Amos Gitai: Ο πιο σημαντικός Ισραηλινός σκηνοθέτης μιλάει στο CNN Greece

Ο Amos Gitai είναι ένας από τους πιο ενδιαφέροντες σύγχρονους σκηνοθέτες, μια φωνή αντίδρασης για το Ισραήλ, ένας σκηνοθέτης που με το έργο του απεικονίζει τις αντιφάσεις μιας χώρας και φωτίζει τα σκοτεινά σημεία της σύγχρονης ιστορίας του.

O κινηματογράφος του Amos Gitai είναι ένα ταξίδι στα όμορφα τοπία της εβραϊκής παράδοσης, ένα στέρεο σχόλιο πάνω στις θρησκευτικές και ιστορικές παραδόσεις του λαού του, και, ταυτόχρονα, ένα ανατρεπτικό και κριτικό βλέμμα στην κοινωνική πραγματικότητα του σύγχρονου Ισραήλ. Οι ταινίες του έχουν συχνά θέμα τις βαθιές πολιτιστικές γραμμές που τέμνουν την ισραηλινή κοινωνία, ασχολούνται με τις ανοικτές πληγές της και δίνουν χώρο για σκέψη.

To CNN Greece βρέθηκε από κοντά με τον σημαντικότερο Ισραηλινό σκηνοθέτη, ο οποίος ήταν καλεσμένος να μιλήσει στο 11ο Athens Democracy Forum στην Αθήνα.

Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία και η συζήτηση επικεντρώθηκε στο έργο του και το κατά πόσο μπορεί να δημιουργηθεί μία παγκόσμια ειρήνη, θέμα για το οποίο θα μιλούσε και στο συνέδριο αυτό, για το πως μπορεί να βρεθεί μια λύση στο κρίσιμο ζήτημα της συνύπαρξης, της συνεργασίας και της επίλυσης διαφωνιών στις σύγχρονες κοινωνίες.

Αναφερόμενος στις σχέσεις Ισραήλ και Παλαιστίνης, ο Amos Gitai ξεκαθάρισε πώς κάτι τέτοιο θα έπρεπε να είναι εφικτό και πως είναι απαραίτητη η εύρεση ενός βιώσιμου «modus vivendi» ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους.

Όπως είπε, το Ισραήλ αποτελεί μία χώρα εκτοπισμένων πληθυσμών και από αυτή την άποψη πρόκειται για μία σύγχρονη κοινωνία που αποφεύγει να αντιμετωπίσει το δομικό ζήτημα με ηθικές και ανθρωπιστικές προεκτάσεις.

Γεννήθηκε στη Xάιφα, το 1950, από μητέρα Iσραηλινή και πατέρα Πολωνό. Aπό το 1971 έως το 1975 σπουδάζει αρχιτεκτονική. Στον πόλεμο του Kιπούρ στρατεύεται, και κινηματογραφεί τις μάχες με μια κάμερα super-8 από ένα ελικόπτερο το οποίο καταρρίπτεται (αυτή του η εμπειρία θα την απεικονίσει στην ταινία Kippur). Mετά τον πόλεμο, ολοκληρώνει τις σπουδές του στην αρχιτεκτονική στο πανεπιστήμιο του Mπέρκλεϊ, στην Kαλιφόρνια.

Συνεχίζει να κάνει ταινίες σε διάφορες χώρες του κόσμου και, από το 1977, γυρίζει ντοκιμαντέρ για την ισραηλινή τηλεόραση. Δύo από αυτά, τα Πολιτικοί μύθοι (1977) και House (1980), λογοκρίνονται, ενώ το Hμερολόγιο Εκστρατείας (1982), μια κριτική του πολέμου με τον Λίβανο, τον φέρνει σε σύγκρουση με τις Αρχές, και ο Gitai φεύγει για το Παρίσι.

Πάμε να δούμε την κουβέντα που είχαμε με τον Amos Gitai:

Το θέμα για το οποίο μιλήσατε στο Athens Democracy Forum είναι αν είναι δυνατή μία παγκόσμια ειρήνη ανάμεσα σε χώρες που μέχρι σήμερα αδυνατούν να το καταφέρουν. Μιλήστε μας λίγο γι' αυτό.

Amos Gitai: Πρέπει να ελπίζουμε πάντα. Αυτό είναι το καθήκον μας σαν άνθρωποι, δεν πρέπει ποτέ να παρατάμε την ειρήνη ή την δυνατότητα της. Το να είναι κανείς απαισιόδοξος, μηδενιστής ή πεσιμιστής σημαίνει πως τα βλέπει όλα σαν μία μεγάλη παρακμή. Η παρακμή στο σύγχρονο κόσμο ακμάζει, αυτό είναι η αλήθεια, υπάρχουν χώρες που ενδιαφέρονται μόνο για το κράτος τους, και μία από αυτές τις χώρες είναι το Ισραήλ. Πρέπει να αγκαλιάσουμε όμως την ελπίδα για ειρήνη. Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος είναι κουράγιο και υπομονή.

Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί σήμερα στο Ισραήλ, όσο αφορά τον καλλιτεχνικό κόσμο; Ποια είναι η γνώμη σας;

Amos Gitai: Σήμερα ζούμε σε μια περίοδο οργής. Έχουμε μία εντυπωσιακή εξέγερση ολόκληρων τμημάτων της ισραηλινής κοινωνίας, γιατρών και επιστημόνων, καλλιτεχνών και στρατιωτών, επιχειρηματικών κύκλων, φεμινιστών και πολέμιων της κατοχής της Δυτικής Όχθης, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που συγκλίνουν σε ένα κίνημα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων όπως δεν έχει ξαναγίνει στο Ισραήλ. Αυτό είναι ένα ιστορικό γεγονός. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε ένα τεράστιο κάλεσμα να ξυπνήσουν για να προσπαθήσουν να αποτρέψουν τη διολίσθηση της χώρας προς ένα αυταρχικό και δικτατορικό καθεστώς. Στους δημιουργικούς τομείς, την οικονομία, τις τέχνες, έχει ήδη ξεκινήσει ο κίνδυνος των νέων ταλέντων που απειλούν να φύγουν. Η χώρα θα μπορούσε να χάσει τα πιο σύγχρονα στοιχεία της.

Μπορεί το σινεμά και η τέχνη γενικότερα να γίνει μία αιτία εξέγερσης των απλών ανθρώπων;

Amos Gitai: Το σινεμά και η τέχνη χρειάζεται αλληλεπίδραση για να λειτουργήσει, μόνο έτσι γίνεται εργαλείο κατά της καταπίεσης. Στη χώρα μου το σινεμά έχει αυτή την αλληλεπίδραση λόγω της καταπίεσης. Το κάθε κίνημα εξέγερσης των πολιτών, αξίζει προβληματισμού. Βδομάδα με την εβδομάδα, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι συγκεντρώνονται για να αποκλείσουν αυτοκινητόδρομους, διασταυρώσεις και να διαδηλώσουν σε πλατείες, ακόμη και κατά τη διάρκεια της εβδομάδας. Είναι ένα κίνημα οργής ενάντια σε μια εξουσία που αναλαμβάνει τον κίνδυνο να σπάσει τη χώρα σε χίλια κομμάτια, με μοναδικό στόχο να ικανοποιήσει τις επιθυμίες των υπερεθνικιστών, ρατσιστών και υπερορθόδοξων συμμάχων της, με κίνδυνο να περιθωριοποιήσει τους πιο παραγωγικούς τομείς. της κοινωνίας. Ναι, το σινεμά και η τέχνη μπορεί να γίνει ένα εργαλείο κατά της καταπίεσης.

Πώς βλέπετε το σινεμά σήμερα; Είναι επαναστατικό όπως ήταν κάποτε ή μήπως έχει γίνει πολύ εμπορικό πλέον;

Amos Gitai: Η δημιουργία μιας ταινίας στηρίζεται στην σωστή και διαρκή έρευνα, σαν αρχιτέκτονας κάνω σινεμά όπως θα έχτιζα κάτι, αυτό που έχει σημασία είναι το σινεμά να μπορεί να ξεσηκώνει τους ανθρώπους προς την εξέγερση από την καταπίεση. Μια τέτοια εξέγερση δεν έχει προηγούμενο στο Ισραήλ. Έρχεται ακριβώς τη στιγμή που η χώρα γιορτάζει την 75η επέτειό της. Η ίδια θέτει το εξής ερώτημα: «Τι μπορούν να κάνουν οι πολίτες για να σταματήσουν αυτή τη διαδικασία καταστροφής;» Όσο ψηφίστηκε ο νόμος, το κίνημα διαμαρτυρίας δεν έχει αποδυναμωθεί, αντιθέτως. Και γι' αυτό δεν είμαι εντελώς απαισιόδοξος με το σινεμά.

Ο τρόπος που σκηνοθετείτε εμπεριέχει δυσκολίες. Πόσο δύσκολο είναι κανείς να φτιάχνει ταινίες για το Ισραήλ σήμερα;

Amos Gitai: Λέω συχνά ότι κάνω ταινίες ως πολίτης, ως μάρτυρας της ιστορίας της χώρας μου, ως μάρτυρας που εμπλέκεται σε γεγονότα, όπως το Kippur (2000) ή Η Τελευταία Μέρα του Ytzhak Rabin (2015), που μιλάει για δολοφονία του πρωθυπουργού Rabin από έναν ακροδεξιό Εβραίο φοιτητή το 1995. Όταν έκανα αυτήν την ταινία, δεν ήταν από θαυμασμό για έναν πολιτικό ηγέτη –δεν είναι άνθρωποι που συνήθως θαυμάζω, είτε είμαι υπέρ είτε κατά των ιδεών τους– αλλά από σεβασμό για την ειλικρίνειά του, κάτι που είναι σπάνιο στην πολιτική. Αν και ήταν στρατηγός χρεωμένος με νίκες, ήταν έτοιμος να πάει κόντρα στην καταπίεση και να αναζητήσει λύσεις, και από αυτή την άποψη ήταν και ρεαλιστής και οραματιστής. Πριν από τριάντα χρόνια, ήθελε να χαράξει ένα μονοπάτι, να προσφέρει μια βιώσιμη εναλλακτική σε αυτή την πολύ περίπλοκη Μέση Ανατολή. Και πίστευε ότι το να λες την αλήθεια ήταν η βάση για να προχωρήσεις. Ήταν αυτή η προσπάθεια που χάθηκε μετά από τη δολοφονία του. Οπότε όπως καταλαβαίνεις τίποτα δεν είναι εύκολο στο σινεμά.

Μπορεί τελικά η τέχνη να αλλάξει τα πράγματα στον κόσμο, να δώσει το έναυσμα για κάτι καλύτερο; Είναι κάτι τέτοιο ουτοπικό;

Amos Gitai: Ο φίλος μου Chema Prado, ο πρώην διευθυντής της ισπανικής κινηματογραφικής εταιρίας, μου είπε πρόσφατα: «Amos, θα πάρει χρόνο. Κοιτάξτε τι συνέβη στην Ισπανία, είναι το ίδιο μοντέλο με τον Φράνκο που βασίστηκε σε μια πολύ αντιδραστική Καθολική Εκκλησία ενάντια στην αριστερά και σε ό,τι ήταν προοδευτικό». Δυστυχώς, ήταν οι Ισπανοί υπερεθνικιστές που κέρδισαν και πολιτικά μιλώντας, ήταν η Γκουέρνικα, ο όμορφος πίνακας του Πικάσο, που έχασε. Αλλά πολιτιστικά μιλώντας, ήταν η Γκουέρνικα που κέρδισε γιατί κατέγραψε στις μνήμες των ανθρώπων τη μνήμη του βομβαρδισμού αυτού του μικρού χωριού των Βάσκων από αεροπλάνα της Luftwaffe. Αυτό εγείρει ένα άλλο ερώτημα, το οποίο είναι: «Τι μπορούμε να κάνουμε;». Εμείς, οι συγγραφείς, οι εικαστικοί καλλιτέχνες, οι ζωγράφοι, οι άνδρες και οι γυναίκες του θεάτρου, οι κινηματογραφιστές, αυτό που κάνουμε είναι εντελώς άχρηστο; Γιατί είναι πολύ πιθανό να μην μπορέσουμε να πάμε κόντρα σε τέτοιες σκληρές δυνάμεις. Είναι δυνατόν να χάσουμε; Ναι είναι δυνατόν. Δυστυχώς, είναι ακόμη πιο πιθανό σήμερα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αυτό που κάνουμε είναι άχρηστο γιατί η μνήμη δεν είναι αθώα, κατά τη γνώμη μου.