής πανικού που ώθησε τον Μουνκ να μεταμορφώσει τις αιματηρές αποχρώσεις του ουρανού σε μια ορατή μορφή, είναι τελικά η αιτία που σήμερα μπορεί κανείς να απολαύσει το έργο.
Το κίνημα τέχνης που ξεκίνησε τα τέλη του 1800 δεν ήταν ξένο στην έννοια του υπαρξιακού τρόμου. Στην πραγματικότητα, μορφές όπως ο Μουνκ, ο Γκουστάβ Μορώ και ο Οντιλόν Ρεντόν συχνά ζωγράφιζαν ονειρικές εικόνες και μυθολογικά θέματα για να εξερευνήσουν την εσωτερική ψυχή και όχι τον εξωτερικό κόσμο. «Η Κραυγή», ωστόσο, τόσο στη δημιουργία όσο και στην οπτική, ήταν και παραμένει ένα από τα πιο αξιοσημείωτα παραδείγματα ψυχολογικής διαταραχής, βαθιά συνυφασμένη με τις εμπειρίες του ίδιου του Μουνκ με την ασθένεια, τον θάνατο και το άγχος.
Αν το έργο «Η Κραυγή» αντιπροσωπεύει την οξεία φύση του διαρκούς φόβου, είναι ταυτόχρονα μια αποδειξη της υπαρξιακής αγωνίας που προκύπτει από την επίγνωση της εγγενούς ανυπαρξίας της ζωής. Ο Μουνκ έχασε τη μητέρα του όταν ήταν μόλις πέντε ετών και την αδερφή του όταν ήταν δεκατεσσάρων, ενώ υπέφερε από πολλά προβλήματα ψυχικής υγείας σε όλη του τη ζωή.
Μια αυτοαποκαλούμενη «ζωγραφική της ψυχής» όπως οι κριτικοί λένε για την «Κραυγή» θα μπορούσε να μεταδώσει τον βαθύ αντίκτυπό της μόνο αν δημιουργηθεί από κάποιον βαθιά προβληματισμένο από υπαρξιακά ερωτήματα και απομόνωση. Τα ζωηρά κόκκινα, πορτοκαλί και κίτρινα στον πίνακα προκαλούν μια έντονη αίσθηση χάους και ανησυχίας, ενώ ο φλογερός ουρανός συμβολίζει τη συντριπτική φύση του τρόμου, υποδηλώνοντας ότι αυτό το αίσθημα υπαρξιακού αδιεξόδου μπορεί να φαίνεται τόσο διάχυτο και αληθινό όσο οι εξωτερικές δυνάμεις.
Αυτό αντανακλά τις εμπειρίες του ίδιου του Μουνκ, όπου οι προσωπικοί του αγώνες με την ύπαρξη και την απομόνωση κατέκλυσαν ολόκληρο τον κόσμο του. Αν και ο Μουνκ αργότερα επηρεάστηκε από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό, «Η Κραυγή» χρησιμοποιεί παρόμοιες υπερβολικές μορφές για να αποφύγει κάθε αντίληψη της πραγματικότητας, διασταυρώνοντας τη λογική και την τρέλα, την απρόσωπη φιγούρα που αντιπροσωπεύει την ευαισθησία οποιουδήποτε ανθρώπου, οπουδήποτε και ανά πάσα στιγμή στο αναπόφευκτο του υπαρξιακού τρόμου.
Με πληροφορίες από: How Edvard Munch channelled existential dread into ‘The Scream’