Δονούσα, το νησί που έκρυψε ο Διόνυσος την Αριάδνη

Έχει επιφάνεια 13 τετραγωνικά χιλιόμετρα και 140 περίπου μόνιμους κατοίκους. Ο κεντρικός δρόμος που ενώνει τον Σταυρό, λιμάνι και πρωτεύουσα του νησιού, με τους υπόλοιπους τρεις οικισμούς τη Μεσαριά, το Μερσήνι και την Καλοταρίτισσα έχει μήκος 13 χλμ. ενώ υπάρχει και μικρότερος περιφερειακός δρόμος στο δυτικό τμήμα.
Η γνωριμία με τη Δονούσα ξεκινάει από το Σταυρό ή Κάμπο όπως τον ονομάζουν οι ντόπιοι, που είναι το λιμάνι και η πρωτεύουσα του νησιού.

Οι όμορφες εκκλησίες του Τιμίου Σταυρού και της Παναγίας-Αη Γιάννη όταν γιορτάζουν, στις 14 Σεπτεμβρίου και στις 15 Αυγούστου αντίστοιχα, διοργανώνονται μεγάλα πανηγύρια.

Ακολουθώντας τον κεντρικό δρόμο θα φτάσετε στον παραδοσιακό οικισμό της Μεσαριάς με τη μοναδική θέα προς την Αμοργό, τις Μάκαρες και την πίσω πλευρά της Νάξου. Απομεινάρια του παρελθόντος είναι και οι δύο εγκαταλελειμμένοι ανεμόμυλοι.

Η εκκλησία του οικισμού, η Αγία Σοφία, είναι κτισμένη σε ύψωμα και εκεί κάθε χρόνο στις 17 Σεπτεμβρίου γίνεται μεγάλο πανηγύρι. Το Μερσήνι φημίζεται κυρίως για τον αιωνόβιο πλάτανο δίπλα στην πηγή με τα τρεχούμενα νερά, θέαμα που θεωρείται σπάνιο στις Κυκλάδες. Από το Μερσήνι ξεκινά και μονοπάτι που οδηγεί σε δύο από τις ομορφότερες παραλίες της Δονούσας, το Λιβάδι και το Φύκιο.

Σύμφωνα με το Δήμο Νάξου και Μικρών Κυκλάδων, ο κεντρικός δρόμος καταλήγει στην Καλοταρίτισσα, γραφικό ψαροχώρι, κτισμένο στους πρόποδες του βουνού Πάπας στην βορειοανατολική άκρη του νησιού. Μπροστά από το χωριό απλώνεται ο ομώνυμος κόλπος με τις όμορφες παραλίες Σαπουνόχωμα, Βλυχός, Μέσα Άμμος και Τρυπητή.

Βαθύ Λιμενάρι

Στη χερσόνησο που ορθώνεται στα ανατολικά του κόλπου Βαθύ Λιμενάρι, βρέθηκαν ερείπια οικισμού Γεωμετρικής Εποχής, που είχε κτισθεί πάνω στα απομεινάρια παλαιότερου οικισμού της Εποχής του Χαλκού.

Βραχονησίδες

Γύρω από τη Δονούσα βρίσκονται πολλές ακατοίκητες βραχονησίδες, που έχουν εξαιρετικό ενδιαφέρον: ανατολικά βρίσκεται το Σκουλονήσι.

Σπηλιά του Τοίχου

Ενάλια σπηλιά με σταλακτίτες, στην περιοχή του Άσπρου Κάβου, στις βορειοδυτικές ακτές του νησιού.

Φωκοσπηλιά

Ενάλια σπηλιά εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, στον απόκρημνο κάβο Μοσχονά στις ανατολικές ακτές του νησιού.

Πανηγύρια

Το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο στο Σταυρό όπου γιορτάζει η εκκλησία της Παναγίας. Το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο στο Σταυρό όπου γιορτάζει η εκκλησία της Παναγίας. Μεγάλο πανηγύρι στο Σταυρό, γίνεται επίσης και την παραμονή της «Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού» που είναι και πολιούχος του νησιού. Το απόγευμα της παραμονής της 14 Σεπτεμβρίου, τελείται στην εκκλησία εσπερινός και στη συνέχεια προσφέρεται άρτος, κρασί και ρακί στο προαύλιο ενώ στην αίθουσα του πνευματικού κέντρου της εκκλησίας σερβίρεται το παραδοσιακό πατατάτο. Ακολουθεί γλέντι στο λιμάνι με ζωντανή παραδοσιακή μουσική και χορό. Ανήμερα το πρωί του Σταυρού μετά την θεία λειτουργία γίνεται περιφορά της εικόνας του Σταυρού που καταλήγει στο λιμάνι. Στη συνέχεια ένας ντόπιος κρατώντας την εικόνα μπαίνει σε όλα τα καΐκια και τις βάρκες που βρίσκονται στο λιμάνι για ευλογία.

Παραλίες

Οι όμορφες παραλίες της Δονούσας άλλες είναι αμμώδεις και άλλες βοτσαλωτές. Χαρακτηριστικές είναι οι παραλίες, Βαθύ Λιμενάρι, Βλυχώ, Κέδρος, Λιβάδι, Λίμνη, Μέσα Άμμος, Σαπουνόχωμα, Σταυρός, Φύκιο. Ερημικές είναι οι παραλίες στις βραχονησίδες Σκουλονήσι, Μάκαρες και Μελάντιοι ιδανικές επίσης για ψάρεμα και καταδύσεις, όπου θα φτάσετε με ιδιωτικό σκάφος ή ναυλωμένο καΐκι.