Επίτροπος Περιβάλλοντος: Στην Ελλάδα δύο νέα εναέρια πυροσβεστικά μέσα της ΕΕ

Ο επίτροπος στη συνέντευξή του μιλά για τα ακραία καιριά φαινόμενα και τους τρόπους που πρέπει να αντιμετωπιστούν, τις προτεραιότητες της ΕΕ, ενώ χαρακτηρίζει «ουσιαστικής σημασίας» την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.

Ολόκληρη η συνέντευξη του Ευρωπαίου Επιτρόπου

Η Μεσόγειος πλήττεται από την άνοδο της θερμοκρασίας. Μπορεί να γίνει κάτι για να αντιστραφεί αυτή η κατάσταση; Ποια βήματα πρέπει να γίνουν από την ΕΕ για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες του προβλήματος;

«Καύσωνες, πλημμύρες, πυρκαγιές, είναι προβλήματα τεράστια και συστημικά. Έχουμε φτάσει σε σημείο οριακό: Ακραία καιρικά φαινόμενα, σε συνδυασμό με μια αλλαγή των παραμέτρων –χαμηλότερα επίπεδα νερού ή ξηρασίες για παράδειγμα, θα μας πλήξουν με ιδιαίτερη σφοδρότητα ιδίως εκείνες τις περιοχές με μη βιώσιμες πρακτικές και τυχόν προϋπάρχουσα μόλυνση θα επιβαρύνει περαιτέρω την κατάσταση. Το ζήτημα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως κορυφαία προτεραιότητα. Σε γενικές γραμμές, επιχειρούμε να το αντιμετωπίσουμε σε δύο επίπεδα.

Το πρώτο έχει μακροπρόθεσμο χαρακτήρα, με τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου και τον μηδενισμό τους το συντομότερο δυνατό. Στην παρούσα φάση, η ΕΕ έχει θεσπίσει έναν δεσμευτικό νόμο για μείωση των εκπομπών μας κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030, προκειμένου να μηδενιστούν έως το 2050. Ωστόσο, η ΕΕ ευθύνεται μόλις για το 7% των εκπομπών παγκοσμίως, συνεπώς χώρες και περιοχές ειδικά με μεγάλες εκπομπές, θα πρέπει να κάνουν το ίδιο.

Η δεύτερη παράμετρος αφορά το σήμερα. Γνωρίζουμε ότι κάποιες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι αναπόφευκτες. Μπορούμε ωστόσο να μετριάσουμε τις συνέπειές της να μάθουμε να προσαρμοζόμαστε. Πολλά μπορούν να γίνουν για τη μείωση της έκθεσης σε ακραία ζέστη. Η μόνωση των κτηρίων για παράδειγμα, που μειώνει επίσης την κατανάλωση ενέργειας και περιορίζει τις εκπομπές. Οι λύσεις που βασίζονται στην ίδια τη φύση, διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Πρόκειται για ενέργειες για την προστασία, τη διατήρηση και την αποκατάσταση των οικοσυστημάτων, όπως η αποκατάσταση υγροτόπων και δασών ή η τοποθέτηση «πράσινων» στεγών στα κτήρια. Οι πιο πράσινες πόλεις, είναι και πιο δροσερές πόλεις και αυτό βοηθά στη μείωση του φαινομένου της θερμικής νησίδας.

Πρέπει επίσης να προστατεύσουμε τους ευάλωτους κατά τη διάρκεια του καύσωνα. Είτε πρόκειται για ηλικιωμένους, είτε για εργαζόμενους σε εξωτερικούς χώρους, που πρέπει να σταματούν για μεγάλα διαστήματα τις εργασίες όταν οι θερμοκρασίες είναι επικίνδυνα υψηλές.

Η Επιτροπή συνεργάζεται στενά με τα κράτη και τις τοπικές αρχές για να βοηθήσει στην προσαρμογή τους στην κλιματική αλλαγή. Το επόμενο έτος, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) θα δημοσιεύσει την πρώτη Ευρωπαϊκή Εκτίμηση Κλιματικού Κινδύνου, που θα βοηθήσει να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι. Το Μάρτιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ξεκινήσει μια σειρά από ευρείες συζητήσεις για τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων και την θωράκιση της υδατικής επάρκειας, οι οποίες θα θέσουν το έδαφος για νέες πολιτικές σε αυτούς τους τομείς».

Τα αποτελέσματα της Διάσκεψης COP28 σας κάνουν πιο αισιόδοξο για το κλίμα; Ταυτίζονται οι προτεραιότητες της ΕΕ με τα όσα συζητήθηκαν στο Ντουμπάι;

«Η φετινή διάσκεψη COP ξεκίνησε θετικά, με συμφωνία από την πρώτη ημέρα για τη σύσταση Ταμείου Απωλειών και Ζημιών για τη στήριξη των χωρών που πλήττονται περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Αυτός ήταν ένας από τους σημαντικότερους διαπραγματευτικούς στόχους της ΕΕ. Έως το τέλος της διάσκεψης, είχαν δεσμευτεί πάνω από 700 εκατομμύρια δολάρια για το Ταμείο, με πάνω από τα μισά κονδύλια να προέρχονται από την ΕΕ και τα κράτη μέλη της.

Με το πέρας της διάσκεψης στις 13 Δεκεμβρίου, μετά από διαπραγματεύσεις δύο και πλέον εβδομάδων, εγκρίθηκε το κείμενο της «Παγκόσμιας Απογραφής». Στόχος είναι η καταγραφή της υλοποίησης των δράσεων για το κλίμα και του τι πρέπει να γίνει ακόμη από τις χώρες, για να εφαρμοστεί η Συμφωνία του Παρισιού. Αυτό σημαίνει ότι για πρώτη φορά σε Σύνοδο του ΟΗΕ για το Κλίμα, υπήρξε συμφωνία σε κείμενο που υπογραμμίζει την ανάγκη για «απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα» για να συγκρατηθεί η υπερθέρμανση του πλανήτη εντός των ορίων της Συμφωνίας του Παρισιού. Το κείμενο δεν απαιτεί «σταδιακή κατάργηση» του πετρελαίου, του άνθρακα και του φυσικού αερίου, κάτι που πρόκριναν αρκετοί, ανάμεσά τους και η ΕΕ, ωστόσο περιέχει μια άλλη επιτυχία – την υιοθέτηση μιας παγκόσμιας πρωτοβουλίας για τον τριπλασιασμό των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας και για τον διπλασιασμό των μέτρων που αφορούν στην ενεργειακή επάρκεια έως το 2030. Αυτής της πρωτοβουλίας ηγήθηκε η πρόεδρος Φον Ντερ Λάιεν και τελικά εγκρίθηκε από όλα τα μέρη στον τελικό συμβιβασμό που επετεύχθη στην COP28.

Τα αποτελέσματα αυτά, διατηρούν ζωντανό το στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού, για τον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 1,5°C. Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά που πρέπει να κάνουμε για να διασφαλίσουμε την εφαρμογή μιας δίκαιης πράσινης μετάβασης και θα επιτύχουμε κλιματική ουδετερότητα έως το 2050».

Το περασμένο καλοκαίρι η Ελλάδα βίωσε μια από τις μεγαλύτερες περιβαλλοντικές καταστροφές, με πυρκαγιές και πλημμύρες. Τι πρέπει να γίνει για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες αυτών των καταστροφών; Ποιες πρέπει να είναι οι κύριες προτεραιότητες;

«Πρόκειται για τρομερά γεγονότα και οφείλουμε να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να διασφαλίσουμε πως δεν θα επαναληφθούν.

Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό μακροπρόθεσμα, είναι να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα η κλιματική αλλαγή, η απώλεια βιοποικιλότητας και η ρύπανση, με ολοκληρωμένες πολιτικές που θα επιλύουν ξεχωριστά το καθένα από αυτά τα προβλήματα. Όταν τα οικοσυστήματα είναι υγιή, αμβλύνονται οι συνέπειες των ξηρασιών, των πλημμυρών και των καυσώνων. Τα υγιή οικοσυστήματα, ρυθμίζουν τον κύκλο του νερού, το αποθηκεύουν και το απελευθερώνουν με αργούς ρυθμούς.

Πολλές ευρωπαϊκές πολιτικές βοηθούν σε αυτή την κατεύθυνση: η προστασία των ωκεανών και η αποκατάσταση και η ανάσχεση της καταστροφής των εδαφών, των δασών και των υγροτόπων, στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσπάθειας για την προστασία του παγκόσμιου υδρολογικού κύκλου. Αυτή τη στιγμή, βρίσκεται σε στάδιο οριστικοποίησης, νόμος για την αποκατάσταση της φύσης, με δεσμευτικούς στόχους για την αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων, ειδικά εκείνων με τις περισσότερες δυνατότητες δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα και για την πρόληψη και τη μείωση των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών.

Για να γίνουμε μια ήπειρος με θωρακισμένη την υδατική μας επάρκεια, πρέπει να είμαστε καλύτερα προετοιμασμένοι. Εάν δεν το πράξουμε οι συνέπειες, οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές θα είναι πιο σοβαρές. Η διαδικασία αυτή θα πρέπει να ξεκινήσει με την αναγνώριση της πραγματικής αξίας του νερού ευρύτερα και των κινδύνων από την απώλειά του. Σημαίνει επίσης να αξιοποιούμε στο έπακρο τους κύριους συμμάχους μας, τη φύση και την επιστήμη, και να τους διασυνδέουμε με την καινοτομία.

Όταν χτυπήσει η καταστροφή, πρέπει να προστατευθούν οι πολίτες. Αυτός είναι και ο λόγος που ΕΕ διπλασίασε τον εναέριο στόλο δασοπυρόσβεσης έκτακτης ανάγκης «rescEU». Τα 28 αεροσκάφη που είχαμε διαθέσιμα φέτος, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση των πυρκαγιών στην Αλεξανδρούπολη. Γνωρίζουμε ωστόσο, ότι χρειαζόμαστε περισσότερα, και σχεδιάζουμε την προμήθεια ακόμα τριών ελικοπτέρων και 12 ακόμη πυροσβεστικών αεροσκαφών. Δύο από αυτά, θα σταθμεύσουν στην Ελλάδα».

Ποια είναι η σημασία της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης σε περιπτώσεις περιβαλλοντικών καταστροφών ειδικά για χώρες που πλήττονται περισσότερο στον ευρωπαϊκό νότο;

«Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη είναι ουσιαστικής σημασίας. Βρίσκεται στην καρδιά της διασυνοριακής συνεργασίας της ΕΕ και αποτελεί μια θεμελιώδη ευρωπαϊκή αξία που αποτελεί τη βάση όλων των στόχων που θέτουν οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το εργαλείο που έχουμε στα χέρια μας για περιπτώσεις περιβαλλοντικών καταστροφών, είναι ο Μηχανισμός Πολιτικής Προστασίας της ΕΕ. Υπάρχει για να ενδυναμώσει τη συνεργασία Πολιτικής Προστασίας μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ και 10 ακόμα χωρών που συμμετέχουν. Έτσι βελτιώνουμε την πρόληψη, την ετοιμότητά μας και την αντίδρασή μας σε καταστροφές.

Όταν μια έκτακτη ανάγκη ξεπερνά τις δυνατότητες αντίδρασης μιας χώρας της Ευρώπης και όχι μόνο, μπορεί να ζητήσει συνδρομή μέσω του εν λόγω Μηχανισμού. Η Κομισιόν βοηθά στο συντονισμό της αντιμετώπισης καταστροφών παγκοσμίως, συμβάλλοντας τουλάχιστον με το 75% του κόστους μεταφοράς ή/και των λειτουργικών δαπανών των επιχειρήσεων.

Η πυρκαγιά στην Αλεξανδρούπολη ήταν μακράν η μεγαλύτερη πυρκαγιά που έχει καταγραφεί στην ΕΕ από τότε που ξεκίνησε η καταγραφή το 2000. Όταν η Ελλάδα ζήτησε βοήθεια τον Αύγουστο του 2023, τότε ξεκίνησε η μεγαλύτερη επιχείρηση εναέριας rescEU που έχει γίνει έως σήμερα, με 12 πυροσβεστικά αεροπλάνα rescEU και 1 ελικόπτερο Blackhawk από Κύπρο, Γερμανία και Τσεχία. Τα νέα σωστικά μέσα, αποδείχθηκαν κρίσιμης σημασίας για την αντιμετώπιση των ελληνικών δασικών πυρκαγιών.

Η Βουλγαρία, η Κύπρος, η Τσεχία, η Γερμανία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Κροατία, η Ρουμανία, η Σουηδία και η Σλοβακία και η Σερβία βοήθησαν με ομάδες εδάφους ή αέρος. Ήταν μια καταστροφική φωτιά. Αλλά αποτέλεσε και ένα ενθαρρυντικό παράδειγμα Ευρωπαϊκής αλληλεγγύης».

Ποια είναι η σημερινή κατάσταση των ευρωπαϊκών οικοσυστημάτων και ειδικότερα στην Ελλάδα;

«Δεν μπορώ να πω ότι όλα είναι καλά.

Μόνο το 15 % των οικοτόπων της ΕΕ διατηρούνται σε καλή κατάσταση, με το 81% να βρίσκονται σε κακή ή πολύ κακή κατάσταση.

Οι σημαντικότερες τάσεις βελτίωσης παρατηρούνται στα δάση, αλλά σε λιβάδια, αμμόλοφους και βάλτους, λασπότοπους και ενδιαιτήματα, υπάρχει μεγάλη επιδείνωση. Στην πανίδα της Ευρώπης, για περίπου το ένα τέταρτο των ειδών η κατάσταση χαρακτηρίζεται καλή. Δεν είναι πολύ, αλλά είναι μια αύξηση του 4% σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο αναφοράς.

Τα ακριβή στοιχεία για την Ελλάδα δείχνουν ότι σχεδόν τα μισά οικοσυστήματα (48.31%) ήταν σε καλή κατάσταση το 2018, υπήρξε δηλαδή μια μείωση από το 61,36% της προηγούμενης περιόδου αναφοράς (2007-2012). Για τα προστατευόμενα είδη, το 35% περίπου δείχνουν βρίσκονται σε καλή κατάσταση το 2018, παρουσιάζοντας μια ελαφρά βελτίωση σε σύγκριση με το 33,33% της περιόδου 2007-2012.

Οι προκλήσεις για τα ζώα και τους οικοτόπους της Ελλάδας, οφείλονται στην ανάπτυξη, ανοικοδόμηση και λειτουργία οικιστικών, εμπορικών, βιομηχανικών και ψυχαγωγικών υποδομών και στη γεωργία.

Η Ελλάδα προσφάτως υιοθέτησε συγκεκριμένους στόχους για τις περιοχές Natura 2000, αλλά ακόμα δεν υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα για την υλοποίησή τους και ο διαχειριστικός σχεδιασμός. Επιπλέον, υπάρχει μια γενικευμένη έλλειψη διαθέσιμων δεδομένων, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει στην αμφισβήτηση της προστιθέμενης αξίας των στόχων που έχουν τεθεί για τις συγκεκριμένες περιοχές.

Πολλά πρέπει να γίνουν, όχι μόνον εδώ αλλά σε κάθε κράτος - μέλος.

Θα συνεχίσω να επαναλαμβάνω το μήνυμα: η φύση δεν είναι πολυτέλεια που την προστατεύουμε όταν οι καιροί το επιτρέπουν. Στα υγιή οικοσυστήματα βρίσκονται τα θεμέλια της κοινωνίας μας και τελικά, όλα σε αυτά βασίζονται. Δεν υπάρχει κλιματική ουδετερότητα χωρίς υγιή φύση. Η επένδυση στη φύση θα φέρει μεγάλη ανταπόδοση. Αυτό ισχύει παντού, σε όλη την Ένωση. Είναι καιρός να αποκαταστήσουμε τη ζημιά που έγινε στο παρελθόν».