Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και οι επιπτώσεις της -  Μια παγκόσμια πρόκληση

Οι παράκτιες περιοχές και τα νησιωτικά κράτη βρίσκονται στην πρώτη γραμμή αυτής της κλιματικής κρίσης, καθώς οι υποδομές, οι καλλιέργειες και οι οικισμοί απειλούνται άμεσα από την εισβολή της θάλασσας. Οι επιστημονικές έρευνες αποδεικνύουν ότι ο ρυθμός ανόδου της στάθμης της θάλασσας επιταχύνεται, ξεπερνώντας τις αρχικές προβλέψεις, γεγονός που απαιτεί άμεσα μέτρα αντιμετώπισης και προσαρμογής.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας οφείλεται κυρίως σε δύο παράγοντες: τη θερμική διαστολή των ωκεανών και την προσθήκη νερού από το λιώσιμο των παγετώνων και των πολικών πάγων. Καθώς οι ωκεανοί απορροφούν θερμότητα από την ατμόσφαιρα, το νερό διαστέλλεται, καταλαμβάνοντας μεγαλύτερο όγκο. Ταυτόχρονα, οι υψηλότερες θερμοκρασίες επιταχύνουν την τήξη των στρωμάτων πάγου στη Γροιλανδία και την Ανταρκτική, αυξάνοντας την ποσότητα νερού που εισέρχεται στους ωκεανούς.

Το 2024 καταγράφηκε ως το θερμότερο έτος στην ιστορία, με τους ωκεανούς να ακολουθούν την ίδια τάση.

Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες δορυφορικές μετρήσεις, η θερμική διαστολή των ωκεανών ήταν υπεύθυνη για τα δύο τρίτα της συνολικής ανόδου της στάθμης της θάλασσας το περασμένο έτος, σε αντίθεση με τα προηγούμενα χρόνια όπου η κύρια αιτία ήταν η τήξη των πάγων. Αυτή η ανατροπή υπογραμμίζει τον άμεσο αντίκτυπο της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους ωκεανούς και τις ακτές.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια, η παγκόσμια στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά 10 εκατοστά, με τον ρυθμό ανόδου να υπερδιπλασιάζεται. Το 2024, η NASA ανέφερε ότι η στάθμη της θάλασσας αυξήθηκε κατά 0,59 εκατοστά μέσα σε ένα έτος, ξεπερνώντας την εκτίμηση των 0,43 εκατοστών που είχαν προβλέψει οι επιστήμονες. Αυτή η απόκλιση καταδεικνύει την επιταχυνόμενη φύση του φαινομένου, η οποία καθιστά τις υπάρχουσες στρατηγικές αντιμετώπισης ανεπαρκείς αν δεν υπάρξει άμεση κλιματική δράση.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας δεν επηρεάζει όλες τις περιοχές με τον ίδιο ρυθμό. Ορισμένες περιοχές, όπως ο Ινδικός Ωκεανός, η λεκάνη του Βόρειου Ειρηνικού και ο Κόλπος του Μεξικού, βιώνουν ταχύτερη άνοδο σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο.

Τα μικρά νησιωτικά κράτη του Ειρηνικού και του Ινδικού Ωκεανού βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο, καθώς πολλές από τις ακτές τους βρίσκονται μόλις λίγα μέτρα πάνω από τη στάθμη της θάλασσας. Παράλληλα, οι μεγάλες παράκτιες πόλεις, όπως η Νέα Υόρκη, το Μαϊάμι, η Βενετία και η Σαγκάη, αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο πλημμυρών και απώλειας εδαφών λόγω της διάβρωσης και της διείσδυσης του θαλασσινού νερού στους υδροφόρους ορίζοντες.

Οι επιστημονικές εκτιμήσεις δείχνουν ότι έως το 2100 η άνοδος της στάθμης της θάλασσας μπορεί να φτάσει από 30 εκατοστά έως και 2 μέτρα, ανάλογα με το σενάριο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου.

Ακόμα και μετριοπαθή σενάρια δείχνουν ότι πολλές παράκτιες περιοχές θα πρέπει να προσαρμοστούν σε υψηλότερη στάθμη της θάλασσας, ενώ ακραία σενάρια προειδοποιούν για εκτεταμένες καταστροφές και μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η επιτάχυνση της ανόδου της στάθμης μπορεί να ξεπεράσει τις προβλέψεις, γεγονός που καθιστά κρίσιμη την παρακολούθηση των αλλαγών και τη λήψη άμεσων μέτρων.

Για την αντιμετώπιση των συνεπειών της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, οι κυβερνήσεις και οι τοπικές αρχές πρέπει να εφαρμόσουν προληπτικά μέτρα. Αυτά περιλαμβάνουν την κατασκευή προστατευτικών φραγμάτων, την ενίσχυση των παράκτιων υποδομών, τη δημιουργία τεχνητών υφάλων και την αποκατάσταση των φυσικών οικοσυστημάτων, όπως τα μαγκρόβια δάση και οι υγρότοποι, τα οποία λειτουργούν ως φυσικά φράγματα κατά της διάβρωσης και των πλημμυρών. Παράλληλα, η προώθηση βιώσιμων πρακτικών δόμησης και η προσαρμογή των αστικών σχεδίων ώστε να λαμβάνουν υπόψη την άνοδο της στάθμης είναι απαραίτητες για τη μείωση των κινδύνων.

Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας είναι μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα που επηρεάζει ήδη εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι το φαινόμενο επιταχύνεται, καθιστώντας τη λήψη μέτρων περισσότερο επιτακτική από ποτέ.

Χωρίς άμεση δράση για τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και την εφαρμογή στρατηγικών προσαρμογής, οι παράκτιες περιοχές θα συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν αυξανόμενους κινδύνους. Η διεθνής συνεργασία, η επιστημονική έρευνα και η πολιτική βούληση αποτελούν τους ακρογωνιαίους λίθους για την προστασία των παράκτιων κοινοτήτων και τη διασφάλιση ενός βιώσιμου μέλλοντος για τις επόμενες γενιές.

* Ο Δημήτρης Πάφρας είναι Υποψήφιος διδάκτωρ Θαλάσσιας Βιολογία & Αλιευτικής Δυναμικής