Η ιστορία και ο σκοτεινός σκοπός της «μουσικής ανελκυστήρα»
Σε αντίθεση με τη συμβατική μουσική, η μουσική του ασανσέρ αρχικά δημιουργήθηκε ως πρακτικό εργαλείο που προοριζόταν για χρηστικούς σκοπούς και όχι για ψυχαγωγία. Ένας αγωγός για την παραγωγικότητα του εργατικού δυναμικού, θα έλεγε κανείς.
Η μουσική των ανελκυστήρων, γνωστή και ως Muzak, έχει μια συναρπαστική ιστορία που χρονολογείται από τις αρχές του 20ου αιώνα. Αρχικά, δημιουργήθηκε ως μουσική υπόκρουση σε ανελκυστήρες, εξ ου και το όνομα. Ωστόσο, ο σκοπός του εκτείνεται πέρα από τα ασανσέρ σε διάφορους δημόσιους χώρους όπως τα εμπορικά κέντρα, τα ξενοδοχεία και τα κτήρια γραφείων.
Η έννοια της μουσικής ασανσέρ προέκυψε από την επιθυμία να δημιουργηθεί μια ευχάριστη ατμόσφαιρα για τους θαμώνες και τους πελάτες αυτών των χώρων. Θεωρήθηκε ότι η απαλή μουσική θα μπορούσε να βοηθήσει στη μείωση της έντασης και του άγχους, καθώς και στη δημιουργία μιας πιο χαλαρής ατμόσφαιρας. Ωστόσο, διάφορες πηγές εξακολουθούν να είναι αβέβαιες για το επίπεδο αλήθειας αυτής της θεωρίας.
Διατήρηση της παραγωγικότητας
Ο εφευρέτης του Muzak λέγεται ότι είναι ο George Owen Squier, ένας αξιωματικός του αμερικανικού στρατού που εφηύρε ένα σύστημα για τη μετάδοση μουσικής μέσω ηλεκτρικών καλωδίων τη δεκαετία του 1920. Ωστόσο, στη δεκαετία του 1950, ο ρυθμός και το είδος της μουσικής υπόκρουσης που παιζόταν καθ' όλη τη διάρκεια της εργάσιμης ημέρας σε διαφορετικά περιβάλλοντα ήταν πολύ προσεχτικά επιμελημένα με σκοπό να διατηρηθεί η παραγωγικότητα των εργαζομένων.
Σε ταραχώδεις και βαθιά τραυματικές μεταπολεμικές κοινωνίες, ο σκοπός αυτής της μουσικής ήταν να ακούγεται εύκολα. Όπως το περιέγραψαν οι διαφημίσεις της Muzak, ήταν «να υπάρχει στον χώρο, όχι να ακούγεται». Καθώς αυτή η μουσική παρασύρει τους ακροατές σε μια παραπλανητική αίσθηση ηρεμίας, τους μεταφέρει επίσης θεωρητικά στο περίεργο οριακό βασίλειο του ίδιου του ασανσέρ - έναν χώρο προσμονής και απόκοσμης οικειότητας καθώς οι επιβάτες αναγνωρίζουν τη μελωδία μιας άψυχης μουσικής.
Το κέρδος
Η εισροή μουσικής ασανσέρ σε καταστήματα λιανικής και άλλους χώρους που έχουν σχεδιαστεί για να παίρνουν τα χρήματά σας είναι μία πραγματικότητα ειδικά αν λάβετε υπόψη σας το γεγονός ότι οι καταναλωτές είναι πιο πιθανό να αγοράσουν προϊόντα εάν δεν είναι αγχωμένοι και πιεσμένοι. Ως εκ τούτου, οι συνέπειες της δημιουργίας μουσικής που επηρεάζει αποτελεσματικά τη συμπεριφορά των ανθρώπων ανοίγουν ένα ζήτημα αρκετά σκοτεινό, αν σκεφτείτε τις σκόπιμες προσπάθειες χειραγώγησης πιθανών πελατών για κέρδος.
Μια μελέτη του 1982 το έθεσε συνοπτικά, δηλώνοντας ότι η μουσική ασανσέρ στα καταστήματα βοήθησε στην ενθάρρυνση υψηλότερων όγκων πωλήσεων. Μπορούμε να αγνοήσουμε σε μεγάλο βαθμό αυτό το είδος μουσικής όπου κι αν εμφανιστεί λόγω της ικανότητάς του να αναμειγνύεται και να ενσωματώνεται στο παρασκήνιο, αλλά ίσως αυτό είναι ένας σημαντικός δείκτης ελέγχου στον σημερινό κόσμο – μήπως μας αγνοούν σαν πρόβατα, που δεν θεωρούνται τίποτα περισσότερο από πιόνια για κέρδος; Πολύ πιθανό. Αλλά τουλάχιστον ξέρει τι θέλει να είναι. Η Muzak δημιουργήθηκε με γνώμονα τις επιχειρήσεις και την εργασία, σήμερα όμως θεωρείται άλλη μία μορφή μουσικής τέχνης.
Γιατί ειδικά στους ανελκυστήρες;
Η ιδέα ότι αυτή η μουσική συνδυάζεται ειδικά με τους ανελκυστήρες προκαλεί ανησυχία. Το περιβάλλον του ανελκυστήρα, ένα ήδη εγγενώς άβολο μέρος καθώς οι επιβάτες συνωστίζονται, συχνά σιωπηλοί, περιμένοντας την άμεση αποβίβαση τους σε κάποιο όροφο, έρχεται σε αντίθεση με τη συνοδεία της μουσικής, που συνεπάγεται την ανάγκη να γεμίσουμε το κενό, προσπαθώντας να τροποποιήσουμε τη σχέση μας με τη σιωπή.
Επεκτείνοντας την Muzak πέρα από τα όρια του ανελκυστήρα και του πολυκαταστήματος, η Muzak μεταβαίνει από ένα θέμα δυσφορίας σε μια αντανάκλαση των κοινωνικών κανόνων και αξιών. Ενώ πολλοί από εμάς σήμερα απορρίπτουμε τη μουσική των καταστημάτων ή των ανελκυστήρων ως τίποτα περισσότερο από κακές επιλογές η προέλευση τέτοιων ακουστικών περιβαλλόντων είναι βαθιά ριζωμένη στις καπιταλιστικές ιδεολογίες και την υποταγή των μαζών. Όπως λέει η παλιά πεποίθηση, ο καπιταλισμός είναι ο θάνατος της τέχνης, εξ ου και η φαινομενικά χαμηλή ποιότητα της μουσικής του ανελκυστήρα.
Λαμβάνοντας υπόψη τις ρίζες της, είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί η Muzak έχει τόσο αρνητική χροιά. Ακόμη και ο John Lennon αναφέρθηκε μάλλον καυστικά στα τραγούδια του Paul McCartney ότι ακούγονται παρόμοια με Muzak, για το τραγούδι «How Do You Sleep?».