Medicanes: Τι είναι οι μεσογειακοί κυκλώνες που θα γίνονται όλο και συχνότεροι

Οι πλημμύρες που προκάλεσαν τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων στη Λιβύη αυτή την εβδομάδα ακολούθησαν έναν medicane, όπως αποκαλούνται οι μεσογειακοί κυκλώνες, ένα σπάνιο αλλά καταστροφικό καιρικό φαινόμενο που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα ενταθεί καθώς ο κόσμος μας υπερθερμαίνεται.

Ο όρος medicane είναι μια συγχώνευση των λέξεων Mediterranean και hurricane, δηλαδή Μεσόγειος και τυφώνας.

Χρησιμοποιείται από επιστήμονες και μετεωρολόγους, είναι όμως λιγότερο γνωστός στο ευρύ κοινό.

Οι medicanes τείνουν να σχηματίζονται πάνω από τμήματα της Μεσογείου Θάλασσας κοντά στις ακτές της Βόρειας Αφρικής, είναι παρόμοιοι με τους κυκλώνες και τους τυφώνες, αν και μπορούν να αναπτυχθούν πάνω από ψυχρότερα νερά.

Εμφανίζονται επίσης οπτικά ίδιοι με αυτούς στις δορυφορικές εικόνες, ως μια στροβιλιζόμενη μάζα σύννεφων καταιγίδας που περιβάλλει ένα «μάτι» στη μέση.

Εξαπολύουν σφοδρούς ανέμους και βροχή – η κακοκαιρία Daniel έριξε περίπου 170 χιλιοστά βροχής στη Λιβύη. Αυτό θα ενταθεί με την υπερθέρμανση του πλανήτη, λένε επιστήμονες στον Guardian.

«Είμαστε βέβαιοι ότι η κλιματική αλλαγή επιβαρύνει τις βροχοπτώσεις που συνδέονται με τέτοιες καταιγίδες», δήλωσε η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ Λιζ Στίβενς.

Οι μεσογειακοί κυκλώνες είναι συνήθως μικρότεροι και ασθενέστεροι από τους αντίστοιχους τροπικούς και έχουν μικρότερο χώρο για να αναπτυχθούν. Η μέγιστη ισχύς τους είναι συνήθως ισοδύναμη με έναν τυφώνα κατηγορίας 1 στην κλίμακα Saffir-Simpson, που περιλαμβάνει ταχύτητες 119-153 χιλιομέτρων την ώρα.

Οι μεσογειακοί κυκλώνες τείνουν να σχηματίζονται το φθινόπωρο, όταν η θάλασσα είναι ζεστή, συνήθως στη δυτική Μεσόγειο και στην περιοχή μεταξύ του Ιονίου και των ακτών της βόρειας Αφρικής, εξήγησε η Σουζάν Γκρέι, καθηγήτρια στο τμήμα μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου του Ρέντινγκ. Ένα στρώμα ψυχρότερου αέρα από μεγαλύτερα υψόμετρα σχηματίζει συναγωγές με θερμότερο αέρα που ανεβαίνει από τη θάλασσα και συγκλίνουν γύρω από ένα κέντρο χαμηλής πίεσης.

Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ, οι medicanes σχηματίζονται κατά μέσο όρο μία ή δύο φορές το χρόνο. Ενώ οι τυφώνες κινούνται από τα ανατολικά προς τα δυτικά, εκείνοι τείνουν να κινούνται από τα δυτικά προς τα ανατολικά.

Πριν χτυπήσει τη Λιβύη, η κακοκαιρία Daniel έπληξε τη Βουλγαρία, την Ελλάδα και την Τουρκία την περασμένη εβδομάδα. Τρεις medicanes σημειώθηκαν στα ανοικτά της Ελλάδας μεταξύ 2016 και 2018, ενώ το 2019 οι ισπανικές μετεωρολογικές υπηρεσίες εντόπισαν έναν ακόμη μεταξύ των Βαλεαρίδων Νήσων και των ακτών της Αλγερίας.

Ένας medicane με ανέμους ταχύτητας έως 120 χιλιομέτρων την ώρα, που ονομάστηκε Ιανός, έπληξε την Ελλάδα τον Σεπτέμβριο του 2020, σκοτώνοντας τρεις ανθρώπους στην Καρδίτσα και προκαλώντας πλημμύρες, κατολισθήσεις και διακοπές ρεύματος. Το ιταλικό νησί της Σικελίας επλήγη επίσης το 2021.

Ο ρόλος της κλιματικής αλλαγής

Το 2020, η γαλλική μετεωρολογική υπηρεσία Meteo-France δήλωσε ότι ήταν δύσκολο να επεξεργαστεί κανείς τα κλιματικά σήματα από τους medicanes λόγω της σπανιότητάς τους. Σε γενικές γραμμές, οι ειδικοί λένε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, που οφείλεται στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, θα κάνει τις ακραίες καταιγίδες πιο έντονες.

Οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει το 90% της υπερβολικής θερμότητας που παράγεται από την ανθρώπινη δραστηριότητα από την αυγή της βιομηχανικής εποχής, σύμφωνα με τους επιστήμονες.

Ισπανοί ερευνητές δήλωσαν ότι η Μεσόγειος έφθασε τον Ιούλιο στην υψηλότερη θερμοκρασία που έχει καταγραφεί ποτέ, καθώς μία σειρά από καύσωνες «έψηνε» την Ευρώπη.

Τα επιφανειακά νερά της ανατολικής Μεσογείου και του Ατλαντικού είναι κατά δύο έως τρεις βαθμούς Κελσίου θερμότερα από το συνηθισμένο, γεγονός που θα είχε ενισχύσει την κακοκαιρία Daniel.

«Το γεγονός ότι ο Daniel θα μπορούσε να σχηματιστεί σε medicane, είναι πιθανότατα αποτέλεσμα των υψηλότερων θερμοκρασιών στην επιφάνεια της θάλασσας και, κατά συνέπεια, της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής», πρόσθεσε ο κλιματολόγος Karsten Haustein του Πανεπιστημίου της Λειψίας.