Ελληνοτουρκικά: Τι σηματοδοτεί η επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα - Εξηγεί ο Κωνσταντίνος Φίλης

O διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου χαρακτηρίζει πρωτόγνωρο πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα συναντηθεί για τρίτη φορά με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μέσα σε πέντε μήνες και εκτιμά πως είναι ενδεικτικό της νέας δυναμικής στις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Οι δύο ηγέτες θα συναντηθούν με αφορμή το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 7 Δεκεμβρίου στην Αθήνα.

«Είναι η τρίτη συνάντηση ανάμεσα στους δύο ηγέτες από τον περασμένο Ιούλιο, κάτι πρωτόγνωρο για τη σχέση τους αν μη τι άλλο και γενικότερα για τα ελληνοτουρκικά μέσα σε πέντε μήνες να έχουμε τρεις συναντήσεις των ηγετών, με την πρώτη στο Βίλνιους, η δεύτερη στη Νέα Υόρκη και η τρίτη στην Αθήνα. Δείχνει μια δυναμική που έχουν αποκτήσει οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, που έχει να κάνει κυρίως με ένα μορατόριουμ δηλώσεων και ενεργειών πρωτίστως από πλευράς Τουρκίας, το οποίο είναι ευπρόσδεκτο από ελληνικής πλευράς», αναφέρει ο κ. Φίλης σχετικά με τη σημασία της επίσκεψης Ερντογάν στη χώρα μας και συνεχίζει:

«Μια δυναμική, ένα μομέντουμ, το οποίο έχει δημιουργηθεί στη θετική ατζέντα, γιατί υπάρχουν ζητήματα τα οποία ενώνουν την Ελλάδα με την Τουρκία. Γείτονες είναι, κοινές προκλήσεις αντιμετωπίζουν -φυσικές καταστροφές ενέργεια, στο κομμάτι του εμπορίου, της οικονομίας, του τουρισμού-, υπάρχουν κοινά πεδία ενδιαφέροντος και από κει και πέρα αυτό το μομέντουμ φαίνεται ότι θέλουν τα δύο μέρη, για τους δικούς του λόγους το κάθε ένα, να το διατηρήσουν».

Τι μήνυμα θέλει να στείλει ο Ερντογάν με το ταξίδι του στην Ελλάδα

Όπως λέει, στο Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας, στο οποίο θα δοθεί και ένας επικοινωνιακός χαρακτήρας και τόνος από τουρκικής πλευράς, ο Ερντογάν έρχεται με μία πολύ μεγάλη αντιπροσωπεία, με εννέα υπουργούς, με αντιπροσωπεία πολλών συνεργατών, συνοδών και ούτω καθεξής, πιθανόν και επιχειρηματιών. «Ναι μεν είναι σημαντικό και θετικό, αλλά αντιλαμβάνομαι ότι η τουρκική πλευρά θέλει να το επικοινωνήσει και με τέτοιο τρόπο ώστε να δείξει ότι πλέον οι σχέσεις με την Ελλάδα έχουν μπει σε μία νέα φάση, πράγμα το οποίο βέβαια για να μπορούμε να το υποστηρίξουμε, θα πρέπει να δούμε και ενέργειες από πλευράς Τουρκίας που έχουν να κάνουν με την αδιαλλαξία της και με την ηγεμονική ατζέντα, την οποία έχει ξετυλίξει το περασμένο χρονικό διάστημα εναντίον της Ελλάδας», τονίζει.

Τι μπορούμε να περιμένουμε από τη συνάντηση των δύο ηγετών

Ως προς το τι μπορούμε να περιμένουμε από αυτό, ο κ. Φίλης απαντά: «Υπογραφή πολλών συμφωνιών ή κάποιων συμφωνιών της λεγόμενης θετικής ατζέντας, επαναβεβαίωση ενός μομέντουμ όπως το περιέγραψα πριν και προφανώς και μια επαναβεβαίωση ότι έχουν ξαναπιάσει το νήμα ο Μητσοτάκης με τον Ερντογάν σε προσωπικό επίπεδο. Και βέβαια ότι πλέον οι σχέσεις βρίσκονται σε ήρεμα νερά και δεν υπάρχει επιθυμία/πρόθεση να επιστρέψουν εκεί που ήταν μόλις πριν από λίγους μήνες, πριν από ενάμιση χρόνο».

Τι θα κρίνει εάν θα διατηρηθεί το καλό κλίμα στα ελληνοτουρκικά

Ερωτηθείς αν μπορεί να διατηρηθεί αυτό το κλίμα που έχει διαμορφωθεί, ο διεθνολόγος επισημαίνει πως «Η συνέπεια και η συνέχεια στη σχέση εξαρτάται από την Τουρκία, διότι η Ελλάδα μπορεί να μείνει συνεπής και μπορεί να έχει συνέχεια η πολιτική της αποκλιμάκωσης και η πολιτική της εξομάλυνσης με την Τουρκία, στο βαθμό που η Τουρκία δεν θα θυμηθεί τον παλιό κακό εαυτό της» και υπενθυμίζει πως «η Τουρκία είναι αυτή η οποία ανέβασε πάρα πολύ την ένταση, που έκανε ενέργειες επί του πεδίου, οι οποίες ήταν παράνομες και προκλητικές απέναντι στην Ελλάδα, όπως με το Oruc Reis, με τον Έβρο τον Μάρτιο του 2020. Η Τουρκία είναι αυτή που υπέγραψε το παράνομο τουρκολιβυκό σύμφωνο. Η Τουρκία είναι αυτή η οποία απειλούσε την Ελλάδα ότι θα έρθει μια νύχτα ξαφνικά και θα μας πετάξει στο κεφάλι έναν πύραυλο. Η Τουρκία είναι αυτή η οποία μαζεύτηκε. Άρα λοιπόν η συνέχεια και η συνέπεια όλων αυτών και των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την Τουρκία».

«Από εκεί και πέρα πρέπει και από ελληνικής πλευράς να υπάρχει βούληση, που φαίνεται ότι υπάρχει, να διατηρηθεί η κατάσταση αυτή τη στιγμή σε αυτά τα επίπεδα. Άλλωστε πολλές φορές ο κ. Μητσοτάκης επαναλαμβάνει ότι θα πρέπει να μπουν σε μία λογική ότι ακόμα και όταν διαφωνούμε, γιατί διαφωνούμε και τώρα -για το Μεσανατολικό διαφωνούμε και στα δικά μας ζητήματα διαφωνούμε- δεν σημαίνει αυτό ότι θα πρέπει να φτάνουμε σε σημεία κρίσης», συνεχίζει και υπογραμμίζει:

«Μπορούμε να συμφωνήσουμε ότι διαφωνούμε και μπορούμε να αποδεχτούμε ότι οι διαφωνίες είναι μέρος της σχέσης χωρίς αυτό να σημαίνει ότι θα πρέπει να προκαλούνται κρίσεις».

Οι τρεις λόγοι που οδήγησαν στην αλλαγή στάσης της Άγκυρας

Ερωτηθείς πού οφείλεται αυτή η αλλαγή στάσης της Τουρκίας, ο κ. Φίλης απαντά πως οι λόγοι είναι πολλοί και αναφέρει τρεις:

«Ο πρώτος είναι η οικονομία. Η αλλαγή αυτή έλαβε σάρκα και οστά μετά τους σεισμούς. Η Τουρκία συνειδητοποίησε στους σεισμούς με την ακαριαία ελληνική αντίδραση ότι η Ελλάδα είναι φιλικά διακείμενη προς την Τουρκία όταν μιλάμε για ανθρωπιστικά ζητήματα και ότι τελικά δεν έχει η ελληνική πλευρά προθέσεις απέναντι στην τουρκική, όπως μας είχαν χρεωθεί δήθεν επιθετικές ή δήθεν αναθεωρητικές ή δήθεν να βάλουμε την Τουρκία στη γωνία. Γιατί αυτή ήταν η τουρκική αντίληψη, ότι εμείς μαζί με την Κύπρο, την Αίγυπτο και το Ισραήλ προσπαθούσαμε να βάλουμε την Τουρκία στη γωνία. Στην πραγματικότητα η Τουρκία είχε μπει από μόνη της στη γωνία, διότι είχε αυτοαπομονωθεί έχοντας σπάσει τις σχέσεις της με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, κάνοντας συνεχείς παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας και αυτά που ανέφερα προηγουμένως σε βάρος της Ελλάδας. Άρα όταν έχεις μια τέτοια πολιτική απέναντι στους γείτονές σου, δεν περίμενε ότι και αυτοί θα καθίσουν με σταυρωμένα τα χέρια. Ο πρώτος λόγος λοιπόν ήταν αυτή η συνειδητοποίηση.

»Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι η οικονομία υποχρέωσε τον Ερντογάν να δείξει ένα άλλο πρόσωπο, ενός ηγέτη ο οποίος είναι πιο διαλλακτικός, πιο συνεννοήσιμος και σε τελική ανάλυση δεν βάζει τους πάντες και τα πάντα απέναντί του. Και προκειμένου να προσεγγίσει τη Δύση ξέρει ότι η προσέγγιση αυτή, του αρέσει δεν του αρέσει, -μάλλον δεν του αρέσει-, αλλά η αλήθεια είναι ότι περνάει μέσα και από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Θα έλεγα δε ότι ακόμα και στην Κύπρο βλέπουμε την Τουρκία το τελευταίο χρονικό διάστημα να έχει τη σκληρή θέση περί διχοτόμησης, από τη μία, από την άλλη, όμως δεν παραβιάζει την Κυπριακή ΑΟΖ και την υφαλοκρηπίδα, όπως το έκανε για σχεδόν οκτώ χρόνια, από το 2013 μέχρι το 2021.

»Ο τρίτος λόγος έχει να κάνει με το ότι την Τουρκία αυτή τη στιγμή, σε επίπεδο εικόνας ανεξάρτητα από την οικονομία, την ενδιαφέρει να έχει κάποια καλά νέα από χώρες της Δύσης, γιατί οι σχέσεις της με τη Δύση είναι κακές. Η σχέση της με τις ΗΠΑ είναι προβληματικές άρα την ενδιαφέρει την Τουρκία αυτή τη στιγμή να δείχνει και προς τους Αμερικανούς και προς το Κογκρέσο, μιας και περιμένει και τα F-16, ότι προσπαθεί αν μη τι άλλο να βρει κάποιους κοινούς παρονομαστές, να δείχνει ότι με την Ελλάδα, η οποία είναι κατεξοχήν μια Δυτική χώρα, ότι μπορεί να συνεννοείται. Αυτό είναι θετικό για την Τουρκία, ότι δηλαδή δεν είναι μια χώρα η οποία είναι παρίας της Δύσης που αρνείται την ένταξη της Σουηδίας, που αναγνωρίζει τη Χαμάς ως απελευθερωτικό κίνημα».

«Και βέβαια η Τουρκία συνειδητοποίησε ότι την πολιτική του να βάλει απέναντί της σχεδόν όλες τις γειτονικές χώρες, ειδικότερα στην περιοχή του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, όλες πλην της κυβέρνησης της Τρίπολης στη Λιβύη, αυτοαπομονώθηκε, αυτοεξαιρέθηκε από τις διαδικασίες και δεν είχε ουσιαστικά λόγο παρά μόνο μέσα από την πολιτική των κανονιοφόρων» συμπληρώνει.

Πόσο επηρεάζουν τα ελληνοτουρκικά οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή

Τέλος, ερωτηθείς για το πόσο οι διεθνείς εξελίξεις επηρεάζουν τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, σημειώνει:

«Δεν επηρεάζουν αρνητικά τις σχέσεις οι διαφωνίες μας γύρω από το ζήτημα του Ισραήλ, της Χαμάς και των Παλαιστινίων. Για ένα βασικό λόγο ότι κανείς αυτή τη στιγμή, με τρία μέτωπα -ένα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ που είναι το πιο ξεχασμένο και που κλείνει σιγά σιγά σε βάρος των Αρμενίων, ένα στην Ουκρανία το οποίο παραμένει ανοιχτή πληγή και ένα τώρα στη Μέση Ανατολή, δεν θα ήθελε να δει δύο νατοϊκές χώρες να έρχονται σε κάποιου είδους αντιπαράθεση, πολλώ δε μάλλον που υπήρχε μια σύρραξη μεταξύ τους, κάτι το οποίο σήμερα που μιλάμε είναι ένα μακρινό σενάριο».

«Ο δεύτερος λόγος είναι ότι η Ελλάδα με την Τουρκία νομίζω ότι έχουν βρει πλέον μια κατανόηση ότι ακόμα και να διαφωνούν, πέρα από τις δικές τους διαφωνίες, τα μεταξύ τους ζητήματα που είναι πολλές, αυτές δεν πρέπει να αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα. Όταν δεν αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις οι διαφωνίες μας γύρω από την ατζέντα αυτών ή τα εξωφρενικά που ακούγονται από την Τουρκία περί αποστρατιωτικοποίησης, γκρίζων ζωνών και ούτω καθεξής, δεν νομίζω ότι για τρίτους, όσο σημαντική και αν είναι αυτή για μας είτε μιλάμε για το Ισραήλ σε σχέση με την Ελλάδα, είτε για τη Χαμάς σε σχέση με την Τουρκία, θα πρέπει εμείς να μπαίνουμε σε μια λογική να υπερασπιζόμαστε τόσο πολύ σθεναρά τα συμφέροντα των τρίτων έναντι των δικών μας».

Χαώδεις οι διαφορές Αθήνας-Άγκυρας

Ο διεθνολόγος υπογραμμίζει πως στην παρούσα φάση κάνουμε διαχείριση της κατάστασης και όχι διευθέτηση των προβλημάτων.

«Εμάς είναι προς το συμφέρον μας να έχουμε μια λειτουργική σχέση και συνεννόηση με την Τουρκία. Τόσο λοιπόν αυτό μπορεί να συμβαίνει έστω και αν στην πραγματικότητα κάνουμε διαχείριση της κατάστασης, δεν πάμε για διευθέτηση των προβλημάτων. Αλλά και αυτό για την ώρα δεν είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να απορρίπτουμε, απλώς θα πρέπει να σκεφτούμε και μεσομακροπρόθεσμα τις επόμενες μέρες, όταν δηλαδή θα μπούμε με την Τουρκία σε μια διαπραγμάτευση. Κάποια στιγμή θα γίνει αυτό και θα συνειδητοποιήσουμε ότι οι διαφωνίες μας είναι τόσο μεγάλες και οι διαφορές μας τόσο χαώδεις που δεν καλύπτονται παρά μόνο αν απευθυνθούμε σε ένα δικαιοδοτικό όργανο. Ακόμα και εκεί, η ατζέντα την οποία θα εξέταζε ένα δικαιοδοτικό όργανο όπως είναι το δικαστήριο της Χάγης, είναι επίσης σημείο διαφωνίας» καταλήγει ο κ. Φίλης.