Πώς ο Αλμπέρ Καμύ κατάφερε να επηρεάσει τον κινηματογράφο

Σάββατο, 12 Οκτωβρίου 2024 09:30

Ο μεγάλος σκεπτικιστής δεν καθόρισε μόνο την φιλοσοφία του 20ου αιώνα, αλλά και διαμάντια της κινηματογραφικής βιομηχανίας.

Αν ανήκεις σε εκείνους που βλέπουν το «παράλογο» ως κάτι κενό, δίχως ουσία ή σύνδεση με τα νήματα της Ιστορίας, τότε ίσως αυτή η λίστα να μην είναι για σένα. Μα αν πιστεύεις ότι το παράλογο είναι ο καθρέφτης της σύγχρονης ζωής, μιας ζωής γεμάτης από ασύλληπτες αντιφάσεις, άλογα γεγονότα και συναισθήματα που κυριεύουν, τότε βρίσκεσαι στο σωστό μονοπάτι και αυτή η λίστα σε καλεί να την ανακαλύψεις.

Διαβάστε επίσης: Bookreads: O Pierre Bettencourt ζωγράφιζε νυχτερινά οράματα

Το 1942, ο Άλμπερ Καμύ, αυτός ο νομπελίστας συγγραφέας και βαθυστόχαστος φιλόσοφος, χάραξε στο χαρτί ένα φιλοσοφικό έπος, το "Μύθο του Σίσυφου". Μα ποιος είναι ο Σίσυφος; Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την ιστορία του, μα στο βάθος όλων, βρίσκεται ο ίδιος άνθρωπος, καταδικασμένος από τους Θεούς να σπρώχνει έναν πελώριο βράχο ως την κορυφή του βουνού. Κι όμως, κάθε φορά που φτάνει εκεί, ο βράχος κυλά πάλι πίσω, και ο Σίσυφος συνειδητοποιεί πως θα επαναλαμβάνει αυτή τη μάταιη προσπάθεια για πάντα.

Ο Καμύ ανοίγει το έργο του με την πρόταση που συγκλονίζει: «Υπάρχει μόνο ένα αληθινό φιλοσοφικό ερώτημα, κι αυτό είναι της αυτοκτονίας». Έτσι, μας καλεί να στοχαστούμε πάνω στο βάρος της ύπαρξης, στο βάρος που κουβαλάμε όλοι μας, με την αναμέτρηση απέναντι στο άλογο, που όμως μοιάζει τόσο γνώριμο στην καθημερινότητά μας.

Ο Καμύ δίνει μια απάντηση: ΝΑΙ. Ναι, ο άνθρωπος μπορεί να βρει νόημα μέσα από τον ατελείωτο μόχθο. Για να το κατανοήσουμε, όμως, πρέπει να αναλογιστούμε βαθύτερα τον Μύθο του Σίσυφου. Στον κινηματογράφο, πολλές ταινίες μας προσκαλούν να αναρωτηθούμε για τον ίδιο αέναο αγώνα μέσα σε έναν χρόνο που κυλά αδιάκοπα, χωρίς τέλος. Οι ταινίες που έχουμε επιλέξει κρύβουν όλες μια ουσία από τον Μύθο του Σίσυφου· μια γνήσια έκφραση του «παράλογου», εκείνης της αίσθησης πως η ύπαρξη είναι γεμάτη κόπο δίχως σκοπό.

Η ουσία αυτής της λίστας περικλείεται στα ίδια τα λόγια του Καμύ, που έγραψε: «Στον πυρήνα κάθε ομορφιάς φωλιάζει κάτι μη ανθρώπινο». Ο στόχος μας είναι να συνδέσουμε αυτή τη φιλοσοφία του παράλογου με τα κινηματογραφικά αριστουργήματα που έχουν γεννηθεί από την ίδια υπαρξιακή αγωνία. Στον «Μύθο του Σίσυφου», τα λόγια του φιλοσόφου αντηχούν βαθιά:

«Στα βάθη κάθε ομορφιάς υπάρχει κάτι απάνθρωπο, και εδώ, στους λόφους, στην ωριμότητα του ουρανού, τα περιγράμματα των δέντρων χάνουν, ταυτόχρονα, την παραισθησιακή αίσθηση που τους δώσαμε, καθώς ντύσαμε έναν ήδη χαμένο παράδεισο. Η αρχέγονη εχθρότητα του κόσμου ανέρχεται μέσα από τους αιώνες και φτάνει σε εμάς. Για μια στιγμή δεν μπορούμε να την αντιληφθούμε, διότι για αιώνες την αγνοούσαμε, όπως κάναμε με τις φιγούρες και τους πίνακες που κάποτε χαρακτηρίσαμε. Ο κόσμος μας ξεφεύγει γιατί επιστρέφει στον εαυτό του. Οι σκηνές, ερμηνευμένες λάθος από συνήθεια, αποκαλύπτονται όπως είναι στην πραγματικότητα και απομακρύνονται από εμάς».

Ο Καμύ αναζητά την αλήθεια του κόσμου πέρα από το πέπλο της συνήθειας. Το παράλογο δεν είναι απλώς η αποδοχή ενός κόσμου χωρίς νόημα· είναι μια πράξη αντίστασης, η δημιουργία νοήματος σε έναν κόσμο που διαρκώς απομακρύνεται, που επιστρέφει στο αδιανόητο και στο ανεξήγητο. Και μέσα από τον κινηματογράφο, βλέπουμε τις στιγμές αυτές να παίρνουν σάρκα και οστά, ξανά και ξανά.