Λούλα Αναγνωστάκη: μικρό αφιέρωμα στην προφητική συγγραφέα των σπουδαίων κραυγών

"Ουδείς δεν προφήτευσε τόσο τολμηρά τα δεινά της πολιτικής και κοινωνικής μας ζωής, σκιαγραφώντας ήδη από το 1978 τη διχόνοια ως αρχετυπικό στοιχείο της φυλής μας, αλλά και υπογραμμίζοντας την αξία της ετερότητας και του σεβασμού στη διαφορετικότητα ως βασική προϋπόθεση της δημοκρατίας" έγραψε ο ηθοποιός και σκηνοθέτη Μάνος Καρατζογιάννης στο αποχαιρετιστήριο σημείωμα σε αυτή τη "μάνα όλων".

Σήμερα, ένα χρόνο από την απώλεια ενός πνεύματος προφητικού που θα λείπει αέναα στην Ελλάδα όπου το ήθος λιντσάρεται στα πεζοδρόμια και οι αυτοματισμοί του φόβου γιγαντώνονται, τη θυμόμαστε ως πιο επώδυνα επίκαιρη από ποτέ.

Θυμόμαστε τη Λούλα Αναγνωστάκη με τον τρόπο του Προυστ, με ένα αποσπάσμα από την υποδειγματική συνέντευξη της στη συγγραφέα και δημοσιογράφο Σόνια Ζαχαράτου και με ψήγματα των κραυγών της όπως τα έγραψε σε ένα βράδυ, στην εμβληματική "Παρέλαση".

Ας μιλήσει εκείνη για εκείνη όπως μιλούσε από πάντα για όλους μας.

Η Λούλα Αναγνωστάκη στο ερωτηματολόγιο του Προυστ

1. Ποια είναι η εικόνα που έχετε για την απόλυτη ευτυχία.

   - Άσκοπες βόλτες.
2. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος φόβος σας:
   
- Η κακιά είδηση.
3. Ποιο εν ζωή πρόσωπο εκτιμάτε περισσότερο;
   
- Εκείνος το ξέρει.
4. Σε ποιο πράγμα προδώσατε τον εαυτό σας και μετανιώνετε περισσότερο γι' αυτό;

   - Που σπατάλησα πολύ χρόνο.

5.Για ποια προδοσία του εαυτού σας οικτείρετε τους άλλους;

- Δεν υπάρχει προδοσία του εαυτού. Αυτό που γίνεσαι, ήσουν πάντα.

6. Ποιο εν ζωή πρόσωπο σιχαίνεστε περισσότερο;

   - Εκείνον που πιστεύει ότι με ξέρει, αλλά δεν ξέρει τίποτα.
7. Ποιο είναι το αγαπημένο σας απόφθεγμα;

   - Όλα πληγώνουν, το τελευταίο σκοτώνει.
8. Τι νοσταλγείτε περισσότερο;

   - Τη μητέρα μου.
9. Ποιο είναι το πιο εξωφρενικό πράγμα που κάνατε;

   - Να περιμένω πάντα ένα θαύμα.
10. Ποιο είναι το αγαπημένο σας ταξίδι;
    
- Το καλοκαίρι στη θάλασσα, στο σπίτι του Παναγιώτη και της Βέρας.
11. Ποια θεωρείται την πιο υπερεκτιμημένη αρετή;
    
- Την ειλικρίνεια. Εξοντώνει.
12. Ποιο είναι το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σας;

    - Το καταραμένο τσιγάρο συνέχεια ανάμεσα στα δάχτυλα.
13. Ποιο χαρακτηριστικό προτιμάτε περισσότερο σε κάποιον;
    
- Τη γενναιοδωρία.
14. Τι θεωρείτε πιο σημαντικό στους φίλους σας;

    - Να μη θυμώσουν ποτέ μαζί μου.
15. Ποια είναι η καλύτερη συμβουλή που σας έχουν δώσει;

    - Μην τα σκέφτεσαι...
16. Πότε κλάψατε τελευταία φορά;
    
- Πριν πέντε λεπτά.
17. Ποιος είναι ο καλύτερος μύθος για τη διασημότητα;

    - Ένας μυστικός, μεγάλος έρωτας.

18.Διαλέξτε πέντε λέξεις που εκφράζουν τον εαυτό σας.

- Αναβλητική, φυγόπονη, ευέξαπτη, συγκρατημένη, αντιφατική.

19.Ποιοι είναι οι δυο καλύτεροί σας φίλοι;

- Οι δυο που ποτέ δε θα μ' εγκαταλείψουν.

20. Ποια μουσική θα θέλατε να παίζουν στην κηδεία σας;

    - Δε θα πεθάνω ποτέ. (Αλλά καλού - κακού, '' Το τρένο για την Κατερίνη'' του Μάνου Ελευθερίου).
21. Ποιο είναι το πολυτιμότερο περιουσιακό στοιχείο σας;
    
- Τα χειρόγραφά μου (πριν κάνω αντίγραφα).
22. Που θα θέλατε να ζείτε;
    
- Στο σπίτι μου.
23. Ποια είναι η αγαπημένη σας απασχόληση;

    - Πρωινά τηλεφωνήματα με φίλους. Ραδιόφωνο μέρα - νύχτα. Κινηματογράφος.
24. Σε ποιες περιπτώσεις λέτε ψέματα;

    - Όταν φοβάμαι.
25. Τι απεχθάνεστε περισσότερο στην εξωτερική σας εμφάνιση;
    
- Πως είναι πάντα η ίδια.
26. Ποιες λέξεις ή φράσεις χρησιμοποιείται υπερβολικά;

    - Κουράστηκα. Έχε μου εμπιστοσύνη. Μην περιμένετε τίποτα από εμένα. Αυτές τις μέρες θα γίνει κάτι ωραίο. Μα που χάνονται όλα μέσα σ' αυτό το σπίτι.
27. Πότε και που υπήρξατε ευτυχισμένη;

    - Τότε που είχα χάσει κάθε ελπίδα και ξαφνικά χτύπησε το τηλέφωνο.
28. Ποιο ταλέντο θα θέλατε να είχατε;
    - Να παίζω ένα μουσικό όργανο.
29. Ποια είναι η πιο συνηθισμένη σεξουαλική σας φαντασίωση;
    
- Γεύμα στη χλόη του Μανέ.
30. Ποιοι είναι οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;

    - Κνουτ Χάμσουν, Σύλβια Πλαθ.
31. Ποιος είναι ο αγαπημένος σας φανταστικός ήρωας;
    
- Ο Ενζολωρά.
32. Ποιοι είναι οι πραγματικοί ήρωές σας;

    - Οι νικημένοι.
33. Ποια είναι τα αγαπημένα σας ονόματα;
    
- Γιώργος, Γιάννης, Θανάσης, Ανέστης, Μαρία, Κατίνα.
34. Τι απεχθάνεστε περισσότερο;

    - Τα ανθρωπάκια.
35. Ποια είναι η παρούσα διανοητική σας κατάσταση;
    
- Καλύτερη από ποτέ.
36. Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στον εαυτό σας, τι θα ήταν αυτό;

    - Δεν το πολυσκέφτομαι. Καλά την έβγαλα ως τώρα.
37. Αν μπορούσατε να αλλάξετε κάτι στην οικογένειά σας, τι θα ήταν αυτό;

    - Διακοπές όλοι μαζί σ' ένα τεράστιο 
σπίτι.
38. Ποια θεωρείται τη μεγαλύτερη σας επιτυχία;
    
- Που συνεχίζω να γράφω.
39. Αν μπορούσατε να διαλέξετε πώς να επιστρέψετε στη ζωή, τι θα θέλατε να είστε;
    - Μια ιδεολογία. (Με φανατισμένους οπαδούς).

Η Λούλα Αναγνωστάκη και τα τριαντάφυλλα

Photo @ Spiros Katopodis

Σε μια υποδειγματική συνέντευξη τον Απρίλιο του 2016 στη δημοσιογράφο και συγγραφέα Σόνια Ζαχαράτου που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο “Οι Απέναντι – 23 συνεντεύξεις και μία συζήτηση” (εκδόσεις Πολύτροπον) χάρισε κάποια άνθη σε όλους γενναιόδωρα. Ακολουθεί ένα απόσπασμα:

Η εμφάνισή σας είχε μια θεατρικότητα. «Η ζωή μου είχε μια θεατρικότητα· αλλά δεν τη σκηνοθετούσα. Ετσι ήταν».

Ανήκετε στην αστική τάξη της Αθήνας που φέρει τα στοιχεία μιας παλιάς αριστοκρατικότητας. «Δεν ξέρω πώς το εννοείτε αυτό».

Οτι έχετε μια φινέτσα, ευγένεια, καλούς τρόπους… «Αυτό είναι δικό σας. Να το γράψετε αυτό, παρακαλώ. Οτι είναι δικό σας».

Εχετε αντίρρηση; Ετσι δεν είστε; «Φυσικά. Προσπαθώ να είμαι έτσι πάντα. Καλύτερα να πούμε άλλα… Είδατε τι ωραία που είναι έξω; Η πλατεία… Βγείτε στο μπαλκόνι να δείτε. Το καφενείο απέναντι, εκεί που καθίσαμε, παλιά. Τι λέγαμε τότε;».

Μου είχατε πει να μην κουβεντιάζω με τον αγαπημένο μου δύσκολα θέματα ψυχής. Μόνο τα ανάλαφρα να του λέω… «Εγώ σας τα είπα αυτά; Εντύπωση μου κάνει· δεν τα θυμάμαι… Σας αρέσουν τα τριαντάφυλλά μου;».

Ναι. Η ζωή σας σε ένα σπίτι με πολλά λουλούδια. «Ναι, τότε πάντα με λουλούδια. Τριαντάφυλλα».

Τότε; Ο Χειμωνάς σάς τα πρόσφερε; «Ναι, τριαντάφυλλα κόκκινα».

Γι’ αυτό τα αγαπάτε; «Μάλλον μου τα πρόσφερε επειδή τα αγαπούσα εγώ. Μου αρέσει το κόκκινο, αλλά να είναι φιλοσοφημένο. Να είναι βαθύ, να λέει πράγματα. Οχι το οποιοδήποτε κόκκινο».

Τώρα τα αγοράζετε εσείς; «Τώρα μου τα φέρνουν, μου τα στέλνουν, δεν παίρνω τίποτα πια, δεν βγαίνω από το σπίτι, δεν θέλω καθόλου».

Γιατί δεν βγαίνετε από το σπίτι; «Δεν θέλω. Καμιά βόλτα μόνο με αυτοκίνητο. Αλλοτε έβγαινα πολύ. Κάθε μέρα. Δεν έχω όρεξη για τίποτα».

Σκέπτομαι, όμως, ότι θα πρέπει να νιώθετε μεγάλη ικανοποίηση για όσα έχετε ζήσει. «Μπα, δεν βαριέσαι, όχι».

Γιατί; Είναι μια ζωή γεμάτη αγάπη, έρωτα… «Καθημερινότης».

Ο έρωτας είναι καθημερινότητα; «Οταν δεν έχει ένταση…».

Απόσπασμα από την Παρέλαση

"Δεν μου αρέσει η παρέλαση. Θυμάσαι τότε που ήμουν μικρή και στάθηκα πολλή ώρα στον ήλιο και μου πόνεσε το κεφάλι και έκανα εμετό και παραλίγο να πεθάνω;

Ναι... Τι γυρεύουν τα σκυλιά στην παρέλαση; Ξεμπουκάρουν συνέχεια και τελειωμό δεν έχουν .Θα 'ναι καμιά εκατοστή... Τα σέρνουν στη μέση της πλατείας. Τα στριμώχνουν κολλητά το ένα με το άλλο... Δεν έχω δει ποτέ τέτοιο πράγμα!

Η χωροφυλακή. Προχώρησαν με τ' άλογά τους προς τα κει. Αν βέβαια είναι η χωροφυλακή... Δεν είμαι πια βέβαιος, δεν καταλαβαίνω τις στολές τους...

Περίμενε... Πάλι αυτοί οι άνθρωποι σπρώχνονται και θέλουν να περάσουν κάτω απ' τα σκοινιά... Ήσυχα - ήσυχα... Ε, συ, κύριε, με τη τραγιάσκα πού πας, μέσα - μέσα. Και συ χοντρή, που μου θες να σταθείς πρώτη - πρώτη, κι εσύ, κι εσύ, μπρος γρήγορα στη θέση σας... Χα!

Τα προσκοπάκια ξέρουν τη δουλειά τους. Το κάρο άρχισε να κυλάει σιγά, ξεπρόβαλε ολόκληρο - δε βλέπω καλά - μ' εμποδίζουν αυτοί πάνω στ' άλογα. Δεν είναι κάρο!... Ζωή! Είναι ένα κλουβί, ένα μακρόστενο κλουβί πάνω σε ρόδες, και μέσα πρέπει να είναι ζώα, γιατί πηδούν αρπάζονται απ' τα κάγκελα... Πάλι αυτοί με τ' άλογά τους!... Είναι, είναι άνθρωποι! Ζωή! Κουβαλούν ανθρώπους μέσα στο κλουβί!

Αυτοί που είναι μέσα είναι όλοι ακρωτηριασμένοι... Άλλος χωρίς πόδια, άλλος χωρίς χέρια.. Κι ένας χωρίς κεφάλι! Θε μου! Δεν κάνω λάθος, είναι χωρίς κεφάλι... Κι ωστόσο ο λαιμός του σαλεύει...

Οι άνθρωποι όρμησαν και σπάσαν τα σκοινιά, χύμηξαν στην πλατεία... Αλλά δεν τους αφήνουν, τους σπρώχνουν πάλι πίσω, τους χτυπούν. Οι πρόσκοποι τους χτυπούν με τα σπασμένα σκοινιά, οι άλλοι κατέβηκαν απ' τ' άλογά τους και τους χτυπούν κι εκείνοι με τα κοντάρια τους. Ένας κρατά μια γυναίκα απ' τα μαλλιά, τη ρίχνει κάτω, την κλωτσά στο πρόσωπο...".

Aπό το βιβλίο "Η πόλη"της Λούλας Αναγνωστάκη (εκδόσεις Κέδρος, 4η έκδοση - 1986) που περιέχει τα μονόπρακτα "Διανυκτέρευση", "Η Πόλη" και "Η Παρέλαση". Το μονόπρακτο "Η παρέλαση" πρωτοπαίχτηκε από το Θέατρο Τέχνης τον Μάιο του 1965 σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν και σκηνικά-κοστούμια Μαρίας Ρούσσου. Είχαν λάβει μέρος: Εκάλη Σώκου (Ζωή) και Μίμης Κουγιουμτζής (Άρης).

Μικρή βιογραφία μιας σπουδαίας γυναίκας

Η Λούλα Αναγνωστάκη (1931-2017), γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη. Η μικρότερη αδελφή του ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη σπούδασε στην Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και στην Αυστρία.

Εμφανίστηκε στο θέατρο το 1965 με την τριλογία της πόλης ("Η διανυκτέρευση", "Η πόλη", "Η παρέλαση"), που παρουσίασε σε ενιαία παράσταση στο Θέατρο Τέχνης ο Κάρολος Κουν. Το Φεβρουάριο του 1967 ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο το τρίπρακτο έργο της "Η συναναστροφή", σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τριβιζά. Ακολούθησαν: "Αντόνιο ή το Μήνυμα" (1972), "Η νίκη" (1978), "Η κασέτα" (1982), "Ο ήχος του όπλου" (1987), όλα από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν.

Το 1990 ο θίασος Τζένης Καρέζη - Κώστα Καζάκου παρουσίασε το έργο "Διαμάντια και μπλουζ", σε σκηνοθεσία Βασίλη Παπαβασιλείου. Το 1995 ανέβηκε Το "Ταξίδι μακριά" από το Θέατρο Τέχνης, σε σκηνοθεσία Μίμη Κουγιουμτζή. Το 1998 το μονόπρακτο "Ο ουρανός κατακόκκινος" από το Εθνικό Θέατρο, σε σκηνοθεσία Βίκτορα Αρδίττη και το 2003 το έργο "Σ' εσάς που με ακούτε" από τη Νέα Σκηνή, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή. Τα έργα της παρουσιάστηκαν επίσης από άλλους θιάσους στην Αθήνα και στην επαρχία (ΔΗΠΕΘΕ), καθώς και στο εξωτερικό (Γαλλία, σε σκηνοθεσία Αντουάν Βιτέζ, Ιταλία, Αγγλία, Γερμανία, Κύπρος, Ισπανία, ΗΠΑ, κ.ά.).

"Δημιουργός μιας ιδιαίτερης γραφής, η Λούλα Αναγνωστάκη αποτύπωσε στα έργα της το εσωτερικό τοπίο του σύγχρονου Έλληνα και τις μεταβολές του υπό την επίδραση της Ιστορίας. Πραγματεύτηκε τα σημαντικότερα θέματα της μεταπολεμικής περιόδου στη χώρα μας, όπως το τραύμα, η ενοχή, η μοναξιά, η ήττα. Παρακολουθώντας την εξέλιξη της νεοελληνικής κοινωνίας και μετά τη μεταπολίτευση, πραγματεύτηκε τον εγκλωβισμό των ανθρώπων και των κοινωνιών, τα αδιέξοδα του σύγχρονου κόσμου, τη μοναξιά, την έλλειψη επικοινωνίας και το αίσθημα ασφυξίας του ατόμου. Βάδισε το δικό της δημιουργικό, μοναχικό δρόμο, επενδύοντας ιδιαίτερα στη μουσική διάσταση του λόγου της, που ενίσχυσε τη δραματικότητα και την εμβέλειά του" σημειώνει το βιογραφικό της σημείωμα.

Ήταν σύντροφος του συγγραφέα και καθηγητή ψυχιατρικής Γιώργου Χειμωνά (1938-2000) και μητέρα του συγγραφέα Θανάση Χειμωνά. Έβγαλε για πάντα τα μαύρα γυαλιά στην Αθήνα στις 8 Οκτωβρίου 2017.

PHOTO 1 / 12

Photo 1/12

Photo 2/12

Photo 3/12

Photo 4/12

Photo 5/12

Photo 6/12

Photo 7/12

Photo 8/12

Photo 9/12

Photo 10/12

Photo 11/12

Photo 12/12