O συμβολισμός της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα - Α. Συρίγος και Κ. Φίλης αναλύουν στο CNN Greece

Ο Ταγίπ Ερντογάν επισκέπτεται την Αθήνα μετά απο έξι χρόνια, με τις δύο πλευρές να επιδιώκουν να σηματοδοτήσουν μια νέα σελίδα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τα μηνύματα που ήρθαν απο την Άγκυρα τα τελευταία 24ωρα δια στόματος του ίδιου του Τούρκου προέδρου εκτιμήθηκαν απο την Αθήνα ως θετικά. Ο πρόεδρος Ερντογάν απο το «Miçotakis Yok πέρασε στο.. Κυριάκο φίλε μου» στρώνοντας το έδαφος λίγο πριν την άφιξη του στην Αθήνα.

Ο Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής και Βουλευτής ΝΔ, Άγγελος Συρίγος, αναφερόμενος στην επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα και στα πιθανά οφέλη απο αυτή, έφερε ως παραδειγμα την κρίση στο Αιγαίο το 1987 με το τουρκικό ερευνητικό πλοίο Seismic, τότε που ο δίαυλος επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών είχε κλείσει.

Όπως λέει ο Α. Συρίγος «την περίοδο 1981-1987 Ελλάδα και Τουρκία δεν συνομιλούσαν, με αποτέλεσμα τον Μάρτιο του '87 οι δύο χώρες να φθάσουν στα πρόθυρα πολέμου λόγω αμοιβαίων παρανοήσεων. Έκτοτε το ελληνικό πολιτικό σύστημα αποδέχεται πως με την Τουρκία «συνομιλείς». Συνομιλείς δεν σημαίνει διαπραγματεύεσαι. Προσπαθείς να καταλάβεις πως σκέφτεται ο άλλος και εξομαλύνεις ακραίες καταστάσεις. Όποτε συνομιλούσαμε με την Τουρκία σε γενικές γραμμές οι εντάσεις ήταν πιο περιορισμένες, απο τις περιόδους που δεν υπήρχαν συζητήσεις με την άλλη πλευρά. Οπότε με την Τουρκία καταρχήν συζητάς».

Ο διεθνολόγος και διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου Κωνσταντίνος Φίλης μιλώντας στο CNN Greece επι του θέματος εκτιμά ότι «δεν είναι μια επίσκεψη που θα μας κάνει κακό».

Σύμφωνα με τον Κ. Φίλη «πρέπει να διατηρηθούν ανοιχτοί οι δίαυλοι επικοινωνίας, πρέπει να διατηρηθεί αυτό το θετικό momentum σε επίπεδο δηλώσεων και ενεργειών. Ο καλύτερος τρόπος για να διατηρηθεί αυτό είναι να υπάρχουν τακτικές επαφές ανάμεσα στον Πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη και τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, διότι ξέρουμε πόσο προσωποπαγές και προσωποκεντρικό είναι το σύστημα στη Τουρκία όσον αφορά στη λειτουργία του.

Είναι σημαντικό να δώσουμε αυτή τη στιγμή έμφαση στη θετική ατζέντα, γιατί δεν θέλουμε να μπούμε στα πιο δύσκολα, δηλαδή σε αυτά που ξέρουμε ότι η απόσταση μας είναι χαώδης. Είναι σαφές ότι αυτό θέλουν να το αποφύγουν στη παρούσα φάση και τα δύο μέρη, εκτιμώντας ότι αν εμπεδωθεί ένα κλίμα αποκλιμάκωσης και αυτό μας οδηγήσει ίσως σε μια εξομάλυνση, η τελευταία με τη σειρά της μας οδηγήσει σε μια σχετική αποκατάσταση της εμπιστοσύνης-όσο αυτή μπορεί να αποκατασταθεί-τότε και μόνο τότε θα μπορεί να ξεκινήσει μια σοβαρή συζήτηση. Ωστόσο επαναλαμβάνω ότι ακόμα και τις καλύτερες προθέσεις να έχεις οι διαφορές παραμένουν τεράστιες».

Όσον αφορά στο συμβολισμό της επίσκεψης, ο Κωνσταντίνος Φίλης εκτιμά ότι σκοπός «είναι να σταλεί ένα μήνυμα ότι δεν θα πρέπει να ανησυχεί η διεθνής κοινότητα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες παίρνουν σιγά σιγά ένα δρόμο ομαλοποίησης και εξομάλυνσης. Ακόμη ότι τα δύο μέρη θα δώσουν έμφαση στη θετική ατζέντα και οι διαφωνίες μεταξύ τους δεν θα προκαλούν κρίση στις σχέσεις τους».

Τι οδήγησε όμως τις δύο χώρες στο δρόμο της επαναπροσέγγισης; O διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, εξηγεί μια σειρά από λόγους για τους οποίους Ελλάδα και Τουρκία κάθισαν ξανά στο τραπέζι του διαλόγου:

Για τον καθηγητή Ά. Συρίγο «η Τουρκία αισθάνεται ότι είναι περιφερειακή δύναμη. Ως περιφερειακή δύναμη θέλει να έχει δικαίωμα λέγειν για τα τεκταινόμενα σε όλη την Ανατ. Μεσόγειο. Αυτό έχει ξεκινήσει κάτι παραπάνω απο μια δεκαετία. Η Τουρκία, διαπιστώνει όμως ότι αυτή η πολιτική της δημιουργεί προβλήματα, κυρίως σε σχέση με τους εξοπλισμούς και υποχρεώθηκε κάποια στιγμή προκειμένου να αποκτήσει καινούργια F16 και να αναβαθμίσει τα υφιστάμενα να προσαρμόσει τη ρητορική της στις αντιλήψεις των δυτικών. Αυτό όμως δεν διήρκησε πάρα πολύ. Με το που ξεκίνησε ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς οι διαφορές ξαναβγήκαν στην επιφάνεια. Οπότε θεωρώ ότι η προσέγγιση οφειλόταν στην ανάγκη της Τουρκίας να έχει καλές σχέσεις με τη Δύση, τώρα όμως ξεπεράστηκε».

Όπως λέει ο Κ. Φίλης «Οδηγηθήκαμε σε αυτό το σημείο για πολλούς λόγους. Ο πρώτος λόγος έχει να κάνει με την οικονομική κρίση που βιώνει η Τουρκία, η οποία δεν είναι μια κρίση που θα καταστρέψει τη χώρα, όπως έχει διατυπωθεί. Η Τουρκία έχει μια μεγάλη και ανθεκτική οικονομία, έχει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα, όμως έχουν προκληθεί προβλήματα λόγω της πολιτικής που ακολούθησε ο Ταγίπ Ερντογάν τα τελευταία χρόνια. Ο δεύτερος λόγος που έγινε πιο εμφανής μετά τους σεισμούς είναι ότι η Τουρκία επιθυμεί να εξακολουθεί να θεωρείται παρά τις ιδιαιτερότητες της μια χώρα, η οποία μπορεί να φιλοξενήσει επενδύσεις, είναι φιλική προς αυτές, είναι σταθερή κτλ. Ως προς αυτό λοιπόν ο Ερντογάν θα πρέπει να στείλει και κάποια θετικά μηνύματα και όχι αυτά που στέλνει στις χώρες της περιοχής τα τελευταία χρόνια.

Γι’ αυτό το λόγο προσπάθησε να αποκαταστήσει τις σχέσεις του με το Ισραήλ-τώρα βέβαια αυτό ακυρώθηκε-με την Αίγυπτο και με την Ελλάδα. Ακόμα ένας λόγος είναι η διαπίστωση του προέδρου Ερντογάν ότι η πολιτική του τσαμπουκά στην Ανατολική Μεσόγειο δεν τον ωφέλησε, αντιθέτως τον απομόνωσε, διότι ήρθε αντιμέτωπος με όλα τα μεγάλα κράτη της περιοχής και δημιούργησε δεύτερες σκέψεις στους εταίρους του. Αυτό συνέβη διότι ακολούθησε μια πολιτική που κινδύνευε να τορπιλίσει και τινάξει στον αέρα μια πολιτική ηρεμίας στην ευρύτερη περιοχή που τα άλλα κράτη ακολουθούσαν εδώ και δεκαετίες. Η στάση του Ερντογάν επίσης στον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας προβλημάτισε ακόμα περισσότερο τους εταίρους της Τουρκίας.

Ο τελευταίος λόγος είναι ότι μετά από αυτή τη στάση της Τουρκίας έκλεισαν ορισμένες πόρτες, ειδικότερα στην Ουάσιγκτον, το οποίο δεν ήταν καλό για την Τουρκία, ακόμα κι αν δεν το παραδέχεται. Στο εξής βλέπει να υπολείπεται σε εξοπλιστικά προγράμματα έναντι της Ελλάδας και αυτό προφανώς έχει συντελέσει σε αυτή την αναγκαστική στάση από πλευράς της. Ο Ερντογάν λοιπόν προσπαθεί να κάνει κάποιες διορθωτικές κινήσεις σε μια στρατηγική που ακολούθησε και δεν ευδοκίμησε. Αυτό δεν σημαίνει ότι άλλαξαν οι προθέσεις της Άγκυρας, αλλά είναι κάτι που η ελληνική πλευρά δεν έχει λόγο να μην αξιοποιήσει».

Δεν βρίσκεται στη «διαδρομή» η Θράκη

Σχεδιασμός για επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στη Θράκη δεν προέκυψε, ωστόσο ο Ταγίπ Ερντογάν στη τελευταία του συνέντευξη πριν τη συνάντηση με τον Κ. Μητσοτάκη έθεσε ζήτημα τουρκικής μειονότητας στη Θράκη.

Ο Α. Συρίγος εκτιμά ότι ο Τούρκος πρόεδρος δεν θα επισκεφθεί τη Θράκη, αλλά δεν αποκλείει την πιθανότητα να βρεθεί στη περιοχή κάποιος απο τους υπουργούς που θα τον συνοδεύουν. Όπως λέει: «η όλη υποβάθμιση της επίσκεψης, το γεγονός ότι ήταν να γίνει στη Θεσσαλονίκη, αλλά θα γίνει στην Αθήνα, συνεπώς δεν βρίσκεται στη διαδρομή του η Θράκη. Όλα αυτά παίζουν τον ρόλο τους. Το κλίμα αυτή τη στιγμή δεν επιτρέπει να γίνουν κινήσεις, οι οποίες μπορεί να επιβαρύνουν την όλη κατάσταση, οπότε αποφεύγει να επισκεφθεί τη Θράκη, προκειμένου να μην επιβαρύνει το κλίμα. Και οι δύο πλευρές προσπαθούν να αποφύγουν κραυγαλέες κινήσεις, που θα χτυπήσουν άσχημα στη μια ή στην άλλη πλευρά».

Ο Κ. Φίλης τονίζει ότι: «είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν έρχεται στην Ελλάδα-εφόσον δεν γίνει αλλαγή τελευταίας στιγμής-που δεν επισκέπτεται τη Θράκη. Είναι μια θετική ένδειξη, όχι ότι αλλάζει η πολιτική της Τουρκίας και η επιμονή της να βαφτίζει την ελληνική μουσουλμανική μειονότητα ως τουρκική, αλλά αν μη τι άλλο πηγαίνοντας στη Θράκη κάτι θα συνέβαινε, κάτι θα έλεγε, όσο προσεκτικός και να ήταν που θα ερέθιζε και θα ενοχλούσε την Ελλάδα. Οπότε αν τελικά δεν πάει στη Θράκη είναι ένα μήνυμα ότι η Τουρκία δεν θέλει να προσθέσει προβλήματα αυτή τη στιγμή».

Οι 20 Συμφωνίες...

Ο Α. Συρίγος αναφέρθηκε και στις Συμφωνίες που θα βρεθούν στο τραπέζι των συζητήσεων. Όπως λέει ο Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής: «οι Συμφωνίες αφορούν τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, θέματα όπως η Ενέργεια και ο τουρισμός και το μεταναστευτικό. Οι Συμφωνίες όπως για τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης, έχουν ξαναγίνει στο παρελθόν και είναι ενδεικτικό ότι κάποια απο τα σημεία που ετοιμαζόμαστε τώρα να συμφωνήσουμε έχουν ξανασυζητηθεί και ξανασυμφωνηθεί στο παρελθόν, αλλά είτε δεν τηρήθηκαν ποτέ είτε έπαψαν να τηρούνται απο ένα σημείο και μετά. Όσον αφορά στη Συμφωνία για το μεταναστευτικό, δεν είναι κάτι που τελειώνει. Είναι μια διαρκής διαδικασία στην οποία εμπλέκεται και η ΕΕ. Η Συμφωνία αυτή είναι ένα κεφάλαιο της».

Ο Κ. Φίλης στάθηκε στη Συμφωνία για το μεταναστευτικό για την οποία επισημαίνει ότι: «φαίνεται πως θα προχωρήσει και είναι πολύ σημαντική στο βαθμό αφενός που θα τηρηθεί, διότι η Τουρκία δεν έχει τηρήσει ένα σοβαρό κομμάτι της Κοινής Δήλωσης με την ΕΕ του 2016, ούτε έχει τηρήσει τη Συμφωνία επανεισδοχής με την Ελλάδα του 2002 και αφετέρου αν αυτή η Συμφωνία είναι ουσιαστική, που θα μπορούσε να αποτελέσει προπομπό για την αναθεώρηση της Κοινής Δήλωσης της ΕΕ του 2016 ή αν θα είναι μόνο στα χαρτιά για να σταλεί ένα θετικό μήνυμα.