Ίμια 27 χρόνια μετά: Η δύσκολη νύχτα της 31 Ιανουαρίου 1996

Τα γεγονότα της 31ης Ιανουαρίου του 1996 έχουν ερευνηθεί και έχουν αναλυθεί σε βιβλία τόσο από τους εκπροσώπους της ερευνητικής δημοσιογραφίας της χώρας, όσο και από σημαντικούς πολιτικούς παράγοντες της περιόδου, όπως ο πρώην Πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης ο οποίος κλήθηκε να διαχειριστεί ως νέος Πρωθυπουργός την κρίσιμη αυτή κατάσταση.

Η κρίση των Ιμίων μπορεί να εκτονώθηκε μετά από την παρέμβαση σε ανώτατο επίπεδο των Αμερικανών, αλλά είναι βέβαιο πως το αποτύπωμά της παραμένει εξόχως διαυγές και σήμερα.

Πότε ξεκίνησε όμως η κρίση των Ιμίων;

Η κρίση με την Τουρκία την συγκεκριμένη περίοδο, γεννήθηκε το βράδυ των Χριστουγέννων του 1995. Το βράδυ εκείνο ένα τουρκικό εμπορικό πλοίο το «Φιγκέν Ακάτ» προσάραξε στις νησίδες των Ιμίων. Το Φιγκέν Ακάτ είχε φορτωθεί στην Τουρκία και είχε τελικό προορισμό λιμάνι του Ισραήλ.

Η προσάραξη του συγκεκριμένου πλοίου δεν έχει καταστεί δυνατό να δικαιολογηθεί ακόμη και 27 χρόνια μετά καθώς οι δύο νησίδες των Ιμίων δεν είναι συμπλέγματα υφάλων αλλά κανονικά νησιά, και είναι βέβαιο πως δεν βρέθηκαν «τυχαία» στην πορεία του πλοιάρχου.

Το Φιγκέν Ακάτ μετά την προσάραξή του επικοινωνεί με τις τουρκικές αρχές ενημερώνοντας για το συμβάν ενώ ο καπετάνιος του απαντά στις κλήσεις του ελληνικού λιμενικού πως δεν χρειάζεται ελληνική βοήθεια προκειμένου να αποκολληθεί καθώς «τα Καρντάκ (σ.σ η τουρκική ονομασία των Ιμίων) είναι τουρκική επικράτεια».

Άμεσα η συγκεκριμένη είδηση θα φτάσει στα ανώτατα κλιμάκια τόσο της ναυτικής διοίκησης Αιγαίου όσο και στο Ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών. Το πρωί της 26 Δεκεμβρίου ελληνικά πλοία θα προσεγγίσουν το «Φιγκέν Ακάτ» στα Ίμια θα ξεκαθαρίσουν πως δεν πρόκειται να πλησιάσει τουρκικό σκάφος στο σημείο και θα αποκολλήσουν το τουρκικό σκαρί.

Οι Ελληνικές αρχές σημειώνουν πως το τουρκικό σκάφος μεταφέρθηκε από Ελληνικό ρυμουλκό συνοδεία σκαφών του λιμενικού στα Τουρκικά χωρικά ύδατα. Ο καπετάνιος του σκάφους θα μιλήσει λίγο αργότερα σε τουρκικά μέσα υπογραμμίζοντας πως οι ναύτες του έκοψαν με τροχό μετά από εντολή του το συρματόσχοινο με το οποίο το Ελληνικό ρυμουλκό το μετέφερε στα τουρκικά παράλια. Το περιστατικό διαψεύστηκε κατηγορηματικά από την Ελληνική πλευρά.

Δύο ημέρες μετά την αποχώρηση του «Φιγκέν Ακάτ» από τα Ίμια η τουρκική διπλωματία αποστέλλει στο Ελληνικό Υπουργείο εξωτερικών αυτό που μέχρι σήμερα αποτελεί μία από τις βασικές αξιώσεις της στο Αιγαίο. Η ρηματική διακοίνωση που λαμβάνει το Ελληνικό υπουργείο εξωτερικών αναφέρει πως τα Ίμια αποτελούν τουρκική επικράτεια. Στο τουρκικό κείμενο η Άγκυρα για πρώτη φορά με τρόπο επίσημο αξιώνει Ελληνικά εδάφη σε ανώτατο επίπεδο.

Η τουρκική διάθεση για «γκριζάρισμα» του Αιγαίου διατυπωνόταν από την δεκαετία του ’70 αλλά ποτέ μέχρι τις 28 Δεκεμβρίου του 1995 δεν είχε εκφραστεί ανοιχτά και επίσημα.

Η Ελλάδα θα απαντήσει με αντίστοιχη ρηματική διακοίνωση στις αρχές Ιανουαρίου του 1996 ξεκαθαρίζοντας με επιχειρήματα και με βάση το Διεθνές Δίκαιο πως δεν τίθεται κανένα θέμα αμφισβήτησης της ελληνικής κυριαρχίας στην περιοχή.

Πηγές από το υπουργείο εξωτερικών της περιόδου σημειώνουν πως υπάρχει επικοινωνία του Ελληνικού και του Τουρκικού υπουργείου εξωτερικών και έχει αμοιβαία αποφασιστεί να μην υπάρξει διαρροή της συγκεκριμένης ανταλλαγής στο Τύπο των δύο χωρών.

Ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Ινάλ Μπατού, τόνιζε στην εκπομπή «Φάκελοι» του Αλέξη Παπαχελά, πέντε χρόνια μετά την κρίση πως είχε ξεκαθαρίσει στους Τούρκους διπλωμάτες: «όποιος το διαρρεύσει θα υποφέρει».

Η ηρεμία πριν την καταιγίδα και η Ελληνική σημαία στα Ίμια

Η διμερής συμφωνία, σε διπλωματικό επίπεδο, να κρατηθεί η ανταλλαγή ρηματικών διακοινώσεων κρυφή, λειτουργεί. Η κοινή γνώμη δεν γνωρίζει τι έχει συμβεί και κανένας εκτός από όσους ζουν κοντά στα Ίμια δεν έχουν ακούσει για την προσάραξη ενός εμπορικού τουρκικού πλοίου σε δύο ελληνικές βραχονησίδες. Όλα αυτά διαρκούν μέχρι τις 24 Ιανουαρίου.

Ο ANT1 και ο δημοσιογράφος Αντώνης Φουρλής θα προχωρήσουν στην δημοσιοποίηση της ανταλλαγής ρηματικών διακοινώσεων και θα παρουσιάσουν στην Ελληνική κοινή γνώμη ότι η Τουρκία αξιώνει ελληνική γη. Μία ημέρα αργότερα ο Δήμαρχος Καλύμνου, συνοδευόμενος από τον αστυνομικό διοικητή του νησιού και έναν ψαρά αποβιβάζονται στην ανατολική Ίμια και τοποθετούν μέσα σε μία στοίβα από πέτρες την Ελληνική σημαία σε ένα σκουπόξυλο.

Δύο ημέρες αργότερα δημοσιογράφοι της φιλοκυβερνητικής Hurryet σε μία οργανωμένη επιχείρηση προσεγγίζουν την ανατολική Ίμια με ελικόπτερο, βγάζουν την Ελληνική σημαία, τοποθετούν στην θέση της μία Τουρκική και φεύγουν έχοντας καταγράψει καρέ – καρέ την επιχείρησή τους. Η κρίση των Ιμίων μόλις έχει φουντώσει…

Στα «κόκκινα» η ένταση ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία

Την Κυριακή 28 Ιανουαρίου το πολεμικό ναυτικό της Ελλάδος θα προσεγγίσει τη νήσο με εντολή του τότε διοικητή των δυνάμεων του Αιγαίου κ. Καλλιγιάννη και θα τοποθετήσει εκ νέου την Ελληνική σημαία.

Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας θα συνεδριάσει στην Αθήνα το συμβούλιο Εθνικής Άμυνας υπό τον Γεράσιμο Αρσένη. Προς τα έξω βγαίνει ξεκάθαρα το μήνυμα πως η Ελλάδα δεν εκχωρεί ούτε σπιθαμή γης και δεν αξιώνει κάτι αντίστοιχο από την Τουρκία. Είναι σαφές πάντως, σύμφωνα με τον τύπο και τις πηγές με τις οποίες μίλησε το CNN Greece πως η κίνηση του Δημάρχου Καλύμνου να τοποθετήσει την Ελληνική σημαία «ξύπνησε» ένα θέμα που Ελλάδα και Τουρκία πίστευαν πως είχε αποκλιμακωθεί.

Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων κ. Λυμπέρης έχοντας μιλήσει με τον Πρωθυπουργό Σημίτη, τον Υπουργό Εξωτερικών Πάγκαλο και τον ΥΕΘΑ Γεράσιμο Αρσένη θα λάβει εντολή να φυλαχθούν τα Ίμια. Μονάδα «βατράχων» που έφτασε το βράδυ της προηγούμενης στην Κάλυμνο αναλαμβάνει να φυλά την ανατολική Ίμια με φυσική παρουσία πάνω στην βραχονησίδα το βράδυ και αποχώρηση το πρωί προκειμένου να μην αποκαλυφθούν.

Η δυτική, μικρότερη Ίμια, δεν συμπεριλήφθηκε στο σχέδιο προστασίας και ελληνικές δυνάμεις δεν αποβιβάστηκαν στο δίδυμο νησί. Αντίθετα Έλληνες κομάντος αποβιβάστηκαν στην Καλόλιμνο με τον Λυμπέρη, να δηλώνει εκ των υστέρων πως είχε πληροφόρηση για τουρκική απόβαση στο συγκεκριμένο νησί.

Στις 30 Ιανουαρίου ο νέος Πρωθυπουργός της χώρας, Κώστας Σημίτης έχει δώσει εντολές για αποκλιμάκωση της κρίσης, την ίδια ώρα όμως σε ζωντανή μετάδοση από την ελληνική τηλεόραση παρουσιάζονται εικόνες με τμήμα του ελληνικού στόλου να αποπλέει για την περιοχή.

Πηγές από το πολεμικό ναυτικό σημειώνουν πως ο ελληνικός στόλος δεν έφυγε από τον ναύσταθμο αλλά υπήρξε πολιτική εντολή, στα Ίμια να υπάρχουν ίσες δυνάμεις ελληνικών πλοίων, ανάλογες με αυτές των Τούρκων. Το ίδιο βράδυ υπό το συγκεκριμένο πρίσμα με τα γεγονότα να «τρέχουν» η Ουάσιγκτον αποφασίζει να παρέμβει. Ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ θα επικοινωνήσει τρεις φορές με Αθήνα και Άγκυρα.

Ξημέρωμα 31ης Ιανουαρίου – πόλεμος ante portas

Το τουρκικό υπουργείο εξωτερικών σε συνεργασία με την ηγεσία του Τουρκικού στρατού έχει καταστρώσει ένα σχέδιο απόβασης στην δυτική Ίμια έχοντας γνώση του που βρίσκονται οι Ελληνικές δυνάμεις.

Η Τουρκική πλευρά αξιώνει την άμεση αποχώρηση των Ελλήνων από το σημείο και η Τανσού Τσιλέρ διαμηνύει στους Αμερικανούς πως σε περίπτωση που αυτό δεν συμβεί με παράλληλη απόσυρση δυνάμεων είναι πιο πιθανό από ποτέ ένα θερμό επεισόδιο.

Η Ελληνική πλευρά πληροφορείται πως υπάρχουν Τούρκοι κομάντος στην ανατολική Ίμια από τους Αμερικανούς και η Σημίτης ζητά άμεση επιβεβαίωση της συγκεκριμένης πληροφορίας από τις Ελληνικές δυνάμεις στο σημείο.

Οι καιρικές συνθήκες είναι δύσκολες με έντονη βροχόπτωση και ανέμους αλλά ζητείται να απογειωθεί ένα ελικόπτερο του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού το οποίο μέσα στη νύχτα θα προσεγγίσει την δυτική Ίμια για να εξακριβώσει εάν Τούρκοι κομάντος βρίσκονται στην Ελληνική νησίδα. Στο ελικόπτερο επιβαίνουν ο υποπλοίαρχος Καραθανάσης, ο υποπλοίαρχος Βλαχάκος και ο αρχικελευστής Γιαλοψός. Μετά από αρκετές υπερπτήσεις ενημερώνουν πως όντως τουρκικές δυνάμεις βρίσκονται στο νησί.

Στις 5:05 τα ξημερώματα όμως οι ελληνικές δυνάμεις θα χάσουν επαφή με το ελικόπτερο και το πλήρωμά του.

Σε διπλωματικό επίπεδο τα τηλέφωνα έχουν πάρει φωτιά ανάμεσα σε Αθήνα – Ουάσιγκτον και Άγκυρα με την Ελληνική πλευρά να προτείνει αποδέχεται τελικώς αποκλιμάκωση της έντασης με παράλληλη αποχώρηση των στρατιωτικών δυνάμεων από το σημείο. Τελευταίοι από τα Ίμια αποχωρούν οι κομάντος των δύο χωρών παίρνοντας μαζί τους τόσο την Τουρκική όσο και την Ελληνική σημαία.

Ο πόλεμος έχει αποφευχθεί αλλά ελληνικό αίμα έχει χυθεί στην Ελληνική πλευρά του Αιγαίου. Μέχρι και σήμερα τα αίτια της συντριβής δεν έχουν απολύτως ξεκαθαρίσει και σαφείς απαντήσεις δεν έχουν δοθεί.