Ο άξονας του σχεδίου ενεργειακής ασφάλειας της ΕΕ και τι εξασφάλισε η Ελλάδα

Κατά την έκτακτη συνεδρίαση του Συμβουλίου Υπουργών Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις Βρυξέλλες, η Ελλάδα πέτυχε την εξαίρεση που ζητούσε για τον υπολογισμό της μείωσης στην κατανάλωση φυσικού αερίου, ενώ Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Ρουμανία και Κύπρος δήλωσαν ότι στηρίζουν την ελληνική πρόταση για νέο πανευρωπαϊκό μοντέλο στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Αυτά προκύπτουν από την ενημέρωση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την σημερινή συνεδρίαση του Συμβουλίου Ενέργειας, στο οποίο οι υπουργοί συμφώνησαν σε έναν νέο κανονισμό για την εθελοντική μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου της ΕΕ κατά τουλάχιστον 15% σε σύγκριση με τον μέσο όρο της κατανάλωσης των προηγούμενων πέντε ετών.

Επιπλέον, συμφωνήθηκε ένας ενισχυμένος μηχανισμός συναγερμού της ΕΕ (EU Alert), ο οποίος θα μπορούσε να ενεργοποιηθεί, σε περίπτωση σοβαρής έλλειψης αποθήκευσης φυσικού αερίου ή εξαιρετικά υψηλής ζήτησης φυσικού αερίου, με τη θέσπιση ενός υποχρεωτικού στόχου μείωσης 15%.

Η ελληνική πλευρά ζήτησε και πέτυχε να περιληφθεί στο κείμενο η πρόβλεψη που, κατ' εξαίρεση στο άρθρο 2 και στο άρθρο 5, επιτρέπει τον υπολογισμό της μείωσης κατανάλωσης φυσικού αερίου σε σχέση, όχι με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας, αλλά συγκρινόμενο με την προηγούμενη χρονιά.

Επιπλέον, η Ελλάδα, μαζί με την Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, πέτυχαν να συμπεριληφθεί διάταξη με την οποία, σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μπορούν να εξαιρεθούν από τον υπολογισμό οι ποσότητες φυσικού αερίου που χρησιμοποιούνται από μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, κρίσιμες για την ευστάθεια του συστήματος.

Παράλληλα, στην αιτιολογική σκέψη γίνεται σαφής αναφορά στη διερεύνηση -από πλευράς Ευρωπαϊκής Επιτροπής- της σκοπιμότητας εισαγωγής προσωρινών ανώτατων ορίων τιμών στο φυσικό αέριο (gas price caps), για τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας της ευρωπαϊκής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως είχε προτείνει ο Έλληνας πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, σε προηγούμενη Σύνοδο Κορυφής.

«Η σημερινή συμφωνία στέλνει ένα ισχυρό και αποφασιστικό μήνυμα ενότητας και αλληλεγγύης της ΕΕ απέναντι στους ρωσικούς εκβιασμούς. Καταλήξαμε, σήμερα, σε έναν κανονισμό που εξετάζει τις ιδιαίτερες συνθήκες της κάθε χώρας και εξυπηρετεί πρωταρχικό στόχο της Ε.Ε., αυτόν της μείωσης της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, με τρόπο που να μη θέτει σε κίνδυνο την κοινωνική συνοχή και την παραγωγική βάση της Ευρώπης», επισήμανε ο κ. Σκρέκας.

Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας παρουσίασε την πρόταση που κατέθεσε ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για τη δημιουργία ενός εθελοντικού μηχανισμού, μέσω του οποίου θα αποζημιώνονται οι βιομηχανικοί καταναλωτές για τη μείωση στη χρήση φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας.

Ο κ. Σκρέκας αναφέρθηκε αναλυτικά στον πρωτοποριακό μηχανισμό που εφαρμόζει η Ελλάδα, προς όφελος των πολιτών και δεσμεύει τα υπερέσοδα των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ενώ παρουσίασε τα εντυπωσιακά αποτελέσματα του μηχανισμού κατά τις πρώτες ημέρες λειτουργίας του.

Η ελληνική πλευρά υπέβαλλε στο Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας πρόταση για ένα νέο πανευρωπαϊκό μοντέλο σχεδιασμού της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας με στόχο την αποσύνδεση των τιμών φυσικού αερίου από τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας.

Με την εφαρμογή αυτού του μοντέλου, διασφαλίζονται προσιτές τιμές ενέργειας για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ρουμανία και η Κύπρος στήριξαν την πρόταση της Ελλάδας για να ξεκινήσει η συζήτηση για ένα νέο πανευρωπαϊκό μοντέλο στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας.

Τι προβλέπει η πολιτική συμφωνία - «Παράθυρα» και εξαιρέσεις

Σε μια προσπάθεια να αυξηθεί η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, τα κράτη-μέλη κατέληξαν σήμερα σε πολιτική συμφωνία για εθελοντική μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 15% αυτόν τον χειμώνα αναφέρει η ανακοίνωση του Συμβουλίου.

Ο κανονισμός του Συμβουλίου προβλέπει επίσης τη δυνατότητα ενεργοποίησης «ενωσιακής προειδοποίησης» σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού, οπότε η μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου θα καταστεί υποχρεωτική.

Σκοπός της μείωσης της ζήτησης φυσικού αερίου είναι η εξοικονόμηση πόρων εν όψει του χειμώνα, προκειμένου να προετοιμαστούν για πιθανές διακοπές του εφοδιασμού φυσικού αερίου από τη Ρωσία που χρησιμοποιεί συνεχώς τον ενεργειακό εφοδιασμό ως όπλο.

Τα κράτη-μέλη συμφώνησαν να μειώσουν τη ζήτηση φυσικού αερίου κατά 15% σε σύγκριση με τη μέση κατανάλωσή τους τα τελευταία πέντε χρόνια, μεταξύ 1ης Αυγούστου 2022 και 31ης Μαρτίου 2023, με μέτρα δικής τους επιλογής.

Ενώ όλες οι χώρες της ΕΕ θα καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να ανταποκριθούν στις μειώσεις, το Συμβούλιο διευκρίνισε ορισμένες εξαιρέσεις και δυνατότητες να ζητηθεί παρέκκλιση από τον υποχρεωτικό στόχο μείωσης, προκειμένου να αντικατοπτρίζονται οι ιδιαίτερες καταστάσεις των κρατών-μελών και να διασφαλίζεται ότι οι μειώσεις φυσικού αερίου είναι αποτελεσματικές σε ενίσχυση της ασφάλειας του εφοδιασμού στην ΕΕ.

Το Συμβούλιο συμφώνησε ότι τα κράτη-μέλη που δεν είναι διασυνδεδεμένα με δίκτυα φυσικού αερίου άλλων κρατών-μελών εξαιρούνται από τις υποχρεωτικές μειώσεις φυσικού αερίου καθώς δεν θα μπορούν να απελευθερώσουν σημαντικούς όγκους φυσικού αερίου προς όφελος άλλων κρατών-μελών. Τα κράτη-μέλη των οποίων τα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας δεν είναι συγχρονισμένα με το ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας και εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας εξαιρούνται επίσης, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος κρίσης εφοδιασμού με ηλεκτρική ενέργεια.

Τα κράτη-μέλη μπορούν να ζητήσουν παρέκκλιση για να προσαρμόσουν τις υποχρεώσεις τους για μείωση της ζήτησης εάν έχουν περιορισμένες διασυνδέσεις με άλλα κράτη μέλη και μπορούν να αποδείξουν ότι οι εξαγωγικές ικανότητες διασύνδεσης ή η εγχώρια υποδομή LNG τους χρησιμοποιούνται για την ανακατεύθυνση φυσικού αερίου σε άλλα κράτη μέλη στο έπακρο.

Τα κράτη-μέλη μπορούν επίσης να ζητήσουν παρέκκλιση εάν έχουν υπερβεί τους στόχους πλήρωσης αποθήκευσης αερίου, εάν εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το αέριο ως πρώτη ύλη για κρίσιμες βιομηχανίες ή εάν η κατανάλωση αερίου τους έχει αυξηθεί τουλάχιστον κατά 8% το περασμένο έτος σε σύγκριση με τον μέσο όρο της τελευταίας πενταετίας.

Τα κράτη-μέλη συμφώνησαν να αυξήσουν τον ρόλο του Συμβουλίου για την ενεργοποίηση «συναγερμού της Ένωσης». Η ειδοποίηση θα ενεργοποιηθεί με εκτελεστική απόφαση του Συμβουλίου, κατόπιν πρότασης της Επιτροπής. Η Επιτροπή υποβάλλει πρόταση για την ενεργοποίηση «συναγερμού της Ένωσης» σε περίπτωση σημαντικού κινδύνου σοβαρής έλλειψης αερίου ή εξαιρετικά υψηλής ζήτησης αερίου ή εάν πέντε ή περισσότερα κράτη μέλη που έχουν κηρύξει συναγερμό σε εθνικό επίπεδο ζητήσουν από την Επιτροπή να το κάνει.

Κατά την επιλογή μέτρων μείωσης της ζήτησης, τα κράτη-μέλη συμφώνησαν ότι θα πρέπει να δώσουν προτεραιότητα σε μέτρα που δεν επηρεάζουν προστατευμένους πελάτες, όπως νοικοκυριά και βασικές υπηρεσίες για τη λειτουργία της κοινωνίας, όπως κρίσιμες οντότητες, υγειονομική περίθαλψη και άμυνα. Πιθανά μέτρα περιλαμβάνουν τη μείωση της κατανάλωσης φυσικού αερίου στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, μέτρα για την ενθάρρυνση της αλλαγής καυσίμου στη βιομηχανία, εθνικές εκστρατείες ευαισθητοποίησης, στοχευμένες υποχρεώσεις για μείωση της θέρμανσης και ψύξης και μέτρα που βασίζονται στην αγορά, όπως οι πλειστηριασμοί μεταξύ εταιρειών.

Τα κράτη μέλη θα επικαιροποιούν τα εθνικά τους σχέδια έκτακτης ανάγκης που καθορίζουν τα μέτρα μείωσης της ζήτησης που σχεδιάζουν και θα αναφέρουν τακτικά στην Επιτροπή την πρόοδο των σχεδίων τους.

Η ρύθμιση είναι ένα εξαιρετικό και έκτακτο μέτρο, που προβλέπεται για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Ως εκ τούτου, θα ισχύει για ένα έτος και η Επιτροπή θα προβεί σε επανεξέταση για να εξετάσει την παράτασή του υπό το φως της γενικής κατάστασης του εφοδιασμού με φυσικό αέριο στην ΕΕ, έως τον Μάιο του 2023.

Το κείμενο που συμφωνήθηκε σήμερα θα εγκριθεί επίσημα μέσω γραπτής διαδικασίας. Η γραπτή διαδικασία θα κινηθεί και θα ολοκληρωθεί τις επόμενες ημέρες, μετά από τεχνικές αναθεωρήσεις του κειμένου.