Ζωή Ράπτη στο CNN Greece: Η ψυχική υγεία και η ευεξία μας στο προσκήνιο, μετά την πανδημία

Ποιος είπε ότι μετά την πανδημία ο ψυχισμός μας μπορεί και να ηρεμήσει;

Εάν η σοβαρή υγειονομική κρίση, άφησε πίσω της μία δεύτερη πανδημία, αυτή της ψυχικής υγείας, η καθημερινότητα που ζούμε με το πλήθος των προκλήσεων και τραγικών περιστατικών- όπως ακρίβεια, ενεργειακή κρίση, σύγκρουση τρένων στα Τέμπη, σεισμός στην Τουρκία και Συρία, κλπ- δεν αφήνουν σίγουρα πολλά περιθώρια για ψυχική ανάταση και ενδυνάμωση.

Ενδεικτικό του ψυχικού τραύματος που έχει προκληθεί στην κοινωνία, είναι το γεγονός ότι για πρώτη φορά, καταγράφηκαν ψυχωσικά συμπτώματα σε άτομο ηλικίας 60 ετών! Είναι γνωστό ότι η ψύχωση δεν εμφανίζεται σε άτομα τέτοιας ηλικίας, σύμφωνα με τα δεδομένα της ψυχιατρικής, αλλά εμφανίζεται σε νέους ηλικίας 18 ετών και άνω, νεαρούς ενήλικες.

Ο δρόμος για την ηρεμία μας τελικά και την ψυχική μας υγεία και ευεξία, είναι μακρύς και σίγουρα αυτό που ζητά η κοινωνία, είναι εξειδικευμένες υπηρεσίες και ειδικούς επιστήμονες, που θα ασχοληθούν επισταμένως με το εκάστοτε πρόβλημα και θα δώσουν στοχευμένες και αποτελεσματικές λύσεις.

Το αφιέρωμα στην Υγεία του CNN Greece, φιλοξενεί την υφυπουργό Υγείας αρμόδια για θέματα ψυχικής υγείας Ζωή Ράπτη, η οποία βρέθηκε από την πρώτη στιγμή του δράματος της σύγκρουσης των τρένων στα Τέμπη, για να στηρίξει και να ενδυναμώσει τις οικογένειες των θυμάτων.

Στην συνέντευξη που ακολουθεί, η κυρία Ράπτη, μιλά για όλα τα μείζονα ζητήματα της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα σήμερα, για τις κρίσεις και τις προκλήσεις και πώς μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε, για τη δημιουργία δομών ψυχικής υγείας- για την άνοια και το αλτσχάιμερ, για τον αυτισμό, για παραβατικούς εφήβους, για την ενδοοικογενειακή βία- δομές που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Αναφέρεται στην συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ο οποίος έχει θέσει ως παγκόσμια προτεραιότητα την ψυχική υγεία και ευεξία και ακόμη, για τα Κέντρα Ημέρας και την λειτουργία τους, καθώς και για την δραματική εμπειρία από το δυστύχημα των Τεμπών. Να σημειώσουμε, ότι στην πρόσφατη τραγωδία των Τεμπών, η Εθνική Γραμμή 10306 συνέβαλε σημαντικά, στην ψυχοκοινωνική στήριξη των συγγενών των θυμάτων, των τραυματιών και των οικείων τους.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης έχει ως εξής:

Διανύουμε μια δύσκολη εποχή που ακόμα και τα ίδια τα γεγονότα συμβάλλουν στο να αναδειχθεί η ψυχική υγεία ως βασική προτεραιότητα στην χάραξη πολιτικών για μια καλύτερη κοινωνία. Πώς θα είναι η επόμενη ημέρα της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα;

Χρειάστηκε να έρθει η πανδημία του κορωνοϊού και αμέσως μετά να ακολουθήσουν οι δύσκολες συγκυρίες που όλοι γνωρίζουμε για να συνειδητοποιήσουμε πως η έννοια της ψυχικής υγείας είναι πολύ πιο ευρεία από την ύπαρξη ή την απουσία ψυχικής νόσου. Η πολυπλοκότητα των προβλημάτων ψυχικής υγείας και η δυσκολία διαχείρισής τους, λόγω της χρόνιας υποχρηματοδότησης των υπηρεσιών, σε παγκόσμιο επίπεδο, οδήγησαν στη διαπίστωση ότι κανένα κράτος δεν διαθέτει τα εφόδια για να τα αντιμετωπίσει μόνο του και ανεξάρτητα των υπολοίπων. Γι’ αυτό στη χώρα μας, σε συνεργασία με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας θέσαμε «την Ψυχική Υγεία και την Ευεξία ως παγκόσμια προτεραιότητα». Για να γίνει αυτό πράξη συστήσαμε την Εθνική Επιτροπή Επιστημόνων επί του πεδίου που κατέστρωσαν το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική υγεία, το οποίο μας καθοδηγεί.

Επιπλέον, εντάξαμε στο Ταμείο Ανάκαμψης νέες Δομές ψυχικής υγείας και δράσεις απεξάρτησης, σε ολόκληρη την Επικράτεια, για τον γενικό πληθυσμό, μεριμνώντας ειδικά για τους συμπολίτες μας που πάσχουν από άνοια και νόσο αλτσχάιμερ, αυτισμό, διαταραχές πρόσληψης τροφής και τους νέους που εκδηλώνουν ψυχωσικά συμπτώματα. Επίσης υλοποιούμε δράσεις για την υποστήριξη των εργαζόμενων και των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας και κακοποίησης και δημιουργούμε Δομές Φιλοξενίας για ασθενείς με άνοια τελικού σταδίου και για παραβατικούς εφήβους, που χρειάζονται ψυχοκοινωνική υποστήριξη και επανένταξη. Όλες οι δομές και οι δράσεις υλοποιούνται στην κοινότητα, εκτείνονται σε όλη την επικράτεια και είναι δωρεάν για όλους τους συμπολίτες μας, ώστε η επόμενη ημέρα της Ψυχικής Υγείας να είναι καλύτερη για όλους. Επιπλέον με τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου, δώσαμε τη δυνατότητα και σε άλλους φορείς της κοινωνίας των πολιτών να αναπτύξουν συνέργειες με φορείς ψυχικής υγείας, για πρώτη φορά με στόχο την ανάπτυξη νέων δομών ψυχικής υγείας. Έτσι δημιουργούμε νέες δομές και υπηρεσίες σε συνεργασία με την Αυτοδιοίκηση, την Εκκλησία μας και τα Εμπορικά και Επαγγελματικά Επιμελητήρια, ενώ παράλληλα ενισχύεται το ΕΣΥ σε προσωπικό και νέες κλίνες. Όπως υπογράμμισε ο Πρωθυπουργός, η στήριξη της υγείας, με κάθε τρόπο αποτελεί προτεραιότητα για τη νέα τετραετία, εφόσον ο λαός δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στη ΝΔ.

Πώς προχωρά η υλοποίηση των νέων Δομών, που δημιουργούνται με πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης;

Παρότι βιώνουμε δύσκολες συνθήκες, προχωράμε με γρήγορους ρυθμούς στην υλοποίηση αυτού του μεγάλου μεταρρυθμιστικού έργου στην Ψυχική Υγεία και την Απεξάρτηση. Από τις 106 νέες Δομές, έχουν εκδοθεί οι άδειες ίδρυσης και λειτουργίας για τις 56 και οι πρώτες 15 Δομές ξεκινούν να λειτουργούν. Σε αυτές περιλαμβάνονται το κέντρο ημέρας για την στήριξη φοιτητών εντός του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (στο Αιγάλεω), Κέντρο Ημέρας Εργαζομένων καθώς και Κέντρο Ημέρας και Κινητή Μονάδα για ασθενείς με άνοια-Αλτσχάιμερ (και τα τρία στον Πειραιά) και οικοτροφείο για ασθενείς με άνοια-Αλτσχάιμερ στη Νέα Ιωνία, αλλά και στη Μεσσηνία. Επίσης, ξεκινούν να λειτουργούν Κέντρο Ημέρας και κινητή μονάδα για την άνοια-νόσο Αλτσχάιμερ στο Νέο Ηράκλειο, αλλά και στην Άρτα, Κέντρο Ημέρας για τις Οικογένειες στο Περιστέρι και Κέντρο Ημέρας για παιδιά κι εφήβους στην Πεντέλη και στην Μεταμόρφωση. Ανοίγουν επίσης, Κέντρο Ενηλίκων στο Ψυχικό, Κέντρο Ημέρας και Κινητή Μονάδα Ενηλίκων στο Κορωπί, αλλά και στη Νέα Μάκρη και Δομή Έγκαιρης Παρέμβασης στην Ψύχωση στο Μαρούσι και στην Τρίπολη. Στόχος μας είναι να ολοκληρωθεί η διαγωνιστική διαδικασία και για τις 40 υπολειπόμενες Δομές εντός του έτους, ώστε να μπορέσουμε να βοηθήσουμε όλους τους συμπολίτες μας, σε όλη την Επικράτεια.

Σε αυτές τις Δομές περιλαμβάνεται πλήθος κέντρων ημέρας. Τι ακριβώς συμβαίνει εκεί και ποιος είναι ο σχεδιασμός;

Τα Κέντρα Ημέρας είναι Μονάδες ανοικτές στην κοινότητα, οι οποίες προσφέρουν εξειδικευμένες και εξατομικευμένες υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε κάθε πληθυσμιακή ομάδα-στόχο, συμβάλλοντας ουσιαστικά στην πρόληψη, την έγκαιρη παρέμβαση και τη θεραπεία ζητημάτων ψυχικής υγείας. Εξυπηρετούν, αναλόγως του τομέα δράσης τους, παιδιά και εφήβους, ενήλικες, εργαζόμενους και οικογένειες. Οι παρεχόμενες υπηρεσίες περιλαμβάνουν ψυχιατρική και Ψυχολογική υποστήριξη (ατομική/ομαδική), συμβουλευτική (ατομική/ομαδική), κοινωνικοπρονοιακή υποστήριξη, ημερήσια φροντίδα, δράσεις ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης/ ένταξης, κατ' οίκον και απομακρυσμένη υποστήριξη, δράσεις αγωγής της κοινότητας, έρευνας & ανάπτυξης και εκπαιδεύσεις επαγγελματιών. Οι Μονάδες αυτές είναι χωροταξικά και λειτουργικά ενταγμένες μέσα στις πόλεις προκειμένου να είναι άμεσα προσβάσιμες για το κοινό, να αναπτύσσουν και να διατηρούν σχέσεις συνεργασίας με τους υπόλοιπους φορείς που δραστηριοποιούνται στους αντίστοιχους τομείς ευθύνης για να διασφαλίζεται η συνέχεια στη θεραπευτική παρέμβαση και να μπορούν να αναπτύσσουν τις υπηρεσίες τους σύμφωνα με τις ανάγκες ψυχικές υγείας που καταγράφονται σε κάθε περιοχή. Οι ωφελούμενοι εντάσσονται στα Κέντρα Ημέρας κατόπιν αυτοαναφοράς, παραπομπής από τις υπηρεσίες ενημέρωσης και υποστήριξης του Κέντρου Ημέρας και παραπομπής από εξωτερικούς φορείς (μονάδες ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, υπηρεσίες υγείας, κοινωνικές υπηρεσίες Ο.Τ.Α., οργανισμούς αλληλεγγύης, ιδιώτες ιατρούς κ.λπ.). Επιπλέον, τα Κέντρα Ημέρας διασυνδέουν και παραπέμπουν σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας & πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας (Κέντρο Ψυχικής Υγείας, Ψυχιατρικό Τμήμα Γενικού Νοσοκομείου), προκειμένου να διασφαλιστεί η ολοκληρωμένη κάλυψη των αναγκών του ωφελούμενων. Κάθε Κέντρο Ημέρας στελεχώνεται από διάφορες ειδικότητες επαγγελματιών υγείας, οι οποίοι συνθέτουν τη Θεραπευτική Ομάδα. Μετά την πρώτη επαφή του ωφελούμενου με το Κέντρο Ημέρας η Θεραπευτική Ομάδα αξιολογεί το σύνολο των βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών αναγκών του και σχεδιάζει τη θεραπευτική παρέμβαση σε συνεργασία με τον ωφελούμενο ή/ και το υποστηρικτικό του πλαίσιο. Οι προσφερόμενες υπηρεσίες διαρθρώνονται έτσι ώστε να καλύπτουν ένα διευρυμένο ωράριο λειτουργίας (π.χ. 10:00-21:00).

Πόσα είδη κέντρων ημέρας θα λειτουργήσουν στο πλαίσιο του δικτύου των 106 Δομών;

Τα κέντρα ημέρας είναι 4 κατηγοριών: Για την υποστήριξη εργαζομένων, της οικογένειας, παιδιών κι εφήβων καθώς και ενηλίκων, τα οποία συνοδεύονται από κινητές μονάδες. Αναλυτικά, τα Κέντρα Ημέρας για την Υποστήριξη των Εργαζομένων απευθύνονται σε εργαζόμενους, οι οποίοι χρειάζονται υποστήριξη για ενίσχυση ψυχικής υγείας και ευεξίας, αντιμετώπιση ψυχικών διαταραχών, εκτίμηση και αντιμετώπιση ψυχοκοινωνικών κινδύνων στον χώρο εργασίας τους, αλλαγή της οργανωσιακής κουλτούρας στον χώρο εργασίας τους, υποστήριξη για κοινωνικο-προνοιακά ζητήματα, διασύνδεση/ παραπομπή προς κοινωνικούς και υγειονομικούς φορείς.

Τα Κέντρα Ημέρας για την στήριξη οικογενειών απευθύνονται σε παιδιά, εφήβους και ενήλικες με ψυχικές διαταραχές και ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Ειδικότερα, άμεσα ωφελούμενοι του Κέντρου Ημέρας μπορούν να είναι παιδιά έως 12 ετών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες ή διαταραχές, έφηβοι 13 έως 18 ετών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες ή διαταραχές, νεαροί ενήλικες 19 – 22 ετών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες ή διαταραχές και γονείς ή φροντιστές που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες ή διαταραχές οι ίδιοι ή τα παιδιά τους.

Τα Κέντρα Ημέρας παιδιών και εφήβων απευθύνονται σε παιδιά και εφήβους με ψυχικές διαταραχές και ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Άμεσα ωφελούμενοι του Κέντρου Ημέρας μπορούν να είναι παιδιά - 10 έως 13 ετών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες ή διαταραχές, έφηβοι - 13 έως 18 ετών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες ή διαταραχές, νεαροί ενήλικες - 18 έως 22 ετών που αντιμετωπίζουν ψυχολογικές και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες ή διαταραχές.

Τα Κέντρα Ημέρας και οι Κινητές Μονάδες απευθύνονται σε ενήλικες με ψυχικές διαταραχές και ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Άμεσοι επωφελούμενοι των υπηρεσιών του Κέντρου Ημέρας είναι ενήλικες που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές / ψυχοκοινωνικά προβλήματα, όπως ψυχωσικές διαταραχές, διαταραχές της διάθεσης, διαταραχές προσωπικότητας, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές μετατραυματικού στρες, Ενήλικες που αντιμετωπίζουν κάποιο χρόνιο σωματικό νόσημα το οποίο σαφώς επηρεάζει την ψυχική και κοινωνική τους ζωή, όπως καρκίνοι – κακοήθεις νεοπλασίες, αυτοάνοσα νοσήματα, χρόνιες μεταβολικές διαταραχές, χρόνιος πόνος και ενήλικες που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και βιώνουν ή απειλούνται από κοινωνικό αποκλεισμό, όπως είναι και οι ασθενείς με άνοια-νόσο Αλτχάιμερ.

Στην πρόσφατη τραγωδία των Τεμπών, η Εθνική Γραμμή 10306 συνέβαλε στην ψυχοκοινωνική στήριξη των συγγενών των θυμάτων, των τραυματιών και των οικείων τους. Ποια είναι τα βασικά αιτήματα των πολιτών και πώς τους έχει επηρεάσει αυτό το εκρηκτικό μίγμα- πανδημίας, ενεργειακής κρίσης, ακρίβειας καθώς και το τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα- καθώς διαρκώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με νέες δυσκολίες, ακόμα και εθνικές τραγωδίες;

Το τελευταίο διάστημα, μετά και το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, αυξήθηκαν δραματικά οι κλήσεις και τα αιτήματα ψυχοκοινωνικής στήριξης, με όλα τα αιτήματα να απαντώνται και να γίνεται η διαχείρισή τους εντός 24ωρου. Από τις καταγραφές αποτυπώνεται το ομαδικό τραύμα που προκάλεσε αυτή η ανείπωτη τραγωδία, καθώς δεν την βιώνουν μόνο οι συγγενείς των θυμάτων, οι τραυματίες και οι οικογένειές τους, αλλά ολόκληρη η κοινωνία. Στο πρώτο διάστημα, εντός ενός μήνα από το συμβάν, ο κόσμος διακατέχεται από την λεγόμενη οξεία αντίδραση στο στρες, που είναι φυσιολογική. Αυτή εκδηλώνεται με διαταραχές ύπνου (αϋπνία, εφιάλτες), διαταραχές μνήμης και συγκέντρωσης, φόβο, αβεβαιότητα και αποχή ακόμα και από αγαπημένες δραστηριότητες. Αν τα συμπτώματα παραμείνουν και μετά το πέρας αυτού του διαστήματος, αν δεν βγάλουν τα συναισθήματά τους, να τα διατυπώσουν σε λέξεις οι άνθρωποι που επλήγησαν από το τραγικό δυστύχημα, τότε η συναισθηματική φόρτιση μεταπίπτει σε σύνδρομο μετατραυματικού στρες που αποτελεί ψυχική διαταραχή. Γενικά η γραμμή 10306 έχει καταγράψει τα τελευταία δύο χρόνια μεγάλη αύξηση της αγχώδους διαταραχής στην κοινότητα, λόγω της πανδημίας και των άλλων δεινών που μας βρήκαν. Ενδεικτικό του ψυχικού τραύματος, που έχει προκληθεί στην κοινωνία είναι το γεγονός ότι πρωτο-καταγράφηκαν ψυχωσικά συμπτώματα σε άτομο ηλικίας 60 ετών! Η ψύχωση δεν εμφανίζεται σε άτομα τέτοιας ηλικίας, σύμφωνα με τα δεδομένα της ψυχιατρικής, εμφανίζεται σε νέους ηλικίας 18 ετών κι άνω, νεαρούς ενήλικες.

Δείτε εδώ το αφιέρωμα του CNN Greece «Καινοτομία-Εξελίξεις-Προκλήσεις ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ»