Ιερά Μονή της Βλαχέρνας: Ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία με ιστορία αιώνων

Το μνημείο αυτό ιδρύθηκε στο τέλος του 11ου αιώνα ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική και μετασκευάστηκε σε τρουλλαίο στα μέσα του 13ου αιώνα από τον Μιχαήλ Β΄ Δούκα Κομνηνό.

Υπήρξε ονομαστό μοναστήρι, καθώς συνδέεται με την οικογένεια των Πετραλείφων, στην οποία ανήκει η Θεοδώρα Πετραλείφα, βασίλισσα και πολιούχος της Άρτας, σύζυγος του Μιχαήλ Β, ηγεμόνα του Δεσποτάτου της Ηπείρου.

Είναι κτισμένο στους πρόποδες της Κουκουναριάς και σε μικρή απόσταση από την Άρτα, την πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, το μνημείο εξακολουθεί και σήμερα να βρίσκεται σε λειτουργία, αφού αποτελεί τον ενοριακό ναό του ομώνυμου οικισμού. Έως και το 1814 ήταν αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, σήμερα όμως τιμάται στην κατάθεση της Τιμίας Εσθήτος της Παναγίας και εορτάζει στις 2 Ιουλίου.

Η πρώτη μαρτυρία για το μνημείο χρονολογείται στο α μισό του 13ου αιώνα, ενώ η αρχαιολογική έρευνα έφερε στο φως αρκετά στοιχεία που πιστοποιούν ότι στην ίδια θέση υπήρχε ναός ήδη από τα τέλη του 10 ου αιώνα. Στα τέλη του 12ου ή στις αρχές του 13ου αιώνα κτίστηκε στη σημερινή του μορφή, δηλαδή ως τρίκλιτη βασιλική, και τοιχογραφήθηκε στα μέσα του ίδιου αιώνα. Στο β΄ μισό του ίδιου αιώνα προστέθηκε ο νάρθηκας, ο οποίος τοιχογραφήθηκε λίγα χρόνια αργότερα.

Ο ναός έφερε πλούσιο μαρμάρινο διάκοσμο, όπως κολώνες, παρμένες από ρωμαϊκά κτίρια ή παλαιοχριστιανικές εκκλησίες, και κορινθιακά και ιωνικά κιονόκρανα που φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις σταυρών, φυλλωμάτων, κ.ά.