Η Xριστιάνα Βαρδάκου σχεδιάζει ρούχα σε αργαλειό και αποσαφηνίζει το λεξιλόγιο της «Slow Fashion»

Μπορεί να μην έχει κλείσει ακόμα τα 30, αλλά η Χριστιάνα Bαρδάκου έχει κάνει πράγματα που την κάνουν να διεκδικεί τον κλισέ προσδιορισμό, «πολίτης του κόσμου». Έχει μεγαλώσει στην Αθήνα, έχει σπουδάσει στο Λονδίνο και έχει ζήσει για 4 μήνες σε διάφορες πόλεις της Ασίας μαθαίνοντας την τέχνη του αργαλειού από ηλικιωμένες υφάντρες, σε χωριά τη Κίνας που ούτε ήξεραν ούτε καταλάβαιναν τι είναι η βιώσιμη μόδα, γνώριζαν μόνο πως τα ρούχα που υφαίνουν οι ίδιες θα κρατήσουν για μια ζωή και κρύβουν μέσα τους την ιστορία του τόπου τους. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα η Χριστιάνα δημιούργησε το δικό της sustainable brand και μιλώντας στο CNN Greece μάς εξηγεί τι την οδήγησε να αποστραφεί τις «χαρές» της Fast Fashion και να ρίξει τους ρυθμούς στην παραγωγή της αναζητώντας τη μοναδικότητα και την ποιότητα.

Τι ήταν αυτό που σε ώθησε να ακολουθήσεις το κίνημα του «Slow design» και ποσό δημοφιλές είναι αυτό στο εξωτερικό αλλά και στη χώρα μας;

Κατά τη διάρκεια των σπουδών μου έκανα τη πρακτική μου άσκηση σε μια εταιρεία σχεδιασμού υφασμάτων όπου είδα τι πραγματικά σημαίνει fast fashion. Σχεδίαζα λουλούδια για prints από το πρωί μέχρι το απόγευμα, και στο τέλος της ημέρας έπρεπε να σκανάρω όλα τα σχέδιά μου. Κάθε δύο εβδομάδες αυτά εκτυπώνονταν στη Κίνα, σε πολυεστερικά υφάσματα και μετά πήγαιναν σε εκθέσεις σε διάφορες χώρες του κόσμου, όπου μεγάλες fast fashion εταιρίες τα αγόραζαν και τα χρησιμοποιούσαν για τις συλλογές τους. Ό,τι δεν πουλιόταν στις εκθέσεις κατέληγε σε χωματερές και το “ξεσκαρτάρισμα” αυτό γινόταν περίπου κάθε τρεις εβδομάδες. Όταν συνειδητοποίησα τι συμβαίνει, αποφάσισα ότι δεν μπορώ να είμαι μέρος ενός τέτοιου συστήματος. Άρχισα να κάνω έρευνα και αποφάσισα να ενταχθώ στο κίνημα του Slow Design.

Το κίνημα αυτό έχει ως βασικές αρχές τη βιωσιμότητα στην παραγωγή, την αειφορία και ανακύκλωση στη μόδα, και το zero waste. Οι βιώσιμες τάσεις της μόδας δεν θα είχαν γίνει τόσο δημοφιλείς αν δεν ήταν η στροφή γενικά προς τη βιωσιμότητα στην κοινωνία μας. Ειδικά στο εξωτερικό, καθημερινά ανακαλύπτονται περιβαλλοντικές επιπτώσεις βιομηχανιών από όλους τους κλάδους. Ο μέσος άνθρωπος του 21ου αιώνα στο εξωτερικό, έχει περισσότερη οικολογική συνείδηση από οποιονδήποτε άλλον πριν και οι περισσότεροι είναι πρόθυμοι να πληρώσουν επιπλέον για οικολογικά προϊόντα σύμφωνα με έρευνες. Στην Ελλάδα, είμαστε λίγο πίσω, και για εμένα φταίει η ενημέρωση και η εκπαίδευση σε αυτό, παρόλα αυτά, τα τρία χρόνια που είμαι στην Αθήνα και έχω τη δική μου επιχείρηση βλέπω ότι ο κόσμος αλλάζει, κάνει περισσότερες ερωτήσεις και ενδιαφέρεται για το οικολογικό του αποτύπωμα αλλά και για το πως ένα ρούχο μπορεί να βλάψει το περιβάλλον.

Είναι εύκολο για μια νέα κοπέλα σήμερα να δημιουργήσει μια βιώσιμη γκαρνταρόμπα; Το κόστος της είναι κάτι στο οποίο μπορεί να ανταπεξέλθει;

Πιστεύω ότι έχει έρθει η ώρα να αλλάξουμε λίγο το πώς σκεφτόμαστε. Θα έπρεπε να αρχίσουμε να προτιμάμε την ποιότητα από την ποσότητα. Καταλαβαίνω ότι μια νέα κοπέλα μπορεί να πάει σε ένα fast fashion brand και να πάρει 10 μπλουζάκια, ενώ αν πήγαινε με τα ίδια χρήματα σε κάποιο sustainable brand να μπορούσε να πάρει μόνο ένα. Γιατί όμως πιστεύουμε ότι είναι καλύτερο να έχουμε πολλά ρούχα; Γιατί να αλλάζουμε συνέχεια γκαρνταρόμπα και να ακολουθούμε τυφλά τα trends, που πλέον αλλάζουν κάθε δύο εβδομάδες; Καταλήγουμε να αγοράζουμε συνέχεια, να τα βάζουμε όλα στη ντουλάπα, να μην χωράνε, να μην τα βλέπουμε και να μην τα φοράμε καν.

Δεν είναι καλύτερο να κάνουμε save up και να πάρουμε κάτι το οποίο δεν έχει φτιαχτεί από παιδάκια ή γυναίκες που ζουν σε άθλιες συνθήκες, αλλά από κάποιον που δουλεύει κάπου με ασφάλεια και που πληρώνεται δίκαια; Δεν είναι καλύτερο να αγοράσουμε κάποιο ρούχο από οργανικά υφάσματα, τα οποία είναι βιοδιασπώμενα και όχι κάτι το οποίο έχει πλαστικό μέσα και θα μείνει στον πλανήτη για χρόνια; Δεν είναι καλύτερο και για εμάς, να φοράμε φυτικά υφάσματα, τα οποία βοηθούν το δέρμα μας να αναπνέει;

Για εμένα, ναι, μια νέα κοπέλα μπορεί να δημιουργήσει μια βιώσιμη γκαρνταρόμπα, με ρούχα που πραγματικά της αρέσουν και την εκφράζουν, απλά πρέπει να σταματήσει αυτή η πεποίθηση ότι πρέπει συνέχεια να αγοράζουμε καινούριο πράγματα, και να έχουμε πολλά. Επίσης υπάρχει και η επιλογή του να γίνονται ανταλλαγές με φίλους, κάτι το οποίο γίνεται πολύ στο εξωτερικό, ή απλά second hand shopping. Και οι δύο αυτές λύσεις είναι βιώσιμες και οικονομικά εφικτό για κάποιον νέο.

Η «ηθική μόδα» είναι τάση ή τρόπος ζωής;

Η «ηθική μόδα» είναι σίγουρα μία τάση αυτή τη στιγμή, η οποία όμως πρέπει να γίνει τρόπος ζωής. Είναι μία τάση, και αυτό το λέω επειδή ξαφνικά, διάφορα fast fashion brands κάνουν greenwashing, δημιουργώντας eco-friendly συλλογές. Greenwashing είναι η συμπεριφορά και οι δραστηριότητες μιας εταιρίας που έχουν σκοπό να κάνουν τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι η εταιρεία ενδιαφέρεται για το περιβάλλον και ότι κάνει περισσότερο για την προστασία του, από ότι κάνει πραγματικά, με στόχο να αυξήσει τα κέρδη της. Το ότι μια συλλογή ενός fast fashion brand είναι 100% βαμβακερή και συνοδεύεται από διαφημίσεις που λένε ότι είναι μία eco-friendly συλλογή, δεν σημαίνει ότι είναι. Δεν αρκεί μόνο τα ρούχα να είναι βαμβακερά, έχει σημασία σε τι συνθήκες δημιουργήθηκαν αυτά τα ρούχα, αν το βαμβάκι είναι οργανικό, που και πως έχει βαφτεί, αν τα απόβλητα μολύνουν ποτάμια, καταστρέφοντας το πόσιμο νερό για τους ανθρώπους τον περιοχών. Πρέπει να αρχίσουμε να τα σκεφτόμαστε όλα αυτά και όλο το κύκλο παραγωγής, και να μην αρκεί μια απλή φράση όπως «φιλικά προς το περιβάλλον». Το 2013, κατέρρευσε ένα εργοστάσιο ρούχων το Rana Plaza στο Μπαγκλαντές, σκοτώνοντας περισσότερους από 1000 εργάτες. Τότε οι καταναλωτές άρχισαν πραγματικά να αμφισβητούν τη «γρήγορη» μόδα και να αναρωτιούνται για το πραγματικό κόστος αυτών των T-shirts που κοστίζουν μόνο 5€. Πρέπει να αρχίσουμε να συζητάμε για το πώς η μόδα επηρεάζει το πλανήτη, τους ανθρώπους, τα ζώα… Το ότι δεν βλέπουμε μπροστά στα μάτια μας το πρόβλημα δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει και ότι δεν πρέπει ΟΛΟΙ να αρχίσουμε να κάνουμε κάτι για αυτό.

Έχουμε εναποθέσει το μέλλον της σωτηρίας του πλανήτη στα χέρια της Gen Z. Το να φοράει ρούχα που δεν επιβαρύνουν με την κατασκευή τους το περιβάλλον είναι μέρος αυτού του «project»;

Πιστεύω ότι όλοι μας πρέπει να κάνουμε κάτι για να σώσουμε τον πλανήτη και να μην βασιζόμαστε μόνο σε μια γενιά. Όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι ανεξάρτητος ηλικίας. Όσο για τη γενιά της Gen Z, εμένα με μπερδεύει, ναι υποτίθεται ότι είναι η «οικολογική» γενιά. Η κλιματική αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος κατατάσσονται στην κορυφή των ανησυχιών τους, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα της Deloitte, και αυτά τα ζητήματα - υποτίθεται - διαμορφώνουν τον τρόπο που ψωνίζουν. Ο ενθουσιασμός της Gen Z με τα προσιτά ρούχα ενόψει της αυξανόμενης συνειδητοποίησης των περιβαλλοντικών τους επιπτώσεων εγείρει ερωτήματα σχετικά με το ποια είναι στην πραγματικότητα η γοητεία της μεταπώλησης (second hand ή μέσω depop) και της βιώσιμης μόδας. Η γενιά αυτή αγοράζει πραγματικά τα ρούχα τους έχοντας κατά νου τον πλανήτη; Η μήπως η μεταπώληση προσφέρει απλώς μια άλλη οικονομική επιλογή κατανάλωσης που τους επιτρέπει να συμβαδίζουν με τις διαρκώς μεταβαλλόμενες τάσεις στην εποχή των social media? Διότι ενώ υποτίθεται είναι η πιο οικολογική γενιά είναι και η γενιά που αγοράζει το περισσότερο από το Shein, μια εταιρία που κυκλοφορεί 10000 καινούρια προϊόντα κάθε μέρα.

Πόση ώρα σου παίρνει να φτιάξεις και να βάψεις με φυτικές βαφές ένα κομμάτι; Μπορεί να τις φτιάξει κάποιος μόνος του;

Εξαρτάται από τη τεχνική βαφής. Αν κάτι είναι μονόχρωμο, τότε συνήθως ράβεται πρώτα και μετά το βάζω σε μια βαφή. Η διαδικασία βαφής είναι παρόμοια με το μαγείρεμα, ουσιαστικά βράζουμε τα φυτά, και οι χρωστικές ουσίες σιγά σιγά βγαίνουν στο νερό. Ανάλογα με το πόσο σκούρο θέλω το χρώμα, ένα ρούχο μπορεί να μείνει στη βαφή από πέντε λεπτά μέχρι και τρεις μέρες. Αν κάνω κάποια άλλη τεχνική όπως μπατικ ή bundle dyeing, τότε η διαδικασία μπορεί να πάρει και 3-5 μέρες για να ολοκληρωθεί ένα ρούχο.

Φυσικά και μπορεί κάποιος να τις φτιάξει μόνος του, έτσι γινόταν και παλιότερα. Στο εργαστήριο μου κάνω μαθήματα φυτικών βαφών, και πριν μερικές ημέρες κυκλοφορήσαμε και το πρώτο μας “Bundle Dyeing Kit” με ελληνικά φυτά. Αγοράζοντας αυτό το kit, μπορείτε να βάψετε ένα μεταξωτό μαντήλι από την άνεση του σπιτιού σας, το κουτί περιλαμβάνει όλα τα υλικά, και οδηγίες και βίντεο στέλνονται αμέσως στο email σας.

Το πιο δύσκολο item που έχεις φτιάξει ποτέ…

Το πιο δύσκολο item το φτιάχνω αυτές τις μέρες. Δεν είναι δύσκολο ακριβώς, απλά μου έχει δημιουργήσει άγχος γιατί είναι πραγματικά πολύ ξεχωριστό. Είναι ένα νυφικό, το πρώτο νυφικό που φτιάχνω. Από τότε που ξεκίνησα το brand, ένας κρυφός στόχος ήταν κάποια στιγμή να φτιάξω ένα νυφικό. Όταν ήρθε η Ξένια στο εργαστήριο μου και μου περιέγραψε τι θέλει, και άρχισα να το φαντάζομαι, το ερωτεύτηκα αμέσως. Θα είναι πανέμορφο, και πραγματικά ανυπομονώ να το δω πάνω της.

Όλα σου τα κομμάτια είναι χειροποίητα και πολλά από αυτά έχουν λεπτομέρειες που έχεις φτιάξει στον αργαλειό. Πού έμαθες να τον χειρίζεσαι;

Πρώτη φορά που χρησιμοποίησα αργαλειό ήταν στο πανεπιστήμιο (Chelsea College of Arts) πειραματίστηκα πολύ λίγο τότε. Μετά τις σπουδές μου, πήγα στη Νοτιοανατολική Ασία για τέσσερις μήνες. Εκεί παρακολούθησα πολλά μαθήματα αργαλειού. Γυναίκες στη Βιρμανία και τη Ταϊλανδή που δεν ήξεραν Αγγλικά, έπαιρναν τα χέρια μου στα δικά τους και μου έδειχναν πως να υφαίνω. Ήταν μία υπέροχη εμπειρία να μαθαίνω χωρίς λέξεις αλλά με κινήσεις και χειρονομίες. Όταν γύρισα στην Ελλάδα, βρήκα μια πολύ καλή δασκάλα, τη Τίνα Τσουκαλά, η οποία με έμαθε να στήνω τον ελληνικό παραδοσιακό αργαλειό και να υφαίνω μοντέρνα σχέδια. Με οδηγό ένα βιβλίο της Anni Albers, που ήταν μια Γερμανο-Αμερικανίδα καλλιτέχνης της κλωστοϋφαντουργίας και σημαντική εκπρόσωπος της Σχολής του Μπάουχαους, αναλύσαμε τα υφαντά της και άρχισα να μαθαίνω πως να υφαίνω σύγχρονα σχέδια, μπλέκοντας παραδοσιακές με μοντέρνες μεθόδους. Τώρα, κυρίως υφαίνω αντικείμενα για το σπίτι: μαξιλάρια, τραβέρσες και κουβέρτες στον αργαλειό μου σε συνεργασία με αρχιτέκτονες, αλλά και μικρές λεπτομέρειες για ρούχα.

Πώς εξελίχθηκε το δημιουργικό σου πρίσμα και ο τρόπος που αντιμετωπίζεις τη μόδα από το ταξίδι σου στην Ασία;

Το ταξίδι μου στην Ασία μου έμαθε πάρα πολλά. Μετά το ταξίδι υποτίθεται ότι θα γυρνούσα στο Λονδίνο για δουλειά σε ένα brand που έφτιαχνε prints για μεγάλα fast fashion brands. Στην Ασία, επισκέφτηκα πολλά μικρά εργαστήρια γυναικών, όπου γινόταν όλη η παραγωγή στον ίδιο χώρο. Συγκεκριμένα, στο Chiang Mai της Ταϊλάνδης, επισκέφτηκα το Studio Naenna. Εκεί μία κοπέλα έβαφε όλα τα νήματα με φυτικές βαφές από φυτά της περιοχής, μία άλλη ύφαινε χρησιμοποιώντας αυτά τα νήματα, μία τρίτη έφτιαχνε τα πατρόν, η τέταρτη έραβε και η τελευταία δίδασκε τα μαθήματα και ήταν υπεύθυνη για το μαγαζάκι με τα προϊόντα τους. Λάτρεψα το γεγονός ότι ένας επισκέπτης μπορούσε να δει όλη τη παραγωγή, την απόλυτη διαφάνεια, καθώς και το πόσο αυτές οι γυναίκες είχαν δεθεί η μία με την άλλη. Άρχισα να σκέφτομαι ότι θα ήθελα να δημιουργήσω και εγώ κάτι παρόμοιο στη χώρα που μεγάλωσα και αγαπώ. Έτσι, πήρα τηλέφωνο στο Λονδίνο, τους είπα ότι δεν θα γυρίσω πίσω, και μετά το ταξίδι μου μετακόμισα στην Αθήνα και αποφάσισα να κάνω το όνειρο μου πραγματικότητα.

Κανείς και η ίδια σεμινάρια φυτικών βαφών και αργαλειού. Ποιο είναι το κοινό σου;

Από μικρή μου άρεσε πολύ να μοιράζομαι γνώσεις, έτσι μετά από ένα χρόνο στην Αθήνα άρχισα τα σεμινάρια. Διδάσκω ομαδικά σεμινάρια σε φυτικές βαφές και πιο ιδιαίτερες τεχνικές όπως bundle dyeing και batik. Κάνω επίσης ιδιαίτερα μαθήματα ύφανσης. Είναι πραγματικά ξεχωριστό να βλέπεις ανθρώπους να ενθουσιάζονται βλέποντας τα χρώματα που μπορούν να δημιουργηθούν από τη φύση. Οι μαθητές μου είναι και άντρες και γυναίκες, όλων των ηλικιών, από παιδάκια (8+) που έρχονται με τους γονείς τους, μέχρι και άτομα 82 ετών! Στην αρχή κάθε μαθήματος ρωτάω τους μαθητές να πουν μερικά πράγματα για τον εαυτό τους, αρκετοί ασχολούνται με τις τέχνες αλλά πολύ συχνά έρχονται και άτομα που δεν έχουν καμία σχέση, απλά αγαπάνε τη φύση, ή θέλουν να κάνουν κάτι με τα χέρια τους, ή απλά να δοκιμάσουν κάτι καινούριο. Αυτό που μου αρέσει είναι ότι μέσω των σεμιναρίων μου, δημιουργούνται φιλίες και συχνά γίνονται πολλές συνεργασίες. Μαθητές ανταλλάζουν τηλέφωνα και social, κανονίζουν να πάνε για φαγητό μετά το σεμινάριο, δένονται.

Συνεργάζεσαι με το μουσείο Μπενάκη εν όψει μιας έκθεσης για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή. Μίλησέ μας για αυτό.

Το Νοέμβριο του 2019 μέσω Instagram με ανακάλυψε το Μουσείο Μπενάκη. Έχουμε μία εξαιρετική συνεργασία από τότε. Κάθε τρεις μήνες περίπου δημιουργώ καινούρια αντικείμενα για τα πωλητήρια, εμπνευσμένη από τις συλλογές του μουσείου ή από συγκεκριμένες εκθέσεις. Για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση του 1821, εμπνεύστηκα από υδατογραφίες και ταπισερί για να δημιουργήσω μία συλλογή από μαξιλάρια, σε αποχρώσεις του άσπρου και του μπλε. Τώρα, σχεδιάζω αντικείμενα για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή. Οι γυναίκες της μικρής Ασίας με την απίστευτη δεξιοτεχνία και τη φαντασία τους δημιουργούσαν πανέμορφες δαντέλες που αποτελούν σπουδαία κληρονομιά για τη λαϊκή μας παράδοση, τις οποίες έφεραν μαζί τους. Αυτή τη περίοδο μελετώ αυτές τις δαντέλες με τα πανέμορφα σχέδια και λουλούδια, και φτιάχνω δείγματα εμπνευσμένη από τις δαντέλες, χρησιμοποιώντας τη τεχνική μπατίκ.

Εκτός από ρούχα, μαντίλια και διακοσμητικά αντικείμενα, όπως μαξιλάρια, τι άλλο να περιμένουμε από εσένα στο μέλλον;

Τώρα που σιγά σιγά επανερχόμαστε σε μία «κανονικότητα» μετά από τη πανδημία και τα lockdowns, νιώθω μία ανάγκη να γνωρίσω καλλιτέχνες, εικαστικούς, σχεδιαστές, αρχιτέκτονες και χειροτέχνες και να συνεργαστώ! Έτσι, έχω αρχίσει να επικοινωνώ μαζί με Έλληνες και ξένους, με σκοπό να συνεργαστούμε σε καινούρια projects. Ήδη, έχουμε αρχίσει διάφορες συνεργασίες και ανυπομονώ να δω τι θα δημιουργήσουμε μαζί. Το να δημιουργείς κάτι με κάποιον, μου δίνει απίστευτη χαρά, ταυτόχρονα είναι μια πρόκληση, χρειάζεται σκέψη, πολλές δοκιμές και υπομονή. Το αποτέλεσμα μιας συνεργασίας είναι πάντα κάτι το υπέροχο γιατί δημιουργείς κάτι ξεχωριστό που λογικά δεν θα έκανες/σκεφτόσουν ποτέ μόνος σου.
Info: cvardakou.com