Γέλως άκαιρος κλαυθμάτων παραίτιος

Γράφει ο Νικόλαος Φαραντούρης, Καθηγητής της Ευρωπαϊκής Έδρας Jean Monnet στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο & Διευθυντής Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Στρατηγική, Δίκαιο & Οικονομικά της Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.

Ο βρετανός συγγραφέας Graham Greene είναι ο πατέρας της ρήσης «όσο δεν συμβαίνει τίποτα, τα πάντα είναι πιθανά». Η συγκεκριμένη ρήση αποτυπώνει σήμερα με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο την άβολη θέση όσων αναλυτών προβαίνουν σε εκτιμήσεις για την πορεία την ελληνικής οικονομίας σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπει ανάπτυξη 3,3% εφέτος και 5,4% το 2022. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης προβλέπει ανάπτυξη 3,8% το 2021 και 5% το 2022. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί πως εφέτος η Ελλάδα θα αναπτυχθεί με ρυθμό 4,1% για να επιταχύνει στο 6%το 2022. Αλλά αυτές οι εκτιμήσεις κινούνται στη βάση παραδοχών που είναι εξαιρετικά ευμετάβλητες.

Με την πανδημία και τις μεταλλάξεις της να μην έχουν ακόμη ελεγχθεί, οποιαδήποτε πρόβλεψη για την πορεία της ελληνικής οικονομίας (μιας οικονομίας εξαιρετικά εξαρτώμενης από τις εξελίξεις στην ευρωζώνη) είναι παραπάνω από ριψοκίνδυνη.

Θα έχουμε μια ανάκαμψη τύπου «V», ήτοι θα επιστρέψουμε στα επίπεδα του 2019 έως τα μέσα του 2022; Θα έχουμε ανάπτυξη τύπου «W», ήτοι θα έλθει το φθινόπωρο ένα 4ο κύμα να μας βυθίσει ξανά σε ύφεση και θα ανακάμψουμε ξανά από τις αρχές του επομένου έτους; Θα αναπτυχθούμε με σχήμα «U», ήτοι η ανάπτυξη θα παραμείνει για κάποιους μήνες χαμηλή πριν αρχίσει να ανακάμπτει με ορμή; Θα βρεθούμε σε χαμηλή ανάκαμψη τύπου «L», υπό το βάρος διαδοχικών lockdown και υψηλού πληθωρισμού; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Το μόνο βέβαιο είναι πως είναι επιπολαιότητα να επιδίδεται κάποιος σε έωλα αισιόδοξες προβλέψεις, κατά τα λόγια του Μενάνδρου «γέλως άκαιρος κλαυθμάτων παραίτιος» ή με ελεύθερη, «ακρωνυμική», απόδοση στην αγγλική «(V)ery (W)rong to (L)augh with the (U)nexpected».

Κανείς ακόμη δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πόσο γρήγορα θα εισρεύσουν στην πραγματική οικονομία τα χρήματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης και εάν το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης, το λεγόμενο «Ελλάδα 2.0» θα αποδώσει τα αναμενόμενα. Ακόμη και εάν λάβουμε έως το τέλος Ιουλίου τα 4 δισ. ευρώ της προκαταβολής από το πακέτο των 30,9 δισ. ευρώ, είναι εξαιρετικά αμφίβολο εάν αυτά θα κατευθύνουν στην πραγματική οικονομία ή θα καλύψουν, όπως φαίνεται, τις μεγάλες τρύπες του κρατικού προϋπολογισμού που καταγράφει τεράστια πρωτογενή ελλείμματα.

Με τις πλέον καλοπροαίρετες παραδοχές ότι τα 4 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης θα εισπραχθούν εγκαίρως ή ότι τα έσοδα από τον τουρισμό το 2021 θα ανέλθουν στο 40% των εσόδων του 2019 ή ότι οι νομισματικές αλλά και οι δημοσιονομικές πολιτικές θα παραμείνουν ευνοϊκές, θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε σε μια επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης το επόμενο εξάμηνο. Θα είναι μια ανάκαμψη τύπου «V»; Προϋπόθεση ωστόσο γ’ αυτό είναι, μεταξύ άλλων, ο εμβολιασμός να προχωρήσει ταχύτερα και να επιτευχθεί η λεγόμενη «ανοσία της αγέλης». Αλλά εάν δεν πραγματοποιηθούν τα παραπάνω ή υπερισχύσουν τα καθοδικά σενάρια ή ο ιός επανακάμψει κ.ο.κ., τότε όλα αλλάζουν.

Και κάτι τελευταίο. Εξαιρετικά κρίσιμη παράμετρος για την μεσοπρόθεσμη ανάπτυξη της Ελλάδος είναι τί θα πράξει η Ευρωζώνη με τις ρήτρες διαφυγής, ήτοι πόσο γρήγορα θα επαναφέρει τα δημοσιονομικά όρια του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αλλά και τί θα πράξει η ΕΚΤ στο πλαίσιο άσκησης της νομισματικής πολιτικής και στις αγορές ελληνικού χρέους.

Εάν για παράδειγμα ισχύσει το βασικό σενάριο του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2022-2025, που έχει συντάξει το υπουργείο Οικονομικών, και το οποίο προβλέπει πως οι δημόσιες δαπάνες θα μειωθούν από τα 68,1 δισ. ευρώ στα 58,9 δισ. ευρώ το 2022, για να αυξηθούν οριακά στα 60,1 δισ. ευρώ το 2023, το μέγεθος μια τέτοιας μεγάλης δημοσιονομικής προσαρμογής θα αφήσει σίγουρα αρνητικό δημοσιονομικό αποτύπωμα. Το ίδιο θα γίνει και εάν το risk premium της Ελλάδος βρεθεί από τις 90 μονάδες βάσης που είναι σήμερα, πάνω από τις 300 μονάδες βάσης, ως απότοκο πιέσεων στα ελληνικά ομόλογα.

Εν κατακλείδι, σε όσους προεξοφλούν μια ανοδική πορεία της ελληνικής οικονομίας πριν ακόμη βγούμε από την περιπέτεια της πανδημίας αποσιωπώντας τους κινδύνους που καραδοκούν, ταιριάζει η υπόμνηση πως τα πράγματα ποτέ δεν είναι τόσο άσχημα, ώστε να μην μπορούν να χειροτερέψουν. Αλλά και ότι: “There is only one thing in life worse than being talked about, and that is not being talked about” (Oscar Wilde).

Διαβάστε εδώ όλο το αφιέρωμα εδώ