James Joyce: Ο Ιρλανδός που κατάφερε να κάνει τον Οδυσσέα έναν από εμάς

Ο James Joyce είναι ένα ιερό τέρας της γραφής, ένας άνθρωπος που κατάφερε να γράψει ένα αριστούργημα. Ο Οδυσσέας του Joyce πλησιάζει πολύ τον Ομηρικό αντίστοιχο του με μία ματιά καθημερινή και μοντέρνα.

Τι είναι όμως αυτό το βιβλίο και γιατί είναι τόσο σημαντικό;

Ένα μυθιστόρημα περιπλανώμενο, όπως ακριβώς και ο δημιουργός του. Ο Οδυσσέας είναι ένα βιβλίο το οποίο περιγράφει μία και μοναδική ημέρα. Κι όμως είναι τόσο μεγάλο σαν τούβλο, μπορείς πραγματικά να το κάνεις μαξιλάρι ή τραπεζάκι.

Ένα μυθιστόρημα που το έγραψε ο Ιρλανδός συγγραφέας στην Ελβετία και στη Γαλλία, όπου το εξέδωσε μια Αμερικανίδα, η Silvia Beats, στη χώρα της οποίας, στις Ηνωμένες Πολιτείες, το βιβλίο θα απαγορευτεί ως πορνογραφικό. Φυσικά πλέον κάτι τέτοιο σήμερα ακούγεται αστείο.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του Οδυσσέα;

Ο Οδυσσέας του Joyce, έχει τα χαρακτηριστικά ενός νεωτερικού μυθιστορήματος στο οποίο, σύμφωνα με την Virginia Woolf, «καμία μέθοδος γραψίματος κανένας λογοτεχνικός πειραματισμός δεν απαγορεύεται.

Σε αυτό το βιβλίο ο Joyce έβαλε όλη του την τέχνη σαν νεωτεριστής λογοτέχνης. Μπορεί να περιγράφει μία και μοναδική ημέρα ενός ήρωα του (ήρωας καθημερινός) την ίδια στιγμή όμως το τραβάει τόσο πολύ που το βιβλίο είναι πάνω από 900 σελίδες. Κατάφερε να κάνει την λογοτεχνία πραγματική ζωή.

Το μόνο που απαγορεύεται στον Οδυσσέα είναι η δολιότητα και η υποκρισία. Σε ένα τέτοιο έργο οτιδήποτε είναι κατάλληλο υλικό. Κάθε αίσθημα, κάθε σκέψη, εφόσον έχει πνεύμα και ζωή μέσα της. Μια συνηθισμένη σκέψη σε μια συνηθισμένη μέρα της ζωής μας. Όλα επιτρέπονται μέσα στον Οδυσσέα.

Ο Joyce ήθελε προφανώς να σπάσει όλη εκείνη την συντηρητικότητα και τους περιορισμούς της λογοτεχνίας οι οποίοι συνηθίζονταν μέχρι τότε.

Τι θα βρει κανείς μέσα σε αυτό το «επικό» βιβλίο;

Ο Joyce, στον Οδυσσέα, καταγράφει τις σκέψεις και τις πράξεις πραγματικών ανθρώπων, ακόμη και τις πιο αισχρές και άσεμνες. Πήρε τη φόρμα του Ομηρικού έπους και την έφερε στα μέτρα ενός κανονικού ανθρώπου, ενός ανθρώπου που θα μπορούσαμε να συναντούσαμε σε κάποιο δρόμο της Αθήνας σήμερα.

Η σεξουαλικότητα της Τζοϋσικής Πηνελόπης, της Molly Bloom, στο τελευταίο κεφάλαιο και οι σαδομαζοχιστικές «παραισθήσεις» του Bloom στο κεφάλαιο της Κίρκης, καθώς και ο αυνανισμός του στο κεφάλαιο της Ναυσικάς είναι μερικά παραδείγματα, αλλά όχι τα μόνα.

Το βιβλίο και η παράξενη πλοκή του (μην ξεχνάτε πως διηγείται μία και μοναδική ημέρα στη ζωή ενός ανθρώπου) σε μαγεύουν αμέσως. Σε αρπάζουν στην κυριολεξία. Φυσικά κανείς δεν είπε πως ο Οδυσσέας είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα. Μπορεί πραγματικά να σε πιάσει πονοκέφαλος καθώς θα το διαβάζεις και σίγουρα θα το παρατήσεις πολλές φορές. Κάτι όμως θα σε τραβάει να το ανοίξεις και πάλι. Αυτή είναι και η μαγεία του.

Στη θέση του ελληνικού στωικισμού και της ρώμης του ομηρικού Οδυσσέα, ο Joyce τοποθετεί έναν μοντέρνο «ήρωα», τον Τζοϋσικό Οδυσσέα-Bloom, που τον χαρακτηρίζουν ταπεινές ανθρώπινες δραστηριότητες και βίτσια.

Τι ακριβώς χρωστάμε στον James Joyce;

Μέχρι τότε η λογοτεχνία ήταν απλά μία καλοστημένη μυθοπλασία. Ο Οδυσσέας του Joyce τα άλλαξε όλα αυτά. Εδώ περιγράφεται ο απλός πόνος και οι επιθυμίες του ανθρώπου με τρόπο που μέχρι τότε δεν είχε ξαναεκφραστεί.

Ο τόπος είναι το Δουβλίνο και τα μέρη όπου οι άνθρωποι περνάνε τις ώρες τους κάθε μέρα. Ένα γραπτό ντοκιμαντέρ. Στην ουσία δεν υπάρχει καμία πλοκή κι αυτό είναι που σε γοητεύει από την αρχή του.

Ο χρόνος είναι η Πέμπτη 16 Ιουνίου του 1904. Οι ιστορικές αναφορές, οι περιγραφές των οδών, των τόπων και των αντικειμένων είναι πραγματικές και δίνουν μια εικόνα του Δουβλίνου "τόσο πλήρη, ώστε, εάν η πόλη εξαφανιζόταν ξαφνικά μια μέρα από προσώπου γης, θα μπορούσε να οικοδομηθεί ξανά από το βιβλίο μου" λέει για το έργο του, ο Joyce.

Εμείς χρωστάμε την μοντέρνα λογοτεχνία σε αυτόν τον άνθρωπο και στην ιδέα που είχε. Δεν έπαψε ποτέ να εκδίδεται σε μαζικές ποσότητες και σε μεταφράσεις από όλο τον κόσμο.