Οι πρόσφυγες καλούν τους Ευρωπαίους να θυμηθούν

Τετάρτη, 30 Δεκεμβρίου 2015 16:33

Όταν κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι η Ευρώπη ανακάλυψε με καθυστέρηση την προσφυγική τραγωδία στην ανατολική της μεθόριο, αποκαλύφθηκε με κάθε επισημότητα πως η πίστη έχει παραχωρήσει τη θέση της στη λήθη και όχι στον ορθό λόγο.

Η Ευρώπη ξεχνά εύκολα την ιστορία της και μαθαίνει δύσκολα από αυτήν, δείχνοντας σε κάθε κρίση πως δεν πιστεύει στους ανθρώπους περισσότερο από όσο πιστεύει στις θεωρίες της.

Στα μέσα του περασμένου Αυγούστου, η κυβέρνηση της Σλοβακίας ανακοίνωσε ότι θα δεχτεί μόνο διακόσιους πρόσφυγες από τη Συρία, διευκρινίζοντας ότι αυτοί θα πρέπει να προέρχονται από χριστιανικές οικογένειες της σπαρασσόμενης από τον εμφύλιο χώρας.

Παντού στο πρώην ανατολικό μπλοκ, απ’ όπου τις προηγούμενες δεκαετίες έφευγαν κύματα προσφύγων προς τη Δύση, κυβερνήσεις και κοινή γνώμη στάθηκαν εχθρικά απέναντι στους πρόσφυγες και μετανάστες. Οι σύμμαχοι της Γερμανίας στην εκστρατεία της υπέρ της σιδηράς δημοσιονομικής πειθαρχίας δεν δίστασαν να έρθουν σε κόντρα με το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες για τις –ούτως ή άλλως άτολμες- ενέργειές τους στο προσφυγικό.

Αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη, η αρχική συγκίνηση από τις εικόνες των πνιγμένων παιδιών στις ακτές του Αιγαίου άρχισε να δίνει τη θέση της στο φόβο. Αλλεπάλληλες φορές τους τελευταίους μήνες Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν προειδοποιήσει ότι το κύμα των προσφύγων απειλεί την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρησιμοποιώντας λέξεις όπως «διάσπαση» και «αποσύνθεση». Εκατοντάδες είναι οι επιθέσεις αγνώστων σε κέντρα φιλοξενίας προσφύγων.

Τα πολλά χρόνια οικονομικής δυσπραγίας και κοινωνικών εντάσεων έχουν καταστήσει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες κινούμενη άμμο. Κάθε απόπειρα να χαρτογραφηθεί η συγκίνηση ή ο φόβος βουλιάζει στα στερεότυπα. Όσο οι κυβερνήσεις συσκέπτονται, ο κατάλογος των θυμάτων μεγαλώνει. Ακόμα χειρότερα, αυτοί που βλέπουν με συμπάθεια τους κατατρεγμένους συνηθίζουν στην ιδέα ότι κάπου εκεί έξω υπάρχουν άνθρωποι που ζητούν άσυλο και η ζωή συνεχίζεται.

Η γενικότερη παρατήρηση ότι υπάρχει μια κυρίαρχη συντηρητική Ευρώπη που φοβάται το αλλότριο -ακόμα και όταν αυτό παίρνει την ιερή στις παραδόσεις της μορφή του ικέτη- και μια προοδευτική Ευρώπη που είναι έτοιμη να ενσωματώσει τον άλλο στην καθημερινότητά της, είναι λογική. Εντούτοις, δεν αρκεί από μόνη για να ερμηνεύσει πώς σκέφτονται οι Ευρωπαίοι τον 21ο αιώνα.

Η ιστορία θα καταγράψει την Γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ ως την πολιτικό που στήριξε την υπόθεση των προσφύγων στο όνομα της Ευρώπης. Όμως, τα επίσημα έγγραφα και με τη δική της υπογραφή, τα οποία θα πέσουν στα χέρια των αρχαιολόγων του μέλλοντος, θα καταγράφουν ποσοστώσεις, περιορισμούς, εγκλεισμούς και αποκλεισμούς ανθρώπων, οι οποίοι έκαναν ό,τι έκαναν για αιώνες οι Ευρωπαίοι: έφυγαν από τις εστίες τους, αναζητώντας αλλού μια καλύτερη ζωή.

Αυτό που, ίσως, ξεχνούν οι πολίτες της Γηραιάς Ηπείρου είναι ότι η αναμέτρηση με την ιστορία είναι καθημερινή και δεν αφορά μόνο τους ηγέτες τους. Είναι οι δικές τους ανικανοποίητες ανάγκες και είναι τα δικά τους συρρικνωμένα δικαιώματα τις τελευταίες δεκαετίες που κατέδειξαν ότι υπάρχει κάτι σάπιο στο βασίλειο της Δανιμαρκίας.

Η παρουσία των άλλων είναι μία πικρή υπενθύμιση αυτής της ματαίωσης. Στις ροές των προσφύγων και των μεταναστών, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες βλέπουν σε περίληψη τη δική τους πορεία στο χώρο και τον χρόνο. Αν η Ευρώπη δεν χωρά άλλους πρόσφυγες, τότε και ο κόσμος δεν χωράει άλλη Ευρώπη.

Η πραγματικότητα του κόσμου δεν καλεί τους Ευρωπαίους να επιστρέψουν στις χριστιανικές τους ρίζες. Τους καλεί να δουν σε αυτές το μέλλον· και να πιστέψουν ότι δεν υπάρχουν μονόδρομοι.