Τι προβλέπει το νομοσχέδιο για την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή που ψηφίζεται σήμερα

Πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει άλλωστε, όταν η επιστήμη προχωρά με ραγδαία άλματα, αλλά και η κοινωνία αλλάζει καθημερινά, επιβάλλοντας να ακολουθήσουμε νέα πρότυπα και μοντέλα, αφήνοντας πίσω τα στερεότυπα και την «ομίχλη» του παρελθόντος;

Το νέο πλαίσιο για την εξωσωματική γονιμοποίηση δίνει μία «ανάσα» στις γυναίκες που θέλουν να τεκνοποιήσουν σε λίγο μεγαλύτερη ηλικία – τα 52 έτη- τη δυνατότητα για κρυοσυντήρηση ωαρίων, ενώ δίνει ελπίδα και στους ασθενείς με HIV να αποκτήσουν και αυτοί παιδί, μέσω της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Επίσης, είναι σημαντικό, ότι δεν απαιτείται πλέον η συναίνεση του ή της συζύγου ή συντρόφου, για κατάψυξη ωαρίων και ελεύθερη χρήση σε περίπτωση διαζυγίου.

Όπως αναφέρει στο CNN Greece ο Κωνσταντίνος Πάντος, Γενικός Γραμματέας της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής:

«Χρειαζόμασταν αυτό το νέο πλαίσιο για να δούμε με άλλα μάτια τη νέα πραγματικότητα. Η κοινωνία αλλάζει όπως και η επιστήμη, εξελίσσονται», τονίζει ο ίδιος.

Και προσθέτει:

«Με το εν λόγω νομοσχέδιο δίνεται η δυνατότητα σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας να τεκνοποιήσουν αργότερα, καθώς μέχρι πρότινος- με τον προηγούμενο νόμο του 2005- υπήρχε ηλικιακός περιορισμός, ενώ πολλά ζευγάρια κατέφευγαν στο εξωτερικό να πραγματοποιήσουν μία εξωσωματική ιατρική πράξη».

Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με τον κ. Πάντο, ότι υπήρχαν σχεδόν 500 ζευγάρια που κατέφευγαν σχεδόν κάθε χρόνο στην Αλβανία για τεκνοποίηση.

Δηλαδή, εκεί υλοποιούσαν την προετοιμασία, την εξωσωματική και στην Ελλάδα γεννούσαν.

Βεβαίως τόσο την Αλβανία, όσο και τις άλλες χώρες του εξωτερικού, επισκέπτονταν και Έλληνες γιατροί, οι οποίοι συνεργάζονταν με τους κατά τόπους συναδέλφους τους.

Σε άλλο σημείο της συζήτησης μας, ο κ. Πάντος τονίζει ότι με τα χρόνια, αποδείχθηκε ότι η ηλικία αποτελεί για πολλές γυναίκες ένα πραγματικό εμπόδιο.

Επιπλέον, σημειώνει ότι η Αμερικανική Εταιρεία Γονιμότητας έχει αναθεωρήσει εδώ και πολλά χρόνια τις συμβουλές της και πλέον στις ΗΠΑ δεν υπάρχει ηλικιακό όριο μόνο σύσταση.

Η ανάγκη για αλλαγή της κατάστασης στο πεδίο της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής έγινε ακόμη πιο εμφανής σύμφωνα με τον κ. Πάντο, όταν με τον περσινό νόμο (του 2021) είχαν κατατεθεί σχεδόν 400 αιτήσεις γυναικών που δήλωσαν ότι ήθελαν να τεκνοποιήσουν στα 52 έτη.

Η αύξηση αυτή, καταγράφηκε μόλις σε ένα χρόνο που ξεκίνησε ο νέος νόμος.

Τι αναφέρει, όμως, για τους ασθενείς με HIV, που επιθυμούν και εκείνοι να απολαύσουν το επιστημονικό «δώρο» της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής;

Μέχρι πρότινος και οι ασθενείς με HIV, κατέφευγαν όπως ήταν φυσικό στο εξωτερικό, καθώς αφενός δεν είχε δημιουργηθεί μία ξεχωριστή μονάδα (όπως απαιτείτο, που να δέχεται μόνο περιστατικά HIV), αφετέρου ούτε το δημόσιο σύστημα τους προστάτευε, τονίζει ο συνομιλητής μας. αποτέλεσμα οι άνθρωποι αυτοί, να πηγαίνουν συνήθως στο Βέλγιο και αλλού.

Τα εγκαταλελειμμένα γονιμοποιημένα ωάρια

Εν τω μεταξύ, ο κ. Πάντος θέτει ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο θέμα, αυτό των εγκαταλελειμμένων γονιμοποιημένων ωαρίων, χιλιάδες εκ των οποίων βρίσκονται στην κατοχή των επιστημόνων εξωσωματικής – μαιευτήρων, που πραγματοποιούν κύκλους ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Το ζήτημα είναι άκρως ευαίσθητο και ηθικό, όπως αντιλαμβανόμαστε και μπορεί να δώσει λύσεις σε υπογόνιμα ζευγάρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

«Δεν μπορούμε να πετάξουμε αυτά τα ωάρια», επισημαίνει ο κ. Πάντος, προτείνοντας τη δημιουργία μιας τράπεζας, με απώτερο στόχο τα εγκαταλελειμμένα αυτά γονιμοποιημένα ωάρια, να υιοθετούνται.

Η θέση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής για γεννήσεις από γυναίκες άνω των 50

Ας δούμε στη συνέχεια, τη θέση για τις γεννήσεις των παιδιών από μητέρες άνω των 50 ετών που ανακοινώνει η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.

Η εισήγηση της Επιτροπής δίνει λύση σε ένα μείζον θέμα που απασχολεί πολλές γυναίκες άνω των 50 ετών, ενώ η αύξηση του ορίου ηλικίας υπάρχει ήδη σε πολλές χώρες της ΕΕ. Επίσης, σύμφωνα με την Επιτροπή με το νέο πλαίσιο, οι γυναίκες μπορούν να πραγματοποιήσουν το όνειρό τους, χωρίς να χρειάζεται να ξενιτευθούν.

Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της, την οποία υπογράφει ο πρόεδρος Εποπτικού Συμβουλίου Ε.Α.Ι.Υ.Α. κ. Νικόλαος Βραχνής, αναπληρωτής καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας του ΕΚΠΑ, η Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής εισηγήθηκε στο Υπουργείο Υγείας την αύξηση του ορίου ηλικίας για εφαρμογή μεθόδου υποβοηθούμενης αναπαραγωγής στην ηλικία των 54 ετών. Οι γυναίκες αυτές θα πρέπει φυσικά να καταθέσουν στην Αρχή επίσημα δικαιολογητικά και γνωματεύσεις ιατρών που πιστοποιούν ότι η φυσική και σωματική τους κατάσταση τους επιτρέπει την κυοφορία και τον τοκετό, σύμφωνα με τη σχετική οδηγία της Αρχής.

Η εισήγηση αυτή στηρίχθηκε στην πραγματική ανάγκη των γυναικών για τεκνοποίηση σε μεγαλύτερη ηλικία που αποτυπώνεται ξεκάθαρα στις αιτήσεις που δέχεται η Αρχή για χορήγηση της σχετικής άδειας.

Μετά από εισήγηση της ΕΑΙΥΑ, με το άρθρο τρίτο του Ν. 4812/2021 (ΦΕΚ 110/Α/30.06.2021), για χρονικό διάστημα δύο (2) ετών από τη δημοσίευση του νόμου το ηλικιακό όριο της επιτρεπτής διενέργειας υποβοηθούμενης αναπαραγωγής σε περίπτωση που το υποβοηθούμενο πρόσωπο είναι γυναίκα προσαυξήθηκε μέχρι το πεντηκοστό δεύτερο (52ο) έτος της ηλικίας.

Η Αρχή σε συνέχεια του ν. 4812/2021 (ΦΕΚ 110/Α/30.06.2021) μέχρι σήμερα έχει εκδώσει περίπου 400 άδειες για εφαρμογή μεθόδου ΙΥΑ σε γυναίκες 50-52 ετών, γεγονός που αναδεικνύει τη λειτουργικότητα της αύξησης του ηλικιακού ορίου της γυναίκας για εφαρμογή μεθόδου ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Τα ηλικιακά όρια στην Ευρώπη

Η αύξηση του ορίου ηλικίας για μεθόδους ΙΥΑ προϋπήρχε σε άλλες Ευρωπαϊκές και μη χώρες.

Στην Κύπρο και στην Ισπανία το όριο είναι 55 και 54 ετών αντίστοιχα.

Στην Αγγλία, Ουκρανία, Ρωσία, Τουρκία, Πολωνία, Λιθουανία αλλά και στις ΗΠΑ δεν υπάρχει κανένα όριο ηλικίας.

Τα περισσότερα από τα παιδιά που έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα από γυναίκες άνω των 50 ετών έχουν προκύψει από εφαρμογή μεθόδου ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που εφαρμόστηκαν σε γειτονικές χώρες, αφού μέχρι πρότινος στην χώρα μας δεν επιτρεπόταν η εφαρμογή μεθόδων ΙΥΑ σε γυναίκες άνω των 50.

Η σημερινή πρακτική δημιουργεί στους συμπολίτες μας που επιθυμούν και έχουν όνειρο ζωής να αποκτήσουν ένα παιδί τεράστια εμπόδια, μιας και τους εξαναγκάζει πρακτικά να φύγουν από την χώρα τους και να μεταβούν σε γειτονικές χώρες απλά και μόνο επειδή το νομικό πλαίσιο εκεί το επιτρέπει.

Από την άλλη μεριά είναι αναντίρρητη πραγματικότητα ότι οι χώρες αυτές χρησιμοποιούν την ανάγκη των ζευγαριών από την Ελλάδα προκειμένου να προβούν σε εξωσωματική γονιμοποίηση κατά πλειοψηφία με ωάρια δότριας, στερώντας από τα ζευγάρια το δικαίωμά τους να υποβληθούν σε θεραπεία «στο σπίτι τους» όπου αισθάνονται ασφάλεια και εμπιστοσύνη και από την χώρα μας ένα σημαντικότατο εισόδημα.

Τα άρθρα που αναγνώσθηκαν στη Βουλή

Παρακάτω μπορούμε να δούμε περιληπτικά κείμενα που αναγνώσθηκαν στην συζήτηση του νομοσχεδίου στο κοινοβούλιο στις 13η Ιουλίου 2022:

«Κύριε Υπουργέ, Κύριοι Βουλευτές,

Αγαπητοί Συνάδελφοι,

Η Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, από της ιδρύσεώς της, το 2013, έχει αναρωτηθεί, προβληματισθεί και βιβλιογραφικά ενημερωθεί για αρκετές ιδιαιτερότητες σε θέματα υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και έχει γι’ αυτό ενοχλήσει την Ανεξάρτητη Αρχή κατά καιρούς, υπογραμμίζοντας τις λεπτομέρειες και προτείνοντας λύσεις.

Πρέπει ιδιαίτερα να υπογραμμίσουμε ότι το νομοσχέδιο για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή που καλούμεθα να σχολιάσουμε εδώ στη Βουλή σε πρώτη ανάγνωση, έχει πολλά θετικά να προσφέρει στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού θεμάτων της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Ιδιαίτερα πρέπει καταγραφεί η υπογράμμιση της αυτονομίας της γυναίκας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του σεβασμού της ευαισθησίας της κοινωνίας των πολιτών στην δημιουργία οικογένειας, υπό το πρίσμα των οποίων, καλούμεθα να σχολιάσουμε αναλυτικά το νομοσχέδιο στην περαιτέρω διαδικασία.

Η Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής συντάσσεται υπέρ των αλλαγών πλαισίου, πολλές από τις διατάξεις του οποίου είναι σήμερα αναχρονιστικές, τις οποίες η κοινωνία απαιτούσε και οι σύγχρονες επιστημονικές εξελίξεις στηρίζουν. Έχουν ληφθεί υπόψη τα νέα επιστημονικά δεδομένα της εποχής μας αλλά και οι κοινωνικές τάσεις και οι πραγματικές ανάγκες κατά την εφαρμογή των μεθόδων ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ενισχύοντας ταυτόχρονα και τον ιατρικό τουρισμό.

Θα παρακαλούσα τώρα τον Γενικό Γραμματέα της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής Δρ Κωνσταντίνο Πάντο, Μαιευτήρα - Γυναικολόγο, να συνεχίσει ως προς την συζήτηση των άρθρων,

Σας ευχαριστώ πολύ.
Κύριε Υπουργέ, Κύριοι Βουλευτές,

Αγαπητοί Συνάδελφοι,

Είναι μεγάλη ευθύνη όλων μας να συμβάλλουμε στην αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό του νόμου που διέπει την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή, συναισθανόμενοι την θέση των υπογόνιμων ζευγαριών αλλά και τις απόψεις των αρμοδίων φορέων και της κοινωνίας.

Συγκεκριμένα για το:

ΑΡΘΡΟ 3 Τροποποίηση παρ. 1 άρθρου 4 ν. 3305/2005

Συντασσόμαστε και επικροτούμε επιτέλους το να δίνεται η δυνατότητα σε γυναίκες άνω των 50 ετών να ολοκληρώσουν τα όνειρα τους, με το αναφαίρετο δικαίωμα τους για απόκτηση τέκνων. Πρόκειται για μία ιδιαίτερα σημαντική πρόβλεψη για την Ελλάδα της υπογεννητικότητας, αναγνωρίζεται όμως και μία πραγματικότητα και τάση που υπάρχει διεθνώς αναφορικά με την επαύξηση των νομοθετημένων ηλικιακών ορίων υποβολής μίας γυναίκας σε μέθοδο τεχνητής γονιμοποίησης. Ήδη από το 2016 η Αμερικάνικη Εταιρεία Υπογονιμότητας (ASRM) έχει αναθεωρήσει την σύστασή της από την ηλικία των 50 ετών που ήταν το 2013 στα 55 έτη χωρίς όμως να επιβάλει απαγόρευση για τις γυναίκες άνω των 55 ετών, αφού μελέτες έδειξαν ότι δεν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για αυτές τις γυναίκες. Ταυτόχρονα λύνει ένα χρόνιο πρόβλημα που από καιρό έχει επισημάνει η Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής με τα εκατοντάδες ζευγάρια που φεύγουν ετησίως εκτός συνόρων προκειμένου να βρουν εκεί λύση στο πρόβλημα τους. Τέλος βοηθάει και στον ιατρικό τουρισμό ώστε να μην αποκλείονται γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας να αναζητούν λύσεις στην Ελλάδα αντί να καταφεύγουν σε άλλες χώρες με αυξημένα ηλικιακά περιθώρια, οι οποίες σημειωτέον είναι και πολλές.

Άρθρο 4 - Τροποποίηση παρ. 1, 3, 6 και 7 άρθρου 7 ν. 3305/2005

Επικροτούμε τη δυνατότητα κρυοσυντήρησης για κοινωνικούς σκοπούς. Ήταν μία απαίτηση της κοινωνίας που εισακούστηκε, αφού πολλές είναι οι γυναίκες που επιλέγουν τις σπουδές ή δεν έχουν σχεδιάσει δημιουργία οικογένειας, να μπορούν να καταψύχουν ωάρια χωρίς να υφίσταται λόγος ιατρικής αναγκαιότητας... Υπάρχει βέβαια το πρόβλημα των χιλιάδων εγκαταλελειμμένων κρυοσυντηρημένων εμβρύων από ζευγάρια που δεν ενδιαφέρονται πλέον για την τύχη τους το οποίο όμως είναι αποσυνδεδεμένο με τα όρια κατάψυξης.

Έχει προταθεί από την Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής η δημιουργία Δημόσιας Τράπεζας εγκαταλελειμμένων εμβρύων προκειμένου να μεταφέρονται εκεί όλα τα έμβρυα αυτής της κατηγορίας από όλες τις ΜΙΥΑ και να δίνονται για υιοθεσία σε άλλα ζευγάρια που αντιμετωπίζουν αμφοτερόπλευρα πρόβλημα υπογονιμότητας, υπό την απαραίτητη προϋπόθεση ύπαρξης αντίστοιχης συγκατάθεσης των βιολογικών γονέων. Θα αποτελέσει ταυτόχρονα την αφετηρία για μία νέα αντιμετώπιση
της όλης κατάστασης αφού θα δίνεται η δυνατότητα στους γονείς που δεν θέλουν, εφόσον εγκαταλείψουν τα έμβρυα τους να δίνονται για υιοθεσία στη Δημόσια Τράπεζα, να καταψύχουν αγονιμοποίητα ωάρια....

Πιστεύουμε πως η δημιουργία αυτής της Τράπεζας, σε βάθος χρόνου θα βοηθήσει στην εξάλειψη του φαινομένου της εγκατάλειψης και της αδιαφορίας, με την καθιέρωση της επιλογής κρυοσυντήρησης γαμετών αντί γονιμοποιημένων ωαρίων.... Η πρόταση αυτή είχε κατατεθεί προ διετίας στην Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, η οποία στην 7η συνεδρίασή της στις 25-6-20, είχε αποφασίσει κατά πλειοψηφία να εισηγηθεί στο Υπουργείο Υγείας τη δημιουργία τέτοιας Δημόσιας Τράπεζας.

Άρθρο 5

Η Ελληνική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής θεωρεί ότι αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα του παιδιού να μάθει την ταυτότητα του προσώπου που συνέβαλε γενετικά στην γέννησή του, εφόσον το επιθυμεί.

Άρθρο 6 Προεμφυτευτικός γενετικός έλεγχος – Τροποποίηση άρθρων 2, 3, 10 και 27 ν. 3305/2005 -

Συντασσόμαστε με το να απλοποιηθεί η διαδικασία προς όφελος κυρίως των ζευγαριών
Άρθρο 7 - Παρένθετη μητέρα – Τροποποίηση άρθρου 13 ν. 3305/2005

Προτείνουμε να δίνεται η δυνατότητα στις μητέρες των αδυνατουσών να κυοφορορήσουν τα παιδιά τους να είναι οι ίδιες παρένθετες μητέρες, εφόσον είναι υγιείς να κυοφορήσουν τα εγγονάκια τους. Επομένως να επιτρέπεται και σε γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας εφόσον έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις που θα αποδεικνύουν την υγεία της γυναίκας και την καταλληλότητά της για κυοφορία. Θα πρόκειται για πράξη ύψιστου αλτρουισμού, όπως επιτάσσει ο νόμος. Άλλωστε και με τον τρόπο αυτό, ακολουθείται και το πνεύμα του ν. 3305/2005, που δεν προέβλεπε ηλικιακό όριο για την κυοφόρο σε αντίθεση με τον Κώδικα Δεοντολογίας Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής που εισήγαγε το όριο για την κυοφόρο (25 – 45 ετών).

Άρθρο 8 - 1455

Επιπλέον, επικροτούμε το γεγονός ότι είναι επιτρεπτή η δωρεά μεταξύ συγγενών, με θετικό υπόβαθρο την συνοχή της ελληνικής οικογένειας και βλέποντας κυρίως από τη μεγάλη ζήτηση ανδρών με αζωοσπερμία να επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν το σπέρμα του πατέρα τους, προτείνει η δωρεά γεννητικού υλικού μεταξύ συγγενών να είναι επιτρεπτή όχι μόνο σε πλάγια γραμμή αλλά και σε ευθεία, εφόσον όλοι οι εμπλεκόμενοι είναι πλήρως συνειδητοποιημένοι αναφορικά με την απόφασή τους αυτή και τις συνέπειες που συνεπάγεται και δεχθούν ψυχολογική υποστήριξη. Είναι επιτακτική απαίτηση της κοινωνίας. Την πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα είναι τα ζευγάρια αυτά να καταφεύγουν στο εξωτερικό σε γειτονικές αλλά και πιο μακρινές χώρες προκειμένου να πετύχουν εγκυμοσύνη με συγγενικό δότη, μία διαδικασία που εφαρμοζόταν με απόλυτη επιτυχία και λειτουργούσε χωρίς προβλήματα πριν το 2002 ενώ βοηθούσε ζευγάρια να αναζητούν γεννητικό υλικό μέσα από την οικογένεια τους.

Άρθρο 9

Επικροτούμε την νομοθετική πρόβλεψη βάσει της οποίας δεν απαιτείται πλέον η συναίνεση του ή της συζύγου ή συντρόφου, για κατάψυξη ωαρίων και ελεύθερη χρήση σε περίπτωση διαζυγίου.

Άρθρο 10

Συμφωνούμε με την δυνατότητα να τροποποιείται η δήλωση για την τύχη του κρυοσυντηρημένου γεννητικού υλικού... Να προστεθεί η δυνατότητα να δίνονται σε δημόσια τράπεζα εγκαταλελειμμένων εμβρύων εφόσον υιοθετηθεί αυτή η πρόταση.

Άρθρο 11 - Τροποποίηση άρθρου 1460 Α.Κ.

Κατ’ επανάληψη έχουμε αναφερθεί στην αδικία που υφίστανται τα ζευγάρια που αναγκάζονται να επιλέγουν μόνον ανώνυμους δότες. Να ληφθεί υπόψη ότι η επώνυμη δωρεά εφαρμόζεται ήδη σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου μεταξύ των οποίων και σε ευρωπαϊκές χώρες, στις ΗΠΑ, στην Αυστραλία, όπου μάλιστα είναι η μόνη επιτρεπτή μέθοδος δωρεάς αλλά και στον Καναδά και στην Αγγλία.

Ακολουθώντας το πνεύμα το νόμου περί αλτρουισμού δεν μπορούμε να δεχόμαστε ότι μόνον ο ανώνυμος δότης συντάσσεται με την αλτρουιστική διάσταση της δωρεάς και όχι και πολύ περισσότερο ο επώνυμος και ο συγγενικός δότης.
Μικτό σύστημα εν προκειμένω είναι μία προοδευτική νομοθετική επιλογή. Εξυπηρετεί τις ανάγκες και του ιατρικού τουρισμού και τις απαιτήσεις των εμπλεκομένων.

Άρθρο - 14

Ίδρυση Μονάδας για την εξυπηρέτηση προσώπων οροθετικών στον ιό της ανθρώπινης ανοσοποιητικής ανεπαρκείας.

Η Ελληνική Εταιρεία συμφωνεί στο ότι είναι μία θετική πρόταση που επιτρέπει πλέον αβίαστα και με τις σωστές προϋποθέσεις την υποβοήθηση οροθετικών προσώπων που με το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο αναγκάζονται να πηγαίνουν στο εξωτερικό».