Να γιατί φοβόμαστε τους κλόουν

Η μόδα τους πέρασε και στην Ευρώπη όμως. Στη Μεγάλη Βρετανία οι αρχές του αστυνομικού τμήματος Thames Valley μιλούν για δεκατέσσερις εμφανίσεις κλόουν εντός 24 ωρών, ενώ η αστυνομία της Cumbria έλαβε αναφορές για εννέα κλόουν, ένας εκ των οποίων έφερε και μαχαίρι.

Οι κλόουν προκαλούν τρόμο, όμως αυτός ο τρόμος δεν είναι καθόλου παράλογος. Υπάρχει ψυχολογικό υπόβαθρο πίσω από την φρίκη που προκαλεί η εικόνα τους.

Το άγνωστο αποδεδειγμένα μας φέρνει σε δύσκολη θέση. Αυτός είναι ένας από τους σοβαρότερους λόγους που οι κλόουν είναι τόσο τρομακτικοί.

Υποτίθεται ότι είναι αστείοι, παιχνιδιάρηδες και μας κάνουν να αναπολούμε την παιδική μας αθωότητα, αλλά η εικόνα των γελωτοποιιών του 16ου αιώνα, όπως τους περιγράφει στα κείμενα του ο Σαίξπηρ, θυμίζουν τον θάνατο και την σκοτεινή απειλή.

Η λογοτεχνία τους αποδίδει αυτά τα χαρακτηριστικά ακόμη και στις μέρες μας. Γι’ αυτό η ανάγκη μας νιώσουμε την ασφάλεια της παιδικότητας, πέφτει στο κενό, μπροστά στο ύπουλο θέαμα του ζωγραφισμένου τους προσώπου.

Κρυφές εκφράσεις

Ως κοινωνικό ον ο άνθρωπος διαβάζει προθέσεις και απειλές από τις εκφράσεις του προσώπου και την γλώσσα του σώματος.

Οι κλόουν όμως κρύβονται πίσω από μάσκες, μη επιτρέποντας μας να δούμε τι αισθάνονται, σκέφτονται ή ακόμη και να μαντέψουμε τις προθέσεις τους.

Η έλλειψη γνώσης επί αυτών των προθέσεων είναι μονόδρομος προς τον φόβο και την ανασφάλεια.

Η δύναμη ενός συμμετρικού προσώπου

Η συμμετρία του προσώπου και τα φυσικά χαρακτηριστικά προκαλούν αμεσότερη συμπάθεια. Το χρώμα του δέρματος, το σχήμα ματιών και χειλιών βοηθούν στις πρώτες εντυπώσεις.

Ένα φυσιολογικό πρόσωπο, χωρίς χαρακτηριστικά που τραβούν την προσοχή, μπορεί να είναι κάτι το έμφυτο, αλλά είναι και απαραίτητο. Οι κλόουν σπάνε και αυτό το στεγανό. Βάφουν τα πρόσωπα τους για να δημιουργούν την αίσθηση της ασυμμετρίας και της υπερβολής. Έτσι εξηγείται και η «φρίκη» που δημιουργεί η πρώτη θέαση τους.

Προσπαθούν να προκαλέσουν το γέλιο και να συνδεθούν με το κοινό, αλλά αυτό που στην πραγματικότητα κάνουν είναι να απωθούν.

Διάσημοι κακοί κλόουν

Η κουλτούρα μας βρίθει παραδειγμάτων κακών κλόουν, από τον διασκεδαστή παιδιών Τζον Γουέιν Γκέισι, που αποδείχθηκε δολοφόνος και στέρησε την ζωή από δεκάδες ανήλικα, μέχρι τον γνωστό «It» του Στίβεν Κινγκ.

Η σύνδεση μεταξύ κλόουν και κινδύνου ενισχύεται με τα χρόνια, πράγματα που αναπόφευκτα μας οδηγεί στο να τους φοβόμαστε, όχι τόσο γιατί είναι τρομακτικοί, όσο γιατί έτσι έχουμε μάθει.

Φυσικός φόβος προς το παράλογο

Οι κλόουν είναι η ζωντανή απόδειξη του παραλόγου. Είναι αρκετά ανθρώπινοι για να τους αναγνωρίζουμε αλλά και αρκετά μακριά απ’ αυτό που θεωρείται φυσιολογικό.

Πασχίζουν να διατηρήσουν τα χαρακτηριστικά τους ανθρώπινα, αλλά και εξαιρετικά υπερβολικά. Αν ένα φυσιολογικό στοιχείο, όπως ένα δάκρυ, είναι ορατό στο πρόσωπο τους, επιλέγουν να του δώσουν κωμική διάσταση.

Τους πλησιάζουμε όχι γιατί δεν τους φοβόμαστε, αλλά γιατί μας μπερδεύουν.

Καταλαβαίνουμε το χαμόγελο, αλλά αισθανόμαστε άβολα με ένα χαμόγελο που δεν σβήνει ποτέ. Αλλά και πάλι κοιτάζουμε γιατί μας ελκύει το άγνωστο.