Ο Μίλτος Παύλου μετατρέπει το έργο του Καβάφη σε ένα ουσιώδες μελωδικό έργο
Η μουσική και ο Καβάφης ήταν από πάντα συνδεδεμένοι, πολλοί μουσικοί έχουν αφιερώσει μουσικές τους συνθέσεις με βάση το στιχουργικό έργο του μεγάλου ποιητή. Ο Μίλτος Παύλου είναι ένας από αυτούς και το CNN Greece βρέθηκε μαζί του έτσι ώστε να μας λύσει ο ίδιος όλες μας τις απορίες σχετικά με την μελοποίηση του έργου του Καβάφη από τον ίδιο.
Ο Μίλτος Παύλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Θεσσαλονίκη. Σήμερα ζει και εργάζεται στη Βιέννη, Αυστρία, υπηρετώντας στον Ευρωπαϊκό Φορέα για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA – EU Agency for Fundamental Rights).
Ερευνητής-συγγραφέας με σπουδές Κοινωνιολογίας (Ιταλία) και Νομικής (Θεσσαλονίκη), έχει εργαστεί επί σειρά ετών σε θεσμούς και φορείς για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ευρώπη και στην Ασία. Στην Ελλάδα, υπηρέτησε ως Ειδικός Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη για 13 έτη, ενώ υπήρξε Διευθυντής ινστιτούτων και κέντρων μελέτης και καταπολέμησης του ρατσισμού και της ξενοφοβίας και για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (i-RED, Ινστιτούτο για τα Δικαιώματα, την Ισότητα και την Ετερότητα, κ.ά.).
Παράλληλα με την κύρια επαγγελματική του καριέρα συνθέτει και δημιουργεί τραγούδια στα ελληνικά και στα αγγλικά, για τον έρωτα, το ταξίδι, τόπους, ανθρώπους και για ό,τι αξίζει και ό,τι αλλάζει τη ζωή.
* Η καλλιτεχνική δραστηριότητα του Μίλτου Παύλου δεν έχει σκοπό το κέρδος και κάθε ενδεχόμενο έσοδο από αυτήν προορίζεται σε δωρεές σε οργανισμούς και πρωτοβουλίες που υποστηρίζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες στην Ελλάδα και στον κόσμο.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με τον Μίλτο Παύλου:
Πόσο καιρό ασχολείσαι με το έργο του Καβάφη και τι ήταν που σε τράβηξε να το κάνεις;
Μίλτος Παύλου: Από τα τελευταία χρόνια του Λυκείου ενώ οι πρώτες μουσικές εκφράσεις των ποιημάτων έγιναν κεντρικές εμπειρίες δημιουργίας κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’80 ως φοιτητής Κοινωνιολογίας στο Σαλέρνο της Ιταλίας. Έγραφα ήδη τότε τραγούδια σε δικούς μου στίχους, όπως κάνω έως και σήμερα. Δεν είχα σκοπό να αναζητήσω στίχους ή ποιήματα προς μελοποίηση. Αλλά σε κρίσιμες στιγμές η ποίηση του Καβάφη ένιωσα ότι με τράβηξε από το χέρι για να αποδώσω τη μουσική της έκφραση και με τη σειρά της η τελευταία να με στηρίξει και να καταστεί καταλύτης σε σημαντικές στιγμές και για αποφάσεις ζωής. Μάλιστα, οι μουσικές που έντυναν την ποίηση με εμπνεύσεις σαν καταρράκτης εντός ολίγων λεπτών – λες και εγώ απλά αντέγραφα την έμπνευση κάποιου άλλου που έρεε από μέσα μου - τότε μου φαίνονταν αλλόκοτα διαφορετικές από την υπόλοιπη τραγουδοποιία μου, που είχε επιρροές από την ιταλική διεθνή αλλά και ελληνική μουσική σκηνή. Λίγο στα αστεία, λίγο στα σοβαρά λέω ότι ο προφανώς γηραιότερος αυτός τύπος που έγραφε τις μουσικές μέσω εμού του 24χρονου, μάλλον κακού ως τότε, φοιτητή, μάλλον ήμουν εγώ ο ίδιος στα πεντήνταβάλε που περίμενε παρκαρισμένος κοντά σε μια μικρή μαύρη τρύπα ώστε να φτάσει η ώρα να τα ερμηνεύσει και να τα κάνει δίσκο σε μια πιο ώριμη φάση της ζωής...
Πόσο δύσκολο ήταν να μελοποιήσεις τα γραπτά του;
Μίλτος Παύλου: Αυτό δεν ήταν επαγγελματικό προτζεκτ μελοποίησης απαιτώντας κάποια προσπάθεια. Απλά χωρίς να το περιμένω, έγινα εκφραστής μιας ισχυρής εσωτερικής ανάγκης για μουσική απόδοση των στίχων του Καβάφη. Οι μουσικές αυτές για κάθε κομμάτι έχουν δημιουργηθεί μέσα σε λίγα λεπτά και το ένιωσα με τον μάλλον παράδοξο τρόπο που ανέφερα. Αυτό συνεχίστηκε βέβαια και μετά τη φοιτητική ζωή και έως σήμερα, καθώς ήταν πλέον γνώριμη η αίσθηση και η προσδοκία ψυχικής ανάτασης με τη μελοποίηση. Σε στιγμές μεγάλης κρίσης ή ενδοσκόπησης η ποίηση έστρωνε το χαλί για τη μουσική δημιουργία. Τα κομμάτια του δίσκου έχουν γραφτεί σε κρίσιμες στιγμές ή καμπές της ζωής για μένα ή σε σημαντικές ιστορικές στιγμές, ως απόκριση στην δικιά μου ανάγκη να στηριχθώ και να νιώσω ανάταση ή υπέρβαση μέσα από τη μουσική απαγγελία κάποιων ποιημάτων.
Για παράδειγμα πέρα από εκείνα που δημιουργήθηκαν σε πολύ προσωπικές στιγμές, τα τελευταία δύο ποίηματα που απέκτησαν μουσική απαγγελία στο δίσκο, οι Θερμοπύλες και το Che fece il gran rifiuto, μελοποιήθηκαν πέρυσι με έμπνευση από τις οικογένειες Ουκρανών εκτοπισθέντων που γνωρίσαμε στη Βιέννη την άνοιξη του 2022. Μάλιστα η Ιλιάνα Χαϊντούκ-Κουτσερούκ, σοπρανο απο το Κίεβο συμμετέχει στο δίσκο με φωνητικά στην ακουστική εκδοχή του Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον. Βέβαια δεν ήταν δύσκολο και επειδή αυτά τα ποιήματα του δίσκου ‘Ιθάκη’, περισσότερο από άλλα του ποιητή, έχουν έναν εγγενή εσωτερικό ρυθμό που νιώθω ότι σχεδόν αναζητά και υπαγορεύει τη μουσική τους έκφραση.
Από πότε ασχολείσαι με την μουσική σύνθεση; Τι άλλο έχεις κυκλοφορήσει;
Μίλτος Παύλου: Από τη δεκαετία του ’80 φτιάνω τραγούδια και στίχους αν και δεν ασχολήθηκα ποτέ επαγγελματικά με τη μουσική σύνθεση. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι δεν ήταν εύκολη η επαγγελματική ζωή και η αντιμετώπιση των αναγκών επιβίωσης, οικογένειας, ενώ οι επαγγελματικές θέσεις στις οποίες είχα την τύχη να υπηρετήσω προσέφεραν ανάλογες στιγμές εκπλήρωσης και ικανοποίησης παίρντοντας προτεραιότητα στο σχεδιασμό ζωής. Σύντομα όμως, ετοιμάζω προς κυκλοφορία δύο -τρεις νέους δίσκους με τραγούδια σε δικούς μου στίχους, ενώ εντός του μηνός η συλλογή Ithaca θα εκδοθεί με όλα τα ποιήματα στα Αγγλικά - συν το Ιθάκη στα Ιταλικά - σε δική μου μετάφραση.
Έχεις κάνει πολύ δουλειά με το θέμα της μετανάστευσης, μίλησε μας λίγο για αυτό το έργο σου.
Μίλτος Παύλου: Έχω πράγματι ασχολοηθεί ερευνητικά με τη μετανάστευση, το ρατσισμό, τις διακρίσεις, τους Ρομά και την κοινωνική ένταξη. Υπήρξα για περίπου δεκατρία χρόνια Ειδικός Επιστήμονας στο Συνήγορο του Πολίτη (Δικαιώματα του Παιδιού, Διακρίσεις, Κοινωνική Προστασία), αλλά και ανέπτυξα κοινωνική δράση ως μέλος ή σε συνεργασία με οργανισμούς όπως το Συμβούλιο της Ευρώπης, η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και το Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων. Ανάμεσα σε άλλα, στην Ελλάδα, συνέβαλλα με δημοσιεύσεις και στην καμπάνια για τη μεταρρύθμιση που έδωσε μεγαλύτερη πρόσβαση στην ελληνική ιθαγένεια σε παιδιά μεταναστών, καθώς και στην προσπάθεια για κατάργηση της κράτησης ασυνόδευτων ανηλίκων. Κατά τα έτη πριν βρεθώ στη Βιέννη ως Ερευνητής του Οργανισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα Θεμελιώδη Δικαιώματα (FRA) ίδρυσα και διηύθηνα το Ινστιτούτο για τα Δικαιώματα, την Ισότητα και την Ετερότητα (i-RED) που έκανε σημαντικό ερευνητικό έργο στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Το i-RED σήμερα έχει μετεξελιχθεί στο Generation 2.0 RED, μια πολυδύναμη, πολευθνοτική ομάδα νέων παιδιών που χαράζουν τη δική τους πορεία πασχίζοντας για μια καλύτερη ελληνική κοινωνία που δεν φοβάται αλλά χτίζει πάνω στην πολυπολιτισμικότητα και τις αρχές και αξίες της τις οποίες εστερνίζονται όσοι ζουν παραγωγικά συμβάλλοντας στην κοινωνική μας συμβίωση. Σήμερα στον φορέα στον οποίο υπηρετώ είμαι υπεύθυνος για το μεγάλο EU LGBTIQ Survey σε 30 χώρες που δειξάγει η Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Οργανισμού μας κάθε περίπου πέντε χρόνια. Τα έσοδα από την μουσική κυκλοφορία θα πάνε όλα σε οργανώσεις για τους μετανάστες έτσι δεν είναι; Όλα τα έσοδα από την καλλιτεχνική μου δραστηριότητα προορίζονται σε πρωτοβουλίες, θεσμούς ή οργανισμούς που προστατεύουν ή προωθούν τα δικαιώματα των ανθρώπων που το χρειάζονται και κυρίως των παιδιών. Οι πρώτες εισπράξεις έχουν ήδη πάει στα SOS-Kindersforf. Ως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, από εκεί προέρχεται αποκλειστικά το προσωπικό μου εισόδημα.
Πως είναι η ζωή στην Βιέννη, τι το διαφορετικό έχει από την Ελλάδα
Μίλτος Παύλου: Η σύντομη απάντηση-παράπονο είναι: όλα τέλεια, αλλά δεν έχει θάλασσα! H Βιεννη είναι μια πόλη με εξαιρετικές υποδομές και ποιότητα ζωής ιδίως για οικογένειες, όπως η δικιά μας με δύο μικρά παιδιά 9 και 12 ετών. Όλα μοιάζει να είναι φτιαγμένα για να είναι εύκολα και ορθολογικά – από τα μέσα μαζικής μεταφοράς ως την καθημερινότητα, ευκαιρίες για παιδιά από γνώση και μουσεία σε διασκέδαση, αθλητισμό και δημιουργικότητα, τη διαχείριση απορριμμάτων, τη μόνωση των κατοικιών από κρύο και ζέστη, τα πεζοδρόμια και τη δομή του αστικού περιβάλλοντος, το να γυρνάς σε μια πόλη που έχει μεγαλουργήσει πάνω στην (σοσιαλδημοκρατική) πολιτική της μήτρα και κληρονομιά διαχείρισης με όλες τις αδυναμίες της. Βέβαια, κάθε πόλη έχει προβλήματα και δεν θα έκανα συγκρίσεις ιδίως όταν συγκρίνουμε διαφορετικά πράγματα με πολύ διαφορετική πολιτική και κοινωνική παράδοση. Και το ρίσκο για εξιδανίκευση, νοσταλγία ή αυτομαστίγωση και καταστροφολογία για τη χώρα προέλευσης για έναν Έλληνα του εξωτερικού είναι μεγάλο! Πάντως με αυτά και μ’αυτά απολαμβάνουμε να επιστρέφουμε στην Ελλάδα συναντώντας συχνά χαμόγελα και εγκαρδιότητα παρά τις δυσκολίες μιας χειμάζουσας κοινωνίας που τελευταία, σχεδόν μοιραία, έχει κατρακυλήσει και σε ένα σπιράλ ατομικής και κοινωνικής βίας. Ομολογώ επίσης, ότι κάποιες φορές που χρειάζεται να επικοινωνήσω με Ελληνικές δημόσιες ή ιδιωτικές υπηρεσίες στο τηλέφωνο από τη Βιέννη απολαμβάνω να πω δυο κουβέντες με την/τον υπάλληλο στην άλλη άκρη της γραμμής. Αν το σηκώσουν βέβαια.
Με άλλα λόγια, πιστεύω ότι τα «στραβά» της Ελλάδας είναι εφικτό να αλλάξουν καθώς υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό, η ισχυρή ταυτότητα και εν τέλει ένα φιλόξενο και στέρεο ευρωπαϊκό πλαίσιο, τόσο θεσμικό όσο και πολιτικό και οικονομικό. Εν κατακλείδι, μια από τις πιο δυνατές εμπειρίες της Βιέννης είναι όταν συναντώ εδώ πρώην μετανάστες στην Ελλάδα, από το Μπαγκλαντές, Πακιστάν, Συρία, Αλβανία και με την κοινή ελληνική γλώσσα ανακαλύπτουμε κοινούς κώδικες, εμπειρίες και τελικά μια γλυκόπικρη αγάπη για μια χώρα με παράδοξα ανάμικτες θετικές και αρνητικές πτυχές, η οποία όμως έχει αφήσει ανεπανόρθωτα ισχυρό αποτύπωμα εντός μας.
Πώς καταφέρνεις να κάνεις και μουσική αλλά και κοινωνικό έργο; Μοιάζει περίπλοκο...
Μίλτος Παύλου: Είναι μάλλον λιγότερο περίπλοκο όταν υπάρχει ένα δυνατό κίνητρο: και για μένα αυτό είναι η ανάγκη να δώσουμε νόημα στη ζωή μας. Και ει δυνατόν να ζήσουμε παραπάνω ζωές στη συσκευασία της μίας! Εν προκειμένω πιστεύω ότι το νόημα της φαινομενικά σχεδόν ασήμαντης ύπαρξής μας στο σύμπαν βρίσκεται σε δύο-τρία συγκεκριμένα πράγματα: στο να μαθαίνεις όσα περισσότερα μπορείς χρησιμοποιώντας τα εργαλεία του νου και του σώματος που σου έτυχαν, να γνωρίζεις καλούς ανθρώπους και να κάνεις τη ζωή των άλλων καλύτερη, και κατά συνέπεια να προσπαθείς να καταλάβεις και να βοηθήσεις να γίνει ο κόσμος λίγο πιο όμορφος. Η αναπόδραστη συνέπεια αυτών των προσωπικών αξιωμάτων είναι τα υπέροχα παιδιά μου, η επαγγελματική μου επιλογή και κοινωνική συνείδηση, η επαγγελματική αρτιότητα και ακεραιότητα ώστε να ξεφύγει κανείς από απλουστεύσεις, αφέλεια, ημιμάθεια και δογματισμούς, η εμπιστοσύνη και επένδυση στους ανθρώπους, τους νέους, στα παιδιά και στο δυναμικό τους, η σχέση ζωής με τη σύντροφό μου και η βουτιά στη μουσική και στιχουργική δημιουργία.
Ε, αυτό το πρόταγμα απαιτεί multitasking και κουβαλάει πολλαπλά ‘ikigai’. Κάποτε το ikigai που μου φωτίζει τη μέρα και προσφέρει ικανοποίηση είναι η δουλειά μου, ιδίως όταν φέρνει απτά και ορατά αποτελέσματα και βελτίωση στη ζωή των ανθρώπων, κάποτε το να ακούσω μια καλή κουβέντα όπως το γλυκό φωνητικό μήνυμα φίλων τις προάλλες στο μεσεντζερ, κάποτε η μουσική δημιουργία και ερμηνεία και η γνωριμία με άλλους υπέροχους ανθρώπους. Βέβαια, κάποτε είναι ζόρικο ως προς την ένταση εργασίας, αλλά δεν συγκρίνεται με την περίοδο γύρω στα 30 μου όταν έκανα ταυτόχρονα τέσσερις δουλειές (μία με ΙΚΑ, τρείς με μπλοκάκι!) για επιβίωση, καταλήγοντας στο νοσοκομείο με υπερκόπωση! Βέβαια, τότε δεν υπήρχε χρόνος να πιάσω την κιθάρα.. και φυσικά, ούτε λόγος για δίσκους, κυκλοφορίες και συναφή.
H Protasis Music και ο Μίλτος Παύλου, κοινωνικός επιστήμονας, ερευνητής της ποίησης του Κωνσταντίνου Καβάφη και συνθέτης παρουσιάζουν τον δίσκο «Ιθάκη», μία δισκογραφική παραγωγή με έντονο αρχειακό ενδιαφέρον, που προσεγγίζει το πολύτιμο Καβαφικό ποιητικό κεφάλαιο με σεβασμό στο έργο του και ιδιαίτερο συνθετικό και ερμηνευτικό ενδιαφέρον.
Ο Μίλτος Παύλου μελοποιεί τα εξής ποιήματα: «Θάλασσα του Πρωϊού», Η πόλις», «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον», «Ιθάκη», «Φωνές», «Τείχη», «Θερμοπύλες», «Che fece… il gran rifiuto», «Τα παράθυρα», «Επέστρεφε», «Να μείνει», «Εκόμισα Εις την Τέχνη» και κλείνει ο δίσκος με μία αγγλική εκδοχή της Ιθάκης, σε δική του μετάφραση, καθώς και μία ακουστική εκδοχή του«Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον».
Η «Ιθάκη» ηχογραφήθηκε μεταξύ Αθήνας και Βιέννης, όπου ζει και εργάζεται ο Μίλτος Παύλου. Για την ενορχήστρωση της εργάστηκε ο μουσικός και συμπαραγωγός Σέργιος Βούδρης και τη τελική μίξη υπογράφει ο μουσικός και παραγωγός, Σταύρος Γεωργιόπουλος.
Κυκλοφορεί σε όλες τις ψηφιακές πλατφόρμες, καθώς και σε μικρό αριθμό συλλεκτικών CDs από την Protasis Music.