Η Σίκινος στον παγκόσμιο χάρτη πολιτισμού με την αποκατάσταση της Επισκοπής

Ένα μοναδικό ιστορικό μνημείο, σε έναν αυθεντικό και αμόλυντο τόπο, η Επισκοπή της Σικίνου, έλαβε την αναγνώριση που του αξίζει. Πριν από λίγες μέρες τιμήθηκε με το βραβείο Ευρωπαϊκής Πολιτισμικής Κληρονομιάς Europa Nostra 2022, για την αποκατάστασή του, βράβευση η οποία όπως επισημαίνει ο δήμαρχος του νησιού κ. Βασίλης Μαράκης σε συνέντευξή του στο CNN Greece, συνιστά «ηθική δικαίωση».

«Έγινε μια εξαιρετική δουλειά σε αυτό το μνημείο και η ηθική δικαίωσή μας ήρθε τώρα, μόλις πριν από δέκα μέρες, όπου πήρε το ευρωπαϊκό βραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η Σίκινος μπήκε στον παγκόσμιο χάρτη πολιτισμού, βραβεύτηκε σε ένα τεράστιο διαγωνισμό και περιμένουμε και τη βράβευση του κοινού και στην ουσία είναι το πρώτο μνημείο της Ελλάδας στην Ευρώπη. Είναι πάρα πολύ σημαντικό ότι μπήκε στη Europa Nostra, είναι σήμα κατατεθέν, βάζει τη Σίκινο και την ιστορία της και τον πολιτισμό της στην καρδιά πλέον και στα σπίτια όλου του κόσμου», τονίζει ο κ. Μαράκης.

Ο επιβλητικός αυτός ναός, που χρονολογείται από τον 3ο μ.Χ. αιώνα βρίσκεται στο νότιο τμήμα της κεντρικής ράχης της Σικίνου, από όπου η θέα του Αιγαίου είναι μαγευτική και περιβάλλεται από καλλιέργειες σε πεζούλες.

Το απόγευμα του Σαββάτου 3 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκαν και τα θυρανοίξια του ναού, παρουσία της προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου, της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη και πλήθος άλλου κόσμου, ένα γεγονός πολύ σημαντικό, όπως τονίζει ο Βασίλης Μαράκης.

«Είμαστε όλοι πάρα πολύ περήφανοι, πάρα πολύ χαρούμενοι, γιατί ένα όνειρο ζωής έγινε πραγματικότητα. Η Επισκοπή είναι ένας πλούτος για το νησί μας, είναι ένα από τα σημαντικότερα ιστορικά μνημεία των Κυκλάδων και της χώρας», επισημαίνει ο δήμαρχος Σικίνου.

«Η Επισκοπή ήταν ταφικό μνημείο του 2ου μ.Χ. αιώνα, ρωμαϊκών χρόνων, δεν ξέραμε όμως για ποιον είχε γίνει και μετά τον 7ο αιώνα με την επέμβαση των Χριστιανών μετατράπηκε, κούμπωσε ο ένας ναός πάνω στον άλλο, σε χριστιανικό ναό που γιορτάζονταν τον Δεκαπενταύγουστο. Οι Χριστιανοί πρόσθεσαν τα καμπαναριά, τα τειχία, τον τρούλο, το ιερό. Άρα έγινε ένας δίμορφος ναός, είναι ένα δίμορφο μνημείο. Είναι ιστορικό γιατί έχει μοναδικά στοιχεία, είναι διαπολιτισμικό» λέει ο ίδιος αναφορικά με τον ναό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το μνημείο, αποτελεί ένα από τα λίγα παραδείγματα κτηρίων της αρχαιότητας που σώζονται σε καλή κατάσταση, διατηρώντας τις μεταγενέστερες προσθήκες.

PHOTO 1 / 13

Το 2016 η εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων πραγματοποίησε μελέτες και ξεκίνησε εργασίες για την αποκατάσταση και την επαναλειτουργία του ναού για το κοινό, καθώς πρέμενε κλειστός για περισσότερα από 50 χρόνια.

Ο κ. Μαράκης ευχαριστεί θερμά τον προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων κ. Δημήτρη Αθανασούλη, ο οποίος -όπως επισημαίνει ο δήμαρχος- «με όλη την αγάπη και με τους συνεργάτες του έκαναν όλες τις μελέτες». Παράλληλα ευχαριστεί την Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος η οποία έφτιαξε δύο εκ των μελετών με τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Αθανασίου και Μαρίνας Μαρτίνου, με το ποσό των 30.000 ευρώ. Το έργο εντάχθηκε στο ΕΣΠΑ και έλαβε σχεδόν 1 εκατ. Ευρώ.

«Όπως πολύ εύστοχα ειπώθηκε, ο ναός της Επισκοπής είναι ένας πυκνωτής ιστορικού φορτίου. Ένα ρωμαϊκό μαυσωλείο, το οποίο μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό μετά τρούλου στους πρώτους βυζαντινούς χρόνους, αργότερα κατά τον Μεσαίωνα δέχτηκε υποστηλωτικές επεμβάσεις και παρέμεινε σε χρήση ως εκκλησία μέχρι και πριν από 60 χρόνια. Ένα μνημείο στο οποίο εγγράφονται επάλληλα στρώματα της ιστορίας του ελληνισμού», ανέφερε στο χαιρετισμό της, κατά τη διάρκεια των εγκαινίων η πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη από την πλευρά της, εξέφρασε ευχαριστίες στην Europa Nostra και το κλιμάκιο της και την γενική γραμματέα «για την αναγνώριση του πόνου και του μόχθου των εργαζομένων στην Αρχαιολογική Υπηρεσία, επειδή αποδίδουν και αυτό το μνημείο με υποδειγματικό τρόπο στην πατρίδα μας και στην τοπική κοινωνία».

Επεσήμανε επίσης ότι «στην αποκατάσταση των μνημείων, εκτός από το να αποκαθιστούμε τη μορφή, την ύλη, τις αξίες αυτών των μνημείων, συχνά βρισκόμαστε σε νέα επιστημονικά δεδομένα, τα οποία -όπως στην περίπτωση του τάφου της Νεικούς- αλλάζουν, σε μεγάλο βαθμό, τις γνώσεις μας για τον αρχαίο κόσμο».

PHOTO 1 / 5

Η σπουδαία ανακάλυψη

Αναπολώντας την περίοδο της αναστήλωσης, ο κ. Μαράκης θυμάται τη στιγμή που ο επικεφαλής της Εφορείας Αρχαιοτήτων του τηλεφώνησε για να τον ενημερώσει για τη σπουδαία ανακάλυψη που έγινε στο μνημείο.

«Κατά τη διάρκεια της αναστήλωσης το 2018 έγινε ένα τρομερό ιστορικό γεγονός, περάσαμε στη φάση της ανακάλυψης», σημειώνει και συνεχίζει: «Θυμάμαι ήμουν εδώ στο γραφείο όταν με πήρε ο κ. Αθανασούλης, δήμαρχε έγινε κάτι πάρα πολύ σημαντικό. Βρήκαμε ασύλητο τάφο 2.000 ετών, δηλαδή βρήκαμε την ψυχή και την ταυτότητα του πρώτου μνημείου, για ποιον είχε γίνει ο ναός. Το όνομα αυτής βρέθηκε σε μια επιγραφή, «Νεικώ», με χρυσά περιδέραια, χρυσά δαχτυλίδια, κονδυλοφόρο της εποχής, υπολείμματα, του υποδήματος που φορούσε».

«Ήταν η μεγαλύτερη ανακάλυψη τα τελευταία 100 χρόνια στον κυκλαδικό χώρο» υπογραμμίζει και συμπληρώνει: Άρα πανηγυρίζαμε και ήμασταν περήφανοι για την αναστήλωση, αλλά μας βοήθησε ο Θεός και βέβαια οι αρχαιολόγοι και περάσαμε και σε μία από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις».

Περιγράφοντας τον επόμενο στόχο τους μετά τα εγκαίνια, ο δήμαρχος της Σικίνου λέει πως αυτός είναι «να φτιάξουμε και το σχολείο, που είναι δωρεά του Συγγρού να μετατραπεί σε πολιτιστικό κέντρο και μουσείο. Έχουμε βρει τα λεφτά, έχουμε κάνει τις μελέτες και πάμε πλέον στη φάση του διαγωνισμού, προκειμένου να έχουμε έναν χώρο να επιστραφεί η Νεικώ στη Σίκινο, στο χώρο καταγωγής της. Πιστεύουμε ότι θα το πετύχουμε και αυτό».

Από του χρόνου, το μνημείο θα είναι πλέον επισκέψιμο για το κοινό, ενώ θα ενσωματωθεί στην τοπική κοινωνία, αρχικά με τον ετήσιο εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου και στη συνέχεια εγκαινιάζοντας πολιτιστικές δραστηριότητες σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων.

Κλείνοντας, ο κ. Μαράκης καταλήγει λέγοντας πως «Είναι χαρά, τιμή και υπερηφάνεια που ανοίγει αυτό το μνημείο, γιατί πλέον θα είναι επισκέψιμο από του χρόνου μετά από τόσα χρόνια και θα φέρει πάρα πολύ κόσμο στη Σίκινο αυτό, αλλά κόσμο που επιλέγουμε να έρθει, κόσμο ποιοτικό (όχι μαζικό) γιατί εμείς στοχεύουμε σε αυτό, που σέβεται την ιστορία, την παράδοση, την κουλτούρα και τον χαρακτήρα του νησιού. Κόσμο που δεν αλλοιώνει αυτά που εμείς πιστεύουμε και είναι πολύ σημαντικό. Μπαίνουμε στον παγκόσμιο χάρτη πλέον με μνημεία ιστορικά, με μνημεία πολιτισμού. Μια μικρή κουκίδα στο Αιγαίο, μπήκε σε όλο τον κόσμο».

«Όπως και οι Ολυμπιονίκες, πήρε και η Σίκινος στην ουσία ένα χρυσό βραβείο που την κάνει γνωστή παγκοσμίως πλέον και για πολύ σωστό λόγο».

PHOTO 1 / 5

Photo 1/5

Photo 2/5

Photo 3/5

Photo 4/5

Photo 5/5

Τα μυστικά του Ναού της Επισκοπής

Ο Ναός της Επισκοπής (17ος αι.) είναι χτισμένος επί αρχαίου ναόσχημου κτηρίου, το οποίο μέχρι πρόσφατα θεωρείτο ιερό του Απόλλωνα Πυθίου.

Το κτήριο, καλοδιατηρημένο ναόμορφο μαυσωλείο της όψιμης αρχαιότητας που αργότερα μετατράπηκε σε τρουλλαίο βυζαντινό ναό, αποτελεί ένα εντυπωσιακό παλίμψηστο αρχαιότητας και μεσαίωνα, μοναδικό στον ελλαδικό χώρο.

Σύμφωνα με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, κατά την διάρκεια των εργασιών αποκατάστασης του μνημείου ήλθε στο φως ασύλητη ταφή γυναίκας, της Νεικούς. Ο κιβωτιόσχημος τάφος είχε τοποθετηθεί σε τυφλό σημείο των υπογείων του μνημείου ώστε να διαφύγει της σύλησης και των τυμβωρύχων.

Ο πλούτος των κοσμημάτων που φορούσε η γυναίκα προδίδει ότι ήταν επιφανές πρόσωπο του κοινωνίας της Σικίνου. Από τον τάφο περισυνελέγησαν χρυσά περικάρπια, δακτυλίδια, περιδέραιο, μια πόρπη με ανάγλυφο καμέο, μαζί με γυάλινα και μεταλλικά αγγεία, άλλα μικροευρήματα καθώς και οργανικά σπαράγματα της ενδυμασίας της νεκρής.

Το μαυσωλείο μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό τον 8ο αι, ενώ τον 14ο αι. τεκμαίρεται μία ακόμη οικοδομική φάση.

Δίπλα στο κτήριο της Επισκοπής βρίσκεται ο ναός της Αγίας Άννας με εξαιρετικά σχέδια και τοιχογραφίες που χρονολογούνται στον 13ο αιώνα.