Ήταν κάποτε μια χώρα που την έλεγαν Συρία...

Μαρία Καρχιλάκη

Σάββατο, 24 Οκτωβρίου 2015 13:03

Ήταν κάποτε μια χώρα που την έλεγαν Συρία... — Νιόπαντρο ζευγάρι την ημέρα του γάμου του, τον Σεπτέμβρη του 2010, στο Χαλέπι της Συρίας. Μαρία Καρχιλάκη/προσωπικό αρχείο

Ο εμφύλιος, που ήδη μετρά τεσσεράμισι χρόνια, έχει διαλύσει τη Συρία∙ οι νεκροί είναι πάνω από 250.000∙ οι πρόσφυγες, εντός και εκτός, αγγίζουν τα 12.000.000.

Η εικόνα που τη συνοδεύει είναι αυτή των χιλιάδων ανθρώπων που θαλασσοπνίγονται για να φτάσουν στα ελληνικά νησιά, διασχίζουν με τα πόδια την Ευρώπη, σκαρφαλώνουν φράχτες και χέρι με χέρι περνούν πάνω από το σύρμα τα μωρά τους, χάνουν τα λεφτά τους σε εισιτήρια απλώς για να βλέπουν τα τρένα να περνούν, δίχως, παρότι έχουν το χαρτάκι, να τους επιτρέπεται να επιβιβαστούν.

Εννοείται πως η Συρία, Σουρία στα αραβικά, δεν ήταν πάντα έτσι.

Κάθε άλλο μάλιστα.

Σε πείσμα των αυστηρών περιορισμών που επέβαλε το καθεστώς των Άσαντ, η χώρα παρέμενε σαγηνευτική, είχε ψυχή και υπερηφανευόταν να συστήνεται ως γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Ήταν μια χώρα που η πρωτεύουσά της, η Δαμασκός, επίσης υπερηφανευόταν πως είναι η παλαιότερη συνεχώς κατοικημένη πόλη στον κόσμο κι ανταγωνιζόταν με το Χαλέπι για τον ίδιο επίζηλο τίτλο. Ήταν ένας τόπος που το αρχαίο έμοιαζε να στέκει με απόλυτη φυσικότητα δίπλα στο σύγχρονο.

Αυτή τη Συρία θέλω να θυμάμαι.

τότε: Παλμύρα, 2010

Φθινοπωρινό βραδάκι, το αρχαίο ρωμαϊκό αμφιθέατρο του 2ου μ.Χ. αιώνα είναι γεμάτο κόσμο για την παράσταση "Ζηνοβία - Βασίλισσα της Ανατολής".

Οι θεατές είναι στην πλειοψηφία τους δημοσιογράφοι, οπερατέρ και φωτορεπόρτερ διεθνών μέσων ενημέρωσης, συμμετέχοντες όλοι τους στο ετήσιο πενθήμερο Φεστιβάλ του Δρόμου του Μεταξιού.

Κάθε χρόνο από το 2002 που ξεκίνησε, το Φεστιβάλ κατάφερνε να συγκεντρώνει όλο και πιο πολύ το ενδιαφέρον του Τύπου προς ικανοποίηση του Υπουργείου Τουρισμού που το διοργάνωνε και απηύθυνε τις σχετικές προσκλήσεις.

Πηγή: Μαρία Καρχιλάκη/προσωπικό αρχείο

Το καθεστώς, βλέπετε, επιχειρούσε ανοίγματα στη Δύση κι επιθυμούσε διακαώς να δείξει μια άλλη εικόνα της Συρίας, πιο κολακευτική από την στερεοτυπική της καταπιεστικής κι εσωστρεφούς χώρας που κάνει παρέα με "κακά παιδιά" όπως το Ιράν, η Χαμάς και η Χεζμπολά. Είχε επίσης συνειδητοποιήσει ότι ο τουριστικός τομέας θα μπορούσε να γίνει η ατμομηχανή της οικονομίας και είχε αναγάγει σε εθνικό θέμα την ανάπτυξή του.

Γι' αυτούς τους δυο λόγους, λοιπόν, είχε συμπεριλάβει στο εντατικό μάρκετινγκ για την προώθηση του brand "Συρία" και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης.

Όσο για την υπερβολική προθυμία ημών των δημοσιογράφων ν' ανταποκρινόμαστε στο κάλεσμα, εννοείται πως υπεύθυνη ήταν η βίζα που θα μας επέτρεπε να δούμε από μέσα αυτόν τον μυστήριο και κλειστό τόπο και η οποία κάτω από άλλες συνθήκες θα έπαιρνε καιρό να εκδοθεί -εάν, βεβαίως, χορηγείτο ποτέ.

Το θέατρο πλημμυρίζει μουσική και χρώματα κι όλοι μας νιώθουμε δέος για το χώρο∙ δεν χορταίνουμε να κοιτάζουμε ολόγυρα ούτε να τριγυρνάμε για ώρα πολλή μετά το τέλος της παράστασης στις υπόλοιπες αρχαιότητες της Παλμύρας που για χάρη μας παραμένουν ανοικτές και φωτισμένες. Επιβλητικές, υπέροχα αγέρωχες. Άλλο τόσο εκθαμβωτικά όμορφες προβάλουν νωρίς το πρωί καθώς ανατέλλει ο ήλιος πάνω από την έρημο. Στα δημοσιογραφικά πηγαδάκια συζητάμε πως, θες δεν θες, μέσα σ' αυτό το υπαίθριο μουσείο Ιστορίας, σε μια τόσο καλοδιατηρημένη αρχαία Πολιτεία, δεν γίνεται να μην ταξιδέψεις νοερά στα βάθη του χρόνου∙ τότε που η Παλμύρα κι η όασή της πρόσφεραν ξεκούραση κι έδιναν ανάσα στα εμπορικά καραβάνια που μετέφεραν λογής-λογής πολύτιμα εμπορεύματα από τη μακρινή Ανατολή στη Μεσόγειο.

τώρα: Παλμύρα, 2015

Στο ίδιο αμφιθέατρο, χορταριασμένο και απεριποίητο πια, που παρακολουθούσαμε τη Ζηνοβία να σωριάζεται καταγής στην τελευταία πράξη και να κλείνει την παράσταση, εκεί ακριβώς, ετοιμάζεται, μέσα καλοκαιριού 2015, να ξεκινήσει ένα άλλο έργο διεστραμμένου νου.

Οι θεατές, άνδρες τους όλοι, κάθονται εκεί ακριβώς που καθόμασταν κι εμείς τότε.

Στρατιώτες του κυβερνητικού στρατού με πρόσωπα πρησμένα και μελανιασμένα από τα βασανιστήρια γονατίζουν στη σκηνή. Πίσω τους παίρνουν θέση παιδιά και έφηβοι με πιστόλια στα χέρια. Τους εκτελούν εν ψυχρώ. Στους κίονες πίσω από την πλάτη τους είναι δεμένη μια τεράστια μαύρη σημαία του ISIS.

Πηγή: CNN/ISIS

Λίγο καιρό αργότερα οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους θα διαπράξουν ακόμη ένα έγκλημα πολέμου ανατινάζοντας το πιο αναγνωρίσιμο από τα μνημεία της Παλμύρας, την Αψίδα του Θριάμβου. Είχε προηγηθεί η καταστροφή, με τον ίδιο τρόπο, κι άλλων σπουδαίων μνημείων της αρχαίας πόλης, μεταξύ των οποίων και ο υπέροχος Ναός του Βάαλ που χρονολογείτο από τον 1ο μ.Χ αιώνα.

τότε: Χαλέπι, 2010

Το Χαλέπι, η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας με τα σκεπαστά της παζάρια και το διάσημο φρούριό της, είναι άλλο ένα από τα κυκλάκια στον χάρτη που χρησιμοποιούσα σ' εκείνο το ταξίδι για να κωδικοποιώ τις στάσεις του δημοσιογραφικού μας καραβανιού και να υπολογίζω τις αποστάσεις.

Σε όλες μου τις αποστολές, όπου πήγαινα και πηγαίνω, κάπως με κάποιο τρόπο, ταυτίζω, σχεδόν πάντα, τα μέρη με πρόσωπα.

Το Χαλέπι το έχω συνδέσει με δύο.

Το πρώτο είναι μιας γυναίκας την ημέρα του γάμου της.

Την είδα στο ξενοδοχείο που μέναμε, ντυμένη νύφη να προχωρά αργά μαζί με τον γαμπρό και μόλις σύζυγό της και να χάνεται στην αίθουσα τής δεξίωσης για το γαμήλιο γλέντι. Σεμνή, με κατεβασμένο το βλέμμα και καλυμμένο το κεφάλι με το λευκό πέπλο-μαντήλα όπως επιβάλλει το Ισλάμ σε όσους ακολουθούν το αυστηρό τυπικό του.

Δερβίσηδες στροβιλίζονταν για να τους τιμήσουν και οι οργανοπαίχτες έπαιζαν ασταμάτητα. Νομίζω ότι ήταν η πιο όμορφη νύφη που έχω ποτέ δει. Πάντα τη φέρνω στο μυαλό μου όταν ακούω ότι το Χαλέπι βομβαρδίστηκε ξανά και πως δεκάδες άμαχοι χάθηκαν και πάλι κάτω από τα ερείπιά του. Παραμένει στο Χαλέπι; Είναι πρόσφυγας; Ζει; Δύσκολα θα μάθω.

Πηγή: Μαρία Καρχιλάκη/προσωπικό αρχείο

Έπειτα, είναι εκείνο του Χαμπίμπ Μπασούς. Χριστιανός.

Τον συναντώ στο Beit Wakil, ένα εκπληκτικό αρχοντικό 376 ετών που μετέτρεψε με πολύ μεράκι σε ξενοδοχείο-boutique, στην ιστορική χριστιανική συνοικία της πόλης, την Jdeideh. Σπούδασε αρχιτέκτονας πριν από πολλά χρόνια στη Θεσσαλονίκη, εννοείται πως μιλά Ελληνικά, μου επαναλαμβάνει διαρκώς πόσο αγαπά την Ελλάδα και τους Έλληνες και καμαρώνει για τoν πολυεθνοτικό, πολυθρησκευτικό και πολυδογματικό χαρακτήρα της τοπικής κοινωνίας.

"Αν κάνετε μια μικρή βόλτα στο Χαλέπι θα δείτε ότι δίπλα σε κάθε εκκλησία υπάρχει ένα τζαμί, κάνουν τις προσευχές τους, κάνουμε τις προσευχές μας, στο τέλος είμαστε όλοι Σύροι", μου έλεγε μόλις λίγους μήνες πριν ξεκινήσει το ντόμινο της αραβικής άνοιξης στη Μέση Ανατολή∙ τότε που το ενδεχόμενο ενός πολέμου στη Συρία ή μιας λαίλαπας τζιχαντιστών, όπως ο ISIS που κόβει κεφάλια και μισεί οτιδήποτε διαφορετικό, φάνταζαν αδιανόητα πράγματα.

τώρα: Χαλέπι, 2015

Ο Χαμπίμπ Μπασούς και η οικογένειά του έχουν εγκαταλείψει τη Συρία. Συγκαταλέγονται στους χιλιάδες πρόσφυγες της.

Το ίδιο το Χαλέπι είναι πια μια πόλη χωρισμένη στα δύο.

Πηγή: REUTERS/Mahmoud Hebbo

Ο Δυτικός τομέας ελέγχεται από το καθεστώς και έχει υποστεί περιορισμένη καταστροφή σε σχέση με τον Ανατολικό που βρίσκεται υπό πολιορκία και σε ποσοστό 40% έχει ερειπωθεί. Από τους περίπου 1.000.000 κατοίκους πως έμεναν σε αυτές τις περιοχές της πόλης πριν από τον πόλεμο έχουν απομείνει μόλις 40.000. Ζουν σε άθλιες συνθήκες δίχως ηλεκτρικό και νερό και πρέπει διαρκώς να εφευρίσκουν τρόπους για να συνεχίσουν να υπάρχουν. Είναι τέτοιο το μέγεθος και η έκταση της καταστροφής που συχνά παραλληλίζεται με εκείνη που υπέστη το Λένινγκραντ κατά το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Από τις επιθέσεις δεν έχει γλυτώσει ούτε το κάστρο της που χρονολογείται από τον 12 μ.Χ. αιώνα.