Ο Βασίλης Βασιλικός έβαλε τα θεμέλια για την ελληνική λογοτεχνία όπως την ξέρουμε σήμερα

Ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες συγγραφείς μας άφησε για την μεγάλη παρέα λογοτεχνών του Παραδείσου. Ο Βασίλης Βασιλικός (Καβάλα, 18 Νοεμβρίου 1934- 30 Νοεμβρίου 2023) είναι ένας βραβευμένος Έλληνας συγγραφέας, από τους πιο γνωστούς παγκοσμίως. Η UNESCO τον έχει κηρύξει σαν έναν από τους δέκα πιο μεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς.

Έχει γράψει πολύ σημαντικά βιβλία στην καριέρα του και υπήρξε μία έντονη μορφή στα Ελληνικά Γράμματα από την δεκαετία του 1970 και μετά.

Ποιος ήταν όμως ο μεγάλος αυτός συγγραφέας της λογοτεχνίας μας; Τι ξέρουμε για τον Βασίλη Βασιλικό; Ποια ήταν η ζωή του και πόσο σημαντικό ήταν το έργο του;

Γεννήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1934 στη συνοικία των Ποταμουδίων Καβάλας. Οι γονείς του κατάγονταν από τη Θάσο. Πατέρας του ήταν ο δικηγόρος Νικόλαος Βασιλικός, που πολιτεύθηκε και εξελέγη βουλευτής Καβάλας το 1936 και μητέρα του η Καίτη Βασιλικού. Ο Βασίλης Βασιλικός έχει και μία αδελφή, την Έλζα Βασιλικού, πρώην πρωταθλήτρια του πινγκ πονγκ. Αποφοίτησε από το Λύκειο Καρυωτάκη στην Καβάλα, τη Σχολή Βαλαγιάννη (Θεσσαλονίκη) και το Αμερικανικό Κολλέγιο Ανατόλια. Στη συνέχεια σπούδασε Νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και σκηνοθεσία τηλεόρασης στη δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ (Drama School - SRT) στο Νιού Χέιβεν του Κονέκτικατ (ΗΠΑ).

Από μικρός φαινόταν η κλίση του στα γράμματα αλλά και τις τέχνες. Από το 1967 μέχρι το 1994, ο Βασίλης Βασιλικός είχε μία ζωή στο εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Νέα Υόρκη τα πρώτα 7 χρόνια μάλιστα εξόριστος από τη χούντα), με τριετή θητεία στην ΕΡΤ (1981-1984), κατά το οποίο ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή, επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου.

Η λογοτεχνική του δουλειά έχει ανυψωθεί από κριτικούς αλλά και κοινό και είναι πολύ γνωστός στο εξωτερικό, ένας από τους λίγους Έλληνες συγγραφείς που τα είχαν καταφέρει στον συγκεκριμένο τομέα. Επίσης είχε και μία πολιτική πορεία. Ο Βασίλης Βασιλικός τοποθετήθηκε επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας της εκλογικής συνεργασίας Πράσινοι-Δημοκρατική Αριστερά στις βουλευτικές εκλογές του 2015, καθώς και στις βουλευτικές εκλογές του 2019, αυτή την φορά όμως με τον ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία όπου και εξελέγη. Ήταν βουλευτής Επικρατείας από τις 7 Ιουλίου 2019 μέχρι τις 21 Μαΐου 2023.

Έχει γράψει σημαντικά για την εποχή τους μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, θεατρικά έργα και ποίηση. Από τα έργα του γνωστότερα είναι: «Η Μυθολογία της Αμερικής», «Το ψαροντούφεκο», «Θύματα ειρήνης», «Οι φωτογραφίες», «Ζ», «Ο Ιατροδικαστής», «Ο Θάνατος του Αμερικάνου» και πολλά άλλα.

Το στυλ γραφής του αποτελείται από πολλά στοιχεία με κύριο συστατικό την μελαγχολία και το χιούμορ που τον χαρακτήριζε και σαν άνθρωπο στην ζωή του. Επίσης στην ιστορία έχουν μείνει και οι λογοτεχνικές του εκπομπές. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε 33 γλώσσες ανά τον κόσμο, καθώς και στη γραφή Μπράιγ. Το μυθιστόρημά του «Ζ» μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, ένα πραγματικό κατόρθωμα για την εποχή που βγήκε η ταινία αλλά και το βιβλίο.

Ένα προσωπικό ρεκόρ που διαθέτει ο Βασιλικός είναι πως έγραψε σε όλη του τη ζωή πάνω από 70 βιβλία τα οποία έχουν όλα εκδοθεί από ελληνικούς εκδοτικούς οίκους αλλά και ξένους. Ένα ρεκόρ που πολλοί λίγοι Έλληνες συγγραφείς κατέχουν.

Από συνέντευξη που είχε δώσει ο Βασιλικός σε γνωστό περιοδικό, είχε δηλώσει για το βιβλίο του «Ζ», την δολοφονία του Λαμπράκη και τον Αλέξη Παναγούλη που ήταν στενός του φίλος. Το «Ζ» είναι ίσως και το πιο γνωστό του έργο διεθνώς:

«Σε δυο μέρες πληθώρα τηλεγραφημάτων, από τους τριάντα τρεις εκδότες μου του Ζ, μου ζητούσαν το καινούργιο Ζ, για τον Παναγούλη. Με πλήρωναν προκαταβολικά όσα λεφτά ήθελα. Ο λόγος που τους έπιασε αυτό το αμόκ ήταν ένα σκίτσο που δημοσιεύτηκε πρωτοσέλιδο στη Le Monde, τη γαλλική εφημερίδα, δείχνοντας ένα Mirafiori να ντεραπάρει και τα λάστιχα να γράφουν στην άσφαλτο ένα ζιγκ ζαγκ στο σχήμα του Ζ. Το σκίτσο, με την επιτυχημένη αναφορά στην υπόθεση Λαμπράκη, έκανε τον γύρο του κόσμου. Και οι εκδότες ξύπνησαν από τον λήθαργό τους εκλιπαρώντας με, με τέλεξ και τηλεγραφήματα, για το Ράμπο Νο 2. Μπορούσα να εκμεταλλευτώ την περίσταση, να γεμίσω τις τσέπες μου λεφτά και να τους δώσω μια πατάτα στο πιάτο, με σάλτσα Μπάλτσα. Δεν το έκανα. Τους αρνήθηκα κατηγορηματικά. Ήμουν πολύ κοντά στον Αλέκο, για να τον δω σαν θέμα βιβλίου. Τον Λαμπράκη ποτέ δεν τον είχα γνωρίσει. Τους ανθρώπους σου, που αγαπάς, δεν τους σκέφτεσαι σαν κείμενο. Το κείμενο είναι πάντα μια προδοσία.»

Το «Ζ» γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα και πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις εκδόσεις «Θεμέλιο», σχεδόν ταυτόχρονα με την δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία. Το 1967 η Χούντα των Συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα άρχισε να μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες στα πλαίσια του αντιδικτατορικού αγώνα. Συγκεκριμένα, επίσης το 1966 μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Pierre Comberousse και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gallimard ενώ τα επόμενα τρία χρόνια μεταφράστηκε και εκδόθηκε σε άλλες δεκαοχτώ χώρες (18), όπως οι Η.Π.Α, η Αγγλία, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία.

Ο Βασίλης Βασιλικός ήταν μία σημαντική μορφή των ελληνικών γραμμάτων για πάνω από 40 χρόνια κι έβαλε τις βάσεις για την ελληνική λογοτεχνία όπως τη γνωρίζουμε σήμερα – σίγουρα δεν είναι εύκολο κανείς να γράψει πάνω από 70 λογοτεχνικά έργα όπως και να το κάνουμε, ακόμη κι αν έχει πάνω από μία ζωές.

Στην αυτοβιογραφία του, «Η Μνήμη Επιστρέφει με Λαστιχένια Πέδιλα» ο Βασιλικός γράφει για το μεράκι της συγγραφής που τον κατακλύζει: «Μόνο μια τέχνη, ένα επάγγελμα δεν μπορεί να ξεφύγει του καημού του: το συγγραφικό. Διότι σε αυτό αναπαράγεται η ζωή, κι έτσι λησμονιά εύκολα δεν υπάρχει. Γι’ αυτό και πολλοί συγγραφείς καταφεύγουν σε ξεδόματα ουτιδανά, για να μπορούν να αναπνεύσουν. Κάνουν τον κηπουρό, τον μάγειρα, τον ταξιδευτή, τον εξερευνητή κοραλλιών, τον ψαροτουφεκά. Μα είναι κυρίως πότες. Μόνο με το πιοτί καταφέρνουν να ξεχάσουν το επώδυνο επάγγελμά τους, που είναι η επιστροφή στο κείμενο, είτε διά του κειμένου είτε διά των κριτικών, αναφορών, επιστολών, τηλεφώνων, φαξ, e–mail και τηλεοράσεων, είτε διά του πλέον επώδυνου ‘διάβασα το βιβλίο σου που με συγκλόνισε’. Η μόνη φυγή από την κόλαση της γραφής είναι εντέλει ο ύπνος. Μα κι αυτός δεν είναι πάντα εύκολος.»

Ο Βασίλης Βασιλικός μένει στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας και του κόσμου της τέχνης σαν ένας άνθρωπος που με την γραφή του και την παρουσία του πλούτισε λίγο παραπάνω τον πολιτισμό μας.