«Αναταράξεις» από την εκλογή Τραμπ: Το σενάριο για ΝΑΤΟ «δύο ταχυτήτων» και τα επόμενα βήματα

Σε ό,τι αφορά το δεύτερο τομέα, η Ινώ Αφεντούλη μιλά στο CNN Greece σχετικά με τις συνέπειες της εκλογής του Ρεπουμπλικάνου προέδρου για το ΝΑΤΟ.

Συγκεκριμένα, ένα από τα ανοιχτά μέτωπα από την πρώτη του θητεία είναι οι σχέσεις με το ΝΑΤΟ, όπου ναι μεν ο Αμερικανός πρόεδρος διατηρεί καλές σχέσεις με τον νέο επικεφαλής του Βορειοατλαντικού συμφώνου, Μαρκ Ρούτε, αλλά κανείς δεν γνωρίζει την στρατηγική με την οποία θα αντιμετωπίσει τη συμμαχία.

«Έντονη διαπραγμάτευση για την οικονομική συνεισφορά των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ»

Η Ινώ Αφεντούλη, πρώην υπεύθυνη προγραμμάτων της Διεύθυνσης Δημόσιας Διπλωματίας του ΝΑΤΟ και νυν Εκτελεστική Διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, μίλησε στο CNN Greece σχετικά με τις συνέπειες της επανεκλογής Τραμπ για το ΝΑΤΟ.

Αρχικά, η κα Αφεντούλη ανέφερε πως προς το παρόν δεν υπάρχει σαφής εικόνα:

«Θα πρέπει να δούμε αν το ΝΑΤΟ θα περιληφθεί στις προτεραιότητες που θα θέσει ο Αμερικανός πρόεδρος στο State of the Union (σ.σ. στο ετήσια ομιλία του προέδρου ενώπιον του Κογκρέσου)».

«Σε περίπτωση που ο εκλεγμένος πρόεδρος συμπεριλάβει στις προτεραιότητες του το ΝΑΤΟ, θα πρέπει να συγκληθεί το Βορειοατλαντικό συμβούλιο και ο απεσταλμένος του θα μεταφέρει τις αλλαγές που ο ίδιος προτείνει», ανέφερε χαρακτηριστικά η κα Αφεντούλη.

Ακόμη, η ίδια ανέφερε ότι δεν προβλέπεται αποχώρηση των ΗΠΑ από το Βορειοατλαντικό σύμφωνο και πως αν βασιστεί κανείς στις δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου, το πιο πιθανό είναι να μειώσει, είτε την στρατιωτική, είτε την οικονομική συμμετοχή της χώρας στη Συμμαχία.

«Πιστεύω πως θα υπάρξει μία έντονη διαπραγμάτευση για την οικονομική συνεισφορά των ΗΠΑ στον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ, αλλά την συνεισφορά της χώρας στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Θα υπάρξει δηλαδή μία κλιμακωτή αλλαγή των ποσοστών εισφοράς της χώρας στο ΝΑΤΟ», τόνισε η ίδια.

Η δήλωση Ρούτε για τις δαπάνες των κρατών

Αμέσως μετά την εκλογή του Ρεπουμπλικανού προέδρου, ο Μαρκ Ρούτε έστειλε τα συγχαρητήρια του και λίγο αργότερα σε εκτενέστερη δήλωση του, αναφέρθηκε στις πολλαπλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η συμμαχία.

«Αντιμετωπίζουμε έναν αυξανόμενο αριθμό προκλήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, από μια πιο επιθετική Ρωσία, μέχρι την τρομοκρατία, τον στρατηγικό ανταγωνισμό με την Κίνα, καθώς και την αυξανόμενη ευθυγράμμιση της Κίνας, της Ρωσίας, της Βόρειας Κορέας και του Ιράν», τόνισε ο Μαρκ Ρούτε.

Ακόμη, ο ίδιος ανέφερε ότι ο Τραμπ θα γίνει δεκτός από μια «ισχυρότερη, μεγαλύτερη και πιο ενωμένη συμμαχία» και έδωσε έμφαση στην αύξηση των αμυντικών δαπανών και της παραγωγής μεταξύ των μελών της.

Παράλληλα, τόνισε:

«Το ΝΑΤΟ εκτιμά ότι 23 από τα 32 μέλη του θα επιτύχουν τον στόχο του να δαπανήσουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα φέτος, από μόλις τρία έθνη πριν από μια δεκαετία».

Αυτό οφείλεται εν μέρει στις πιέσεις που ασκήθηκαν στη συμμαχία από τον Τραμπ κατά τη διάρκεια της προηγούμενης προεδρίας του, αλλά κυρίως στην πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, όπως δήλωσαν προηγουμένως αξιωματούχοι και αναλυτές.

Διατυπώθηκαν και στο παρελθόν οι προτάσεις Τραμπ

Ιδιαίτερα στο παρόν διεθνές περιβάλλον, ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα για την διεθνή κοινότητα είναι η στρατηγική που θα εφαρμόσει ο Τραμπ σε ό,τι αφορά το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο.

Ως γνωστόν, κατά την διάρκεια της πρώτης του θητείας, ο εκλεγμένος πρόεδρος δημιούργησε εντάσεις με ορισμένους Ευρωπαίους συμμάχους του ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με το defence24, παρά την έντονη ρητορική που ακολούθησε ο Τραμπ, κατά την διάρκεια της προεκλογικής του καμπάνιας για τα ζητήματα του ΝΑΤΟ, οι σκληρές αυτές προτάσεις έχουν διατυπωθεί και στο παρελθόν.

Διαδοχικές αμερικανικές διοικήσεις, αρχής γενομένης από τον Τζορτζ Μπους τον νεότερο, πίεζαν τους Ευρωπαίους συμμάχους να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες και να συνεισφέρουν περισσότερο στη συλλογική άμυνα.

Παρά ταύτα, η σκληρή στάση που υιοθέτησε ο Τραμπ, ιδίως σε συνδυασμό με την εισβολή της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, ήταν κάπως αποτελεσματική.

Ενώ μόνο πέντε μέλη του ΝΑΤΟ πληρούσαν τον στόχο των αμυντικών δαπανών 2% του ΑΕΠ (που συμφωνήθηκε στη σύνοδο κορυφής του Νιούπορτ το 2014) το 2016, σήμερα 23 χώρες πληρούν αυτή την απαίτηση.

Οικονομικές ανησυχίες

Μετά την επανεκλογή του Τραμπ, τα κράτη μέλη της Συμμαχίας έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για το πως αυτό θα επηρεάσει την συνεισφορά τους στον προϋπολογισμό του ΝΑΤΟ.

Ως γνωστόν, οι ΗΠΑ είναι με διαφορά ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του ΝΑΤΟ και για το 2024 θα δαπανήσουν για την άμυνα 968 δισεκατομμύρια δολάρια.

Παρόλα αυτά θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν ήδη μία κρίση χρέους, η οποία εγείρει ερωτήματα σχετικά με το πώς η κυβέρνηση θα διατηρήσει ή θα αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες με τους τόκους του ομοσπονδιακού χρέους να βρίσκονται σε επίπεδα ρεκόρ και την οικονομική στρατηγική που θα εφαρμόσει ο Τραμπ για τις δαπάνες και τη φορολογία, οπότε υπάρχει πιθανότητα ο νέος πρόεδρος να ζητήσει επανυπολογισμό των αμυντικών δαπανών της συμμαχίας.

Σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά κράτη μέλη, η Γερμανία και η Γαλλία έχουν επιτύχει φέτος τον στόχο του 2% του ΑΕΠ για τις δαπάνες για πρώτη φορά από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Πολλές χώρες που συνορεύουν με την Ουκρανία και τη Ρωσία έχουν αυξήσει τις δαπάνες τους λόγω της σύγκρουσης, όπως η Εσθονία, η Φινλανδία, η Ρουμανία, η Ουγγαρία και η Πολωνία.

Σημειώνεται ότι η Πολωνία διπλασίασε τις αμυντικές της δαπάνες σε πάνω από 4% του ΑΕΠ την τελευταία δεκαετία και η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να αυξήσει το ποσοστό αυτό στο 5% το επόμενο έτος, γεγονός που θα την καταστήσει την χώρα που συνεισφέρει περισσότερα στη συμμαχία με βάση το μερίδιο της οικονομικής παραγωγής.

Τέλος, σε ό,τι αφορά την Ιταλία, έχει δαπανήσει 1,49% του ΑΕΠ για την άμυνα φέτος, από το 1,5% το 2023 – και η Μελόνι απηύθυνε έκκληση προς τις ευρωπαϊκές χώρες να αναλάβουν μεγαλύτερο ρόλο στη συμμαχία.

«Όπως όλοι γνωρίζετε, πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο δίπλα στον βορειοαμερικανικό πυλώνα της συμμαχίας να υπάρχει και ένας ευρωπαϊκός πυλώνας», δήλωσε η Μελόνι.

Αυτό θεωρείται ότι έχει διττό σκοπό, τόσο για να κατευνάσει την Ουάσινγκτον, επιδεικνύοντας μεγαλύτερη δέσμευση και αποτελεσματικότητα από τα μέλη της ΕΕ, και να ενισχύσει την ικανότητα της ηπείρου να υπερασπιστεί τον εαυτό της σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποφασίσουν να κλονίσουν ή τελικά να εγκαταλείψουν τη συμμαχία.

Το σχέδιο για το ΝΑΤΟ δύο ταχυτήτων

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, ο Τραμπ φαίνεται να προτείνει ένα σύστημα ΝΑΤΟ δύο ταχυτήτων.

Βάσει της ιδέας αυτής, η οποία προτάθηκε για πρώτη φορά από έναν άλλο ανώτερο πρώην αξιωματούχο της κυβέρνησης Τραμπ, τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμη επιτύχει τον στόχο να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ για την άμυνα «δεν θα απολαμβάνουν την αμυντική γενναιοδωρία και την εγγύηση ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών».

Παρόλα αυτά κάτι τέτοιο θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι αψηφά το άρθρο 5 της συνθήκης, το οποίο υποχρεώνει κάθε μέλος να λάβει «τα μέτρα που κρίνει αναγκαία» για να βοηθήσει όποιον δέχεται επίθεση.

Όμως τα μέλη της ομάδας εξωτερικής πολιτικής του Τραμπ σημείωσαν ότι η γλώσσα του άρθρου 5 είναι ευέλικτη και δεν απαιτεί από οποιοδήποτε μέλος να απαντήσει με στρατιωτική δύναμη.

Ανησυχία και για το ουκρανικό μέτωπο

Από τότε που ο Ρούτε εξελέγη προσπάθησε να συγκεντρώσει ένα κονδύλι ικανό για να βοηθήσει την Ουκρανία που έχει πληγεί από τον επιθετικό πόλεμο. Με τις προσπάθειες αυτές, η συμμαχία είναι σε καλό δρόμο για να παράσχει στην Ουκρανία 40 δισεκατομμύρια ευρώ και φέρεται να έχει συμφωνήσει το ίδιο ποσό και για το 2025.

Σύμφωνα με το Euronews, η κίνηση αυτή είναι σημαντική, δεδομένου ότι ο Τραμπ έχει επικρίνει κατά την διάρκεια της προεκλογικής του καμπάνιας, το επίπεδο της αμερικανικής υποστήριξης προς το Κίεβο, με την κυβέρνηση Μπάιντεν να έχει δώσει στην Ουκρανία δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, τόσο για στρατιωτική, όσο και για οικονομική βοήθεια.

Τέλος, ανησυχία έχει προκαλέσει και η δέσμευση του Τραμπ, ότι θα μπορούσε να τερματίσει τη σύγκρουση πριν την ανάληψη των καθηκόντων του, χωρίς όμως να δώσει περαιτέρω εξηγήσεις, ιδίως δεδομένης της επανειλημμένης κριτικής του προς τον πρόεδρο της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι και του προηγούμενων επαίνων του προς τον Ρώσο Βλαντίμιρ Πούτιν.

Το σχέδιο του Τραμπ για τα πυρηνικά

Σύμφωνα με πληροφορίες του Politico, κατά την δεύτερη θητεία του Τραμπ, οι ΗΠΑ θα διατηρήσουν την πυρηνική τους ομπρέλα πάνω από την Ευρώπη, διατηρώντας την αεροπορική τους δύναμη και τις βάσεις τους στη Γερμανία, την Αγγλία και την Τουρκία, καθώς και τις ναυτικές τους δυνάμεις.

Ο κύριος όγκος του πεζικού, των τεθωρακισμένων, της διοικητικής μέριμνας και του πυροβολικού θα περάσει τελικά από τα αμερικανικά στα ευρωπαϊκά χέρια.

Η αλλαγή που οραματίζονται θα περιλαμβάνει «σημαντική και ουσιαστική μείωση του ρόλου της Αμερικής στην ασφάλεια - να υποχωρήσει αντί να είναι ο πρωταρχικός πάροχος μαχητικής ισχύος στην Ευρώπη, κάποιος που παρέχει υποστήριξη μόνο σε περιόδους κρίσης», δήλωσε ο Caldwell, ο οποίος υπηρέτησε πρόσφατα ως ανώτερος σύμβουλος του Russell Vought, του πρώην ανώτερου στελέχους της κυβέρνησης Τραμπ.