Βιβέττα Χριστούλη: «Η ιστορία και οι μνήμες φέρνουν την καλλιτεχνική δημιουργία»

Τη δουλειά της Βιβέττας Χριστούλη τη γνωρίζουμε εδώ και χρόνια και ξέρουμε ότι της αρέσει να παίζει και να πειραματίζεται με το χώρο, το φως και διάφορα άλλα υλικά που συνυπάρχουν και λειτουργούν μεταξύ τέχνης και αρχιτεκτονικής.

Με αφορμή την έκθεση που επιμελείται «Δημοκρατία και Συγκρούσεις» στα πλαίσια της εκδήλωσης του Δήμου Αθηναίων «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της», μιλήσαμε για την πρόκληση της επιμέλειας και για το πόσο δύσκολο αλλά ταυτόχρονα πόσο μεγάλη τιμή ήταν για εκείνη να ανταποκριθεί σε αυτόν τον άθλο.

Η Έκθεση Σύγχρονης Τέχνης με τίτλο «Δημοκρατία και Συγκρούσεις / Democracy and Conflicts» εγκαινιάστηκε στην Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων την Παρασκευή 4 Οκτωβρίου 2024 στις 19:00, με την υποστήριξη του Οργανισμού Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας Δήμου Αθηναίων, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων του Δήμου Αθηναίων «1974 & 1944 – Η Αθήνα γιορτάζει την Ελευθερία της».

Συμμετέχουν οι καλλιτέχνες: Μάρθα Δημητροπούλου, Απόστολος Καρακατσάνης, Βάλλυ Νομίδου, Ηλίας Παπαηλιάκης, Νάντια Σκορδοπούλου, Άγγελος Σκούρτης, Ηλέκτρα Σταμπούλου και Βιβέττα Χριστούλη.

Οι καλλιτέχνες της έκθεσης, μεταφράζουν σκέψεις, τόπους και επιθυμίες σε φόρμες, προσκαλώντας το κοινό́ σε μια συμμετοχική́, εννοιολογική́ και αισθητηριακή́ διαδικασία που εγείρει ερωτήματα για την δημοκρατία και την σύγκρουση. Η Αλεξάνδρα Μπούνια σημειώνει χαρακτηριστικά: «Ποια είναι η σχέση δημοκρατίας και συγκρούσεων; Είναι όλες οι δημοκρατίες ασφαλείς; Αποτελεί η ειρήνη αποτέλεσμα της δημοκρατίας ή η δημοκρατία αποτέλεσμα της ειρήνης; Ποιες συγκρούσεις οδηγούν στην εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και της ηρεμίας που αυτή συνεπάγεται; Δεν υπάρχουν συγκρούσεις εντός των δημοκρατικών καθεστώτων και τι μορφή παίρνουν αυτές οι συγκρούσεις; Πώς σχηματίζεται και μετασχηματίζεται η βία εντός των δημοκρατικών καθεστώτων;

Στην εποχή μας, όπου η αύξηση της χρήσης των μέσω κοινωνικής δικτύωσης έχει δημιουργήσει έναν ακόμη χώρο, στον οποίο δυνητικά επικρατεί δημοκρατία και ο καθένας/καθεμιά μπορεί να διατυπώσει τις απόψεις του/της, έχει επιτευχθεί το δημοκρατικό ιδεώδες και ποια μορφή παίρνουν οι συγκρούσεις που πραγματοποιούνται εκεί;

Με αφετηρία τα 50 χρόνια από την επιστροφή της δημοκρατίας στη χώρα μας, μια επιστροφή που σηματοδοτήθηκε από συγκρούσεις, οι καλλιτέχνες της έκθεσης σύγχρονης τέχνης Δημοκρατία και Συγκρούσεις (Democracy and Conflicts), προβληματίζουν και προβληματίζονται για το νόημα της δημοκρατίας, της σύγκρουσης αλλά και της βίας.»

Η Βιβέττα Χριστούλη που επιμελήθηκε στην έκθεση είναι ζωγράφος, (διπλωματούχος ΑΣΚΤ,1997), με σπουδές στην Βασιλική Ακαδημία της Χάγης (Υπότροφος Erasmus,1994), και μεταπτυχιακές σπουδές με υποτροφία (Μπακάλα), στο New York University (NYU) στην Νέα Υόρκη (Master of Arts,1999).

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με την Βιβέττα Χριστούλη:

Πόσο καιρό ασχολείστε με την επιμέλεια εκθέσεων και τι σας τράβηξε σε αυτό;

Βιβέτα Χριστούλη: Η έκθεση «Δημοκρατία και Συγκρούσεις» είναι η δεύτερη έκθεση που επιμελούμαι. Έχοντας μια εμπειρία έκθεσης του προσωπικού μου εικαστικού έργου για πάνω από 25 χρόνια, η επιμέλεια ή καλύτερα το κάλεσμα φίλων καλλιτεχνών σε μια έκθεση, ξεκίνησε από μια διάθεση δημιουργικής συνεύρεσης και συλλογικής καλλιτεχνικής ανταπόκρισης σε ζητήματα που μας απασχολούν. Ο σκοπός και το στοίχημα αυτής της διαδικασίας, είναι η άρθρωση ενός στιβαρού εικαστικού λόγου που να μπορεί με την σειρά του να λειτουργήσει ως σχόλιο, απόλαυση ή και απέχθεια, αφύπνιση και προβληματισμό για τους θεατές.

Μιλήστε μας λίγο για την έκθεση «Δημοκρατία και Συγκρούσεις», τι ακριβώς θα δει κάποιος και ποια ήταν η έμπνευση για την έκθεση;

Βιβέττα Χριστούλη: Έμπνευση για τη έκθεση ήταν η επέτειος των 50 χρόνων από την επιστροφή της δημοκρατίας στη χώρα μας, μια επιστροφή που σηματοδοτήθηκε από συγκρούσεις, και την πίστη στον διάλογο ως το μέσο που επιτρέπει την έκφραση της διαφορετικότητας με τον πιο ουσιαστικό και δημιουργικό τρόπο. Η Αλεξάνδρα Μπούνια έγραψε το Κεντρικό κείμενο του δίγλωσσου καταλόγου που φέρει και τον Τίτλο Έκθεσης. Έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, σχέδια και εγκαταστάσεις στον χώρο προσκαλούν το κοινό́ σε μια συμμετοχική́, εννοιολογική́ και αισθητηριακή́ διαδικασία που εγείρει ερωτήματα για την δημοκρατία και τις συγκρούσεις.

Πιο συγκεκριμένα, η Μάρθα Δημητροπούλου εκθέτει το έργο Σημαία, μια σημαία από πευκοβελόνες, μιλώντας για την η φύση που καταστρέφεται θρηνώντας σύμβολα, θεσμούς και τόπους. Στο γλυπτό Η ελευθερία δεν είναι παρά η απόσταση ανάμεσα στον κυνηγό και το θήραμα του, του Απόστολου Καρακατσάνη, η κίνηση των θεατών γύρω του αποκαλύπτει ένα κυλιόμενο μοτίβο moiré, μιλώντας για την αντίθεση τάξη-χάος. Η Βάλλυ Νομίδου στην Άτιτλη, γλυπτική της εγκατάσταση, εναποθέτει αποσπασματικές εικόνες που αρθρώνουν την μελαγχολία για το παράλογο της σύγχρονης εποχής.

Το έργο του Ηλία Παπαηλιάκη «Τα δεινά του εμφυλίου πολέμου (πρώτη μελέτη), αναφέρεται στην υποστασιοποίηση των δεινών από το ιστορικό υποκείμενο, μετωπικά της συμφοράς. Η Νάντια Σκορδοπούλου με το έργο Απέναντι σε όλες τις τυραννίες υπάρχει το νόημα της ελπίδας, αναφέρεται στην διαδικασία του οστρακισμού που όρισε ο Κλεισθένης και αποτέλεσε επανάσταση υπέρ της ισότητας. Ο Άγγελος Σκούρτης με την εγκατάσταση «Τίποτα δεν είναι Δεδομένo», θέτει το ερώτημα: να παραδοθεί κανείς στον επερχόμενο όλεθρο, η να παλέψει σε ό,τι παραβιάζει την πανάρχαια σοφία, του ότι δεν υπάρχει ανάπαυση στα κεκτημένα του χθες; Το έργο της Ηλέκτρας Σταμπούλου “rehearsing dormancy” so far, αποτελεί μια προσπάθεια έρευνας μέσω της όσφρησης αναφορών που σχετίζονται με το πολιτικό, επιδιώκοντας ένα αποκεντρωμένο αφήγημα.

Τέλος, στο έργο Disco Gate, της Βιβέττας Χριστούλη ‘ολοκαίνουργια’ τμήματα της πόρτας του πολυτεχνείου αντιπαρατίθενται με τμήματα ευτελούς διακόσμησης 80’ς για την δημιουργία ενός αντι-μνημείου που αναζητά να ‘εξορκίσει’ την βία κάθε επιβολής.

Πώς βλέπετε τα εικαστικά στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή; Υπάρχουν καλλιτέχνες που ασχολούνται με το παρελθόν; Μήπως οι περισσότεροι έχουν αγκιστρωθεί περισσότερο στο παρόν;

Βιβέττα Χριστούλη: Η Ελλάδα στις μέρες μας χαρακτηρίζεται από πολύ πλούσια εικαστική δημιουργία. Η ιστορία και οι μνήμες μπορούν να λειτουργήσουν ως εφαλτήριο για καλλιτεχνική δημιουργία και μάλιστα το έργο κάποιων καλλιτεχνών βασίζεται στην χρήση και ‘μετάφραση’ αρχειακού υλικού. Ωστόσο, οι καλλιτέχνες ζουν στο παρόν και κοιτούν προς το μέλλον! Πιστεύω ότι πολίτες και πολιτεία πρέπει να τους εμπιστευθούν ως δημιουργούς ‘χώρου σκέψης’ για την διαμόρφωση ενός καλύτερου μέλλοντος. Η συνειδητοποιημένη στήριξη της πολιτείας προς αυτή την κατεύθυνση, ισχνή δυστυχώς στο παρόν, είναι πρωταρχικής σημασίας.

Τι μπορεί να δώσει η εκδήλωση «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της» στο κοινό που θα την παρακολουθήσει; Είναι μία ανασκόπηση για δύο σημαντικές περιόδους της χώρας μας.

Βιβέττα Χριστούλη: Η εκδήλωση «1974 & 1944: Η Αθήνα γιορτάζει την ελευθερία της» είναι μια ευκαιρία να θυμηθούν οι μεγαλύτεροι και να γνωρίσουν οι νεότεροι, ιστορικές και κοινωνικοπολιτικές λεπτομέρειες για τα δύο αυτά ορόσημα ανεξαρτησίας και δημοκρατίας, καθώς και ένας φόρος τιμής για όσους και όσες αγωνίστηκαν για την κατάκτηση της εθνικής και πολιτικής ελευθερίας που απολαμβάνουμε σήμερα.

Ποιο ήταν το κριτήριο της επιλογής των καλλιτεχνών για την έκθεση «Δημοκρατία και Συγκρούσεις»;

Βιβέττα Χριστούλη: Πρόκειται για καλλιτέχνες που το έργο τους φέρει πολιτικές διαστάσεις, με την διευρυμένη έννοια του όρου. Ανήκουν σε διαφορετικές γενιές, αντιλαμβάνονται με διαφορετικό τρόπο τις έννοιες δημοκρατία και σύγκρουση ενώ τα ποικίλα εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιούν, συμβάλλουν στην δημιουργία ενός εικαστικού διαλόγου που φιλοδοξεί να αναδείξει μια άλλη οπτική γωνία των εννοιών της σύγκρουσης, την αγωνιστικότητας αλλά και του διαλόγου και της ειρηνικής συνύπαρξης.

Ογδόντα χρόνια από την απελευθέρωση της Αθήνας από τη ναζιστική κατοχή το 1944 και τα 50 χρόνια από την πτώση της στρατιωτικής δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1974, πώς μπορούν οι σημερινοί πολίτες να συσχετιστούν ενεργά με αυτά τα δύο γεγονότα; Μπορεί η τέχνη να βοηθήσει σε αυτό τελικά;

Βιβέττα Χριστούλη: Η τέχνη και η πολιτική δεν είναι δύο αντίθετες ή διαφορετικές έννοιες, αλλά υπάρχει μια αισθητική διάσταση στην πολιτική και μία πολιτική διάσταση στην τέχνη. Ο ρόλος της τέχνης είναι να προτείνει ένα διαφορετικό τρόπο αντίληψης των εννοιών που διαμόρφωσαν την σύγχρονη ιστορία, μεταφράζοντας μνήμες και προτείνοντας μια εμπλουτισμένη και ουσιαστική αντίληψη για την έννοια της δημοκρατίας, της συμμετοχής, και της σύγκρουσης ως δημιουργική διαδικασία.

Ποιο είναι τελικά το μήνυμα που δίνει η έκθεση «Δημοκρατία και Συγκρούσεις»;

Βιβέττα Χριστούλη: Το μήνυμα της έκθεσης «Δημοκρατία και Συγκρούσεις», συνοψίζεται στην ανάγκη αποδοχής της δημοκρατίας ως μία «αγωνιστική διαδικασία», δηλαδή μια διαδικασία που αναγνωρίζει και αποδίδει αξία στην έννοια της σύγκρουσης, σύμφωνα με την θεωρητική προσέγγιση που εισήγαγε το 2013 η Chantal Mouffe (καθηγήτρια πολιτικής θεωρίας στο Πανεπιστήμιο του Westminster). Πρόκειται για την έκφραση μιας «αγωνιστικής δημοκρατίας», στην οποία οι διαφορετικές απόψεις, οι πολιτικές ιδεολογίες και το κοινωνικό φαντασιακό μπορούν να συνυπάρξουν και να συνομιλούν δημιουργικά.