Παπαϊωάννου-Χαρισιάδης: Ιστορική έκθεση φωτογραφίας μιας Ελλάδας που ήταν

"Τιμούμε την παράδοση της ελληνικής φωτογραφίας στις καλύτερες στιγμές της, υπογραμμίζουμε σημαντικές φωτογραφίες ως ντοκουμέντα με τις ακραίες εικόνες αλλά και έντεχνες μορφές τους και αντιμετωπίζουμε την έκθεση ως αφορμή για αναστοχασμό σε μια δύσκολη περίοδο της χώρας, αλλά ...σε μια κρίση καλά θα κάνουμε να μην αμελούμε να παίρνουμε διδάγματα από μια προηγούμενη κρίση" είπε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Μουσείου Φωτογραφίας, Ηρακλής Παπαϊωάννου μπροστά από μια σειρά εντυπωσιακών "πορτραίτων Ιστορίας".

Στην έκθεση με τίτλο "Πορτραίτα Ιστορίας. Βούλα Παπαϊωάννου-Δημήτρης Χαρισιάδης 1940-1960- Έργα από τα φωτογραφικά αρχεία του Μουσείου Μπενάκη" παρουσιάζονται περί τα 200 έργα των δυο κορυφαίων Ελλήνων φωτογράφων, στα οποία αποτυπώνεται η Ελλάδα κατά το κρίσιμο διάστημα 1940-1960 (Γερμανική κατοχή, Α' μεταπολεμική περίοδος, ανασυγκρότηση), καθώς και άλλο ιστορικό υλικό, μαζί με δύο πορτραίτα των φωτογράφων από την τηλεοπτική εκπομπή "Παρασκήνιο" της ΕΡΤ.

Στα έργα, περιλαμβάνονται σε πλήρη μορφή τα δύο σπάνια κατοχικά λευκώματα -Μαύρο Λεύκωμα της Βούλας Παπαϊωάννου και Σούπα του παιδιού και ΙΚΑ Πειραιώς του Δημήτρη Χαρισιάδη- όπου αντανακλάται το σκληρό πρόσωπο του πολέμου και ο αγώνας για επιβίωση (οι δυο συγκεκριμένες ενότητες εκτίθενται σε ειδικό κλειστό χώρο της έκθεσης και συνιστάται λόγω της σκληρότητας των εικόνων να μην τις βλέπουν παιδιά).

Δημιουργοί σχεδόν συνομήλικοι (Βούλα Παπαϊωάννου 1898-1990, και Δημήτρης Χαρισιάδης 1911-1993), σχεδόν αυτοδίδακτοι στη φωτογραφία, ωριμάζουν δημιουργικά κατά την εικοσαετία 1940-1960.

Οι φωτογραφίες τους από τον πόλεμο και την περίοδο της ανασυγκρότησης αποτελούν κατεξοχήν δείγματα του φωτογραφικού μοντερνισμού στην Ελλάδα και οι ασπρόμαυρες εικόνες τους καταγράφουν σχεδόν τα ίδια θέματα, την ίδια χρονική περίοδο (1940-1960). Είναι είναι όμως απόλυτα διαφορετικές. Όπως και το "βλέμμα" των δημιουργών τους.

"Η έκθεση συντέθηκε από μέρη υλικού δυο μεγαλύτερων (ατομικών κάθε φωτογράφου) εκθέσεων που πραγματοποιήθηκαν το 2006 και το 2009 για τη Βούλα Παπαϊωάννου και τον Δημήτρη Χαρισιάδη αντίστοιχα" εξηγούσε στα χθεσινοβραδινά εγκαίνια ο εκ των επιμελητών της Μανώλης Σκούφιας, ενώ όπως διευκρίνισε η Αλίκη Τσίργιαλου, υπεύθυνη του φωτογραφικού αρχείου του Μουσείου Μπενάκη, "η έκθεση δεν στήθηκε με σκεπτικό μια παράλληλη παράθεση φωτογραφιών των δυο δημιουργών αλλά με τη λογική μιας 'συνομιλίας' μεταξύ τους".

"Η έκθεση παραβάλλει το βλέμμα δύο φωτογράφων στα μέσα του εικοστού αιώνα, που κατέγραψαν συστηματικά μια μεταβατική πολιτικά, αβέβαιη οικονομικά και εμπερίστατη κοινωνικά περίοδο της Ελλάδας. Οι σχέσεις που αναπόφευκτα αναπτύσσονται με την παραβολή των φωτογραφιών στην παρούσα έκθεση αναδεικνύουν όχι μόνο τις διαφορετικές ερμηνείες της Ιστορίας, αλλά και τα μορφολογικά και οντολογικά στοιχεία, που συνθέτουν τον μοντερνιστικό κανόνα στην ελληνική φωτογραφία στα μέσα του εικοστού αιώνα", σημειώνουν οι επιμελητές της έκθεσης, Αλεξάνδρα Μόσχοβη και Μανώλης Σκούφιας.

Χρονικά, η έκθεση ξεκινά με φωτογραφίες από το Αλβανικό Μέτωπο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Η Παπαϊωάννου χρησιμοποιεί τη δραματουργία του "ανθρώπινου ντοκουμέντου", ενώ ο Χαρισιάδης διατηρεί μια εξίσου άμεση αλλά πιο αποστασιοποιημένη προσέγγιση.

Η αισθητική στροφή στο βλέμμα των δύο φωτογράφων γίνεται απτή στον κορμό της έκθεσης, που εστιάζει στην ερμηνεία της μεταπολεμικής ανασυγκρότησης της χώρας. Ως φωτογράφος της UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration), η Παπαϊωάννου καταγράφει όλες τις δράσεις του οργανισμού- οι φωτογραφίες της όμως, ξεφεύγουν συχνά από τις εντολές της υπηρεσίας απαθανατίζοντας εικόνες που παραπέμπουν μάλλον στην αξιοπρέπεια, παρά στην εξαθλίωση. Ταυτόχρονα, εικονογραφεί τη δραματική διάσταση του Εμφυλίου και της δύσκολης διαβίωσης στην ελληνική επαρχία: τα καμένα χωριά, τις βομβαρδισμένες υποδομές, τις μαυροφορεμένες γυναίκες, τα ρακένδυτα παιδιά στα υπαίθρια σχολεία.

Αντίθετα, κατ' ανάθεση του υπουργείου Ανασυγκρότησης και Διεθνών Αποστολών, οι φωτογραφίες του νεοσύστατου δημοσιογραφικού πρακτορείου "Δ. Α. Χαρισιάδη", αποτυπώνουν την πόλη σαν από απόσταση. Ο φακός του φωτογράφου κρατιέται μακριά από τον αγώνα για επιβίωση, οι φωτογραφίες του σκιαγραφούν την εικόνα μιας χώρας που μοιάζει να αναγεννιέται μέσα από τις στάχτες της: βιομηχανικά κτίρια και κατασκευές δεσπόζουν στο τοπίο και χαρωποί εργάτες χειρίζονται μηχανήματα τελευταίας τεχνολογίας στα νέα εργοστάσια.

Η έκθεση "Πορτραίτα Ιστορίας -Βούλα Παπαϊωάννου- Δημήτρης Χαρισιάδης 1940-1960, Έργα από τα Φωτογραφικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη" στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Α', 1ος όροφος, Λιμάνι) θα είναι ανοιχτή για το κοινό ώς και τις 10 του ερχόμενου Σεπτεμβρίου. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης θα διοργανωθούν παράλληλες δράσεις (προβολές, εκδηλώσεις λόγου, κ.ά.).