The War of the Worlds: Τι είχε πει ο Όρσον Γουέλς για την μαζική υστερία - Σαν σήμερα πριν 85 χρόνια

Είναι ένα περιστατικό που έχει αναφερθεί πολύ στη λαϊκή κουλτούρα – η μετάδοση, πριν από 85 χρόνια, σαν σήμερα, του ραδιοφωνικού δράματος του Orson Welles για μια αρειανή εισβολή στη Γη, η οποία ήταν τόσο ρεαλιστική, λέγεται, που προκάλεσε εκτεταμένο πανικό στις ΗΠΑ.

Πράγματι, η ιστορία της μαζικής υστερίας έχει τόσο ριζώσει στη λαογραφία των μέσων ενημέρωσης που για δεκαετίες δεν αμφισβητήθηκε ποτέ πραγματικά.

Όμως τα τελευταία χρόνια ιστορικοί, όπως ο καθηγητής W. Joseph Campbell του Αμερικανικού Πανεπιστημίου στην Ουάσιγκτον, υποστήριξαν ότι ο υποτιθέμενος πανικός ήταν πάντα υπερβολικός.

Η ιδέα ενός έθνους που βυθίστηκε στην υστερία προωθήθηκε ενεργά από τις εφημερίδες εκείνη την εποχή, οι οποίες ήθελαν να χαρακτηρίσουν το ραδιόφωνο – τότε ένα αναδυόμενο μέσο που ήταν ανταγωνιστής των εφημερίδων – ως ανεύθυνο και μη αξιόπιστο. Και ο Orson Welles κατέστρεψε ο ίδιος τον μύθο σε αμέτρητες επαναλήψεις σε talk show τα επόμενα χρόνια.

Όμως, ενώ δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό προκλήθηκε πραγματικός πανικός, εξακολουθούν να υπάρχουν ορισμένα γεγονότα – κυρίως, ότι η εκπομπή έδειξε την πρώιμη δύναμη και τις δυνατότητες του ραδιοφώνου.

Το βράδυ της 30ης Οκτωβρίου 1938, λίγο πριν το Halloween, ο Welles, τότε σκηνοθέτης και πρωταγωνιστής της ραδιοφωνικής δραματικής σειράς Mercury Theatre on the Air, περνούσε από τις πρόβες της τελευταίας στιγμής για την καινοτόμο νέα του μετάδοση.

Ο Orson Welles ήταν μόλις 23 ετών εκείνη την εποχή, και πολλοί τον θεωρούσαν θαύμα – αυτό ήταν το πιο φιλόδοξο έργο του, μια διασκευή του The War of the Worlds, ενός θρίλερ επιστημονικής φαντασίας του HG Wells, που δημοσιεύτηκε το 1898.

Το σχέδιό του ήταν να ζωντανέψει την ιστορία του Welles τοποθετώντας τη στη σύγχρονη εποχή, δημιουργώντας μια αίσθηση επείγουσας ανάγκης και φόβου. Άλλαξε την τοποθεσία από την Αγγλία στο Νιου Τζέρσεϋ και έβαλε την ιστορία να ξαναγραφτεί ως μια σειρά από ρεαλιστικά δελτία ειδήσεων που ανέφεραν μια ασταμάτητη εισβολή εξωγήινων από τον Άρη, τα οποία ακουγόταν σε πραγματικό χρόνο, θολώνοντας έτσι τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας.

«Το κάναμε πολύ προσεκτικά και παίξαμε ακριβώς αυτό που θα είχε συμβεί. Σκεφτήκαμε να κάνουμε το όλο θέμα πιο αποτελεσματικό. Αλλά δεν είχαμε ιδέα πόσο αποτελεσματικό θα γινόταν τελικά», είπε σε ένα επεισόδιο του 1955 μιας σειράς του BBC με τίτλο Orson Welles's Sketch Book.

Οι συνθήκες προσέφεραν το τέλειο σκηνικό για την παραγωγή. Το ραδιόφωνο εκείνη τη στιγμή αντικαθιστούσε γρήγορα τις εφημερίδες ως το μέρος όπου οι περισσότεροι Αμερικανοί μάθαιναν για τις καθημερινές ειδήσεις. Υπήρχε επίσης ένα γενικό αίσθημα άγχους για μια άλλη σύγκρουση στην Ευρώπη, και καθώς τα γεγονότα που οδήγησαν τον κόσμο προς τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο επιταχύνονταν, το κοινό των ΗΠΑ εξοικειωνόταν ολοένα και περισσότερο με τα μεγάλα ειδησεογραφικά γεγονότα που διακόπτουν τα προγραμματισμένα ραδιοφωνικά προγράμματα.

Στις 8 μ.μ. ανατολική ώρα, η μετάδοση ξεκίνησε με τον ίδιο τον Welles να παρουσιάζει το δράμα και, να διευκρινίζει ότι ήταν έργο μυθοπλασίας. Αλλά οι ακροατές που συντονίστηκαν αργά έχασαν την αποποίηση ευθυνών του, ενώ κάποιοι που το άκουσαν δεν κατέγραψαν πραγματικά αυτό που έλεγε ή απλώς το ξέχασαν καθώς προχωρούσε το δράμα.

Αυτό που ακολούθησε ήταν ένα κανονικό μουσικό πρόγραμμα οικείο στους ακροατές, που διακόπτεται από μια σειρά από ολοένα και πιο ξέφρενα προσομοιωμένα δελτία έκτακτων ειδήσεων. Οι ηθοποιοί που απεικονίζουν δημοσιογράφους και κυβερνητικούς αξιωματούχους περιέγραψαν με κομμένη την ανάσα την άφιξη των εξωγήινων εισβολέων και αυτές οι περιγραφές συνδυάστηκαν με ανατριχιαστικά ρεαλιστικά ηχητικά εφέ των θανατηφόρων ακτίνων θερμότητας των εξωγήινων – και την καταστροφή ολόκληρων πόλεων.

Το αποτέλεσμα ήταν συναρπαστικό και τρομοκράτησε τους ακροατές. Το ύφος του ντοκιμαντέρ και ο νατουραλιστικός διάλογος του δράματος σήμαιναν ότι κάποιοι το μπέρδεψαν ακόμη και για μια πραγματική μετάδοση ειδήσεων. Αργότερα οι εφημερίδες ανέφεραν ότι οι ανήσυχοι ακροατές, πιστεύοντας ότι το τέλος του κόσμου ήταν επικείμενο, προσπάθησαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ενώ άλλοι συγκέντρωσαν όπλα και ετοιμάστηκαν να αμυνθούν ενάντια στους εξωγήινους.

Χρόνια αργότερα, μία αληθινή είδηση δεν έγινε πιστευτή για αυτό το λόγο. Το ραδιόφωνο μετέδωσε την τότε επίθεση στο Περλ Χάρμπορ.

«Διακόπτουμε αυτή τη μετάδοση. να σας φέρω μια ανακοίνωση: Το Περλ Χάρμπορ μόλις δέχθηκε επίθεση». Και φυσικά αυτή η πολύ σοβαρή και τρομερή είδηση ​​δεν έγινε ποτέ πιστευτή. Δεν έγινε πιστευτό από κανέναν στην Αμερική, γιατί όλοι είχαν την εμπειρία του War Of The Worlds.

Στα χρόνια που πέρασαν, υπήρξε πολλή συζήτηση σχετικά με το εάν το επίπεδο πανικού που προκάλεσε πραγματικά η εκπομπή ήταν υπερεκτιμημένο ή πόσοι άνθρωποι άκουσαν πραγματικά την εκπομπή, σε αντίθεση με την ανάγνωση των ρεπορτάζ των εφημερίδων σχετικά με αυτήν. Αλλά ανεξάρτητα από αυτό, παραμένει μια στιγμή ορόσημο στην ιστορία των ζωντανών κπομπών και μια απόδειξη της δύναμης της αφήγησης που αιχμαλωτίζει τη φαντασία του κοινού.