Σε έξαρση οι μπλε μέδουσες - Πόσο επικίνδυνες είναι για τον άνθρωπο

H μπλε μέδουσα είναι μια μεγάλη άσπρη μέδουσα, μερικές φορές είναι και πλήρως μπλε σε χρώμα ενώ σπανίως την βλέπουμε μεγαλύτερη από 60 εκατοστά. Το μέγιστο βάρος της - όπως έχει καταγραφεί - είναι 10 κιλά.

Ο λόγος που αναπαράγονται τόσο συχνά, κατά τον επιστήμονα, είναι η κλιματική αλλαγή που συμβάλλει στην αύξηση της θερμοκρασίας με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οι κατάλληλες θερμοκρασίες για την αναπαραγωγή τους.

Αυτή την περίοδο συναντάμε την μπλε μέδουσα σε όλη την Ελλάδα. Πόσο επικίνδυνη είναι άραγε για τον άνθρωπο και τι θα συμβεί σε περίπτωση που σας τσιμπήσει μία μπλε μέδουσα;

Δείτε το χάρτη με τις καταγραφές όλων των ειδών εδώ.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνένετυξη στο Act For Earth στο CNN Greece που παραχώρησε ο Διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρίου Βιοποικιλότητας και Θαλάσσιος Βιολόγος, Χρήστος Τακλής.

Κύριε Τακλή, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι και αυτό το καλοκαίρι θα συναντήσουμε μέδουσες στις ελληνικές θάλασσες. Σε ποιες περιοχές αναμένεται έξαρση; Πού οφείλεται αυτό το φαινόμενο;

Το κάθε είδος μέδουσας έχει την δικιά της έξαρση χρονικά. Η πλειοψηφία των μεδουσών κάνουν εξάρσεις πανελλαδικά, αλλά υπάρχουν και είδη όπως π.χ. η Olindias muelleri όπου την εντοπίζουμε κυρίως σε Αττική. Έτσι και τέτοια εποχή έχουμε κυρίως την μπλε μέδουσα (Rhizostoma pulmo).

Οι μέδουσες όμως δεν έχουν ενεργητική μετακίνηση, αλλά κυρίως παθητική, το οποίο σημαίνει ότι μετακινούνται με ανεμογενή και υποθαλάσσια ρεύματα. Έτσι, χωρίς να γίνεται συνεχή έρευνα για το πως μετακινούνται τα θαλάσσια ρεύματα σε μια περιοχή είναι αδύνατον να γίνει κάποια πρόβλεψη για τις περιοχές που θα δούμε έξαρση και σε τι φαινόμενο έντονης ή μη πληθυσμικότητας θα υπάρχει.

Το φαινόμενο των εξάρσεων είναι φυσιολογικό και διαφέρει από είδος σε είδος. Τα περισσότερα είδη επειδή προκαλούν εξάρσεις κάθε χρόνο δεν έχουν την ανάγκη να αναπαραχθούν πολύ γρήγορα και σε μεγάλους πληθυσμούς, έτσι αυτές τις εξάρσεις τις βλέπουμε πιο τοπικά και όχι σε τόσο μεγάλους πληθυσμούς, ενώ άλλα είδη όπως οι μωβ μέδουσες επειδή έκαναν μια 10-12ετή πληθυσμιακή έξαρση χρειάζονται αυτές τις μεγάλες εξάρσεις χωρικά και χρονικά που βλέπουμε ώστε να επιβιώσει σαν είδος.

Για τις εξάρσεις των μωβ μεδουσών έχουμε δεδομένα για άνω των τελευταίων 200 χρόνων, ενώ για άλλα είδη μεδουσών έχουμε γνώσεις για αυτές από την αρχαιότητα και την εποχή του Αριστοτέλη (πατέρα της Θαλάσσιας Βιολογίας).

Για νέα ξενικά είδη που μας έρχονται από τον Ατλαντικό και τον Ινδικό Ωκεανό τώρα τις καταγράφουμε και τα μόνα στοιχεία που έχουμε για αυτές, προέρχονται από τη βιβλιογραφία άλλων επιστημόνων από άλλες χώρες. Για αυτά τα είδη δεν γνωρίζουμε ακόμα τις εξάρσεις που κάνουν στην Μεσόγειο και στην Ελλάδα. Επίσης για πρώτη φορά καταγράφουμε μικροσκοπικές μέδουσες (κάτω των 5 χιλιοστών) που δεν γνωρίζουμε αν έχουν καταγραφεί ξανά στην Ελλάδα ούτε έχουμε - προς το παρόν - διαθέσιμες πληροφορίες για αυτές.

Πώς η κλιματική αλλαγή σχετίζεται με την συχνή εμφάνιση των μεδουσών στη Μεσόγειο; Τι αναμένουμε τα επόμενα χρόνια;

Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την θερμοκρασία της θάλασσας, αλλά κρατώντας υψηλές θερμοκρασίες για περισσότερο χρονικό διάστημα απ’ ότι πρέπει δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για να αναπαράγονται πιο εύκολα οι μέδουσες.

Το κάθε είδος μέδουσας χρειάζεται τις δικές της συνθήκες για να αναπαραχθεί, όπως π.χ. κατάλληλη θερμοκρασία νερού. Βεβαίως υπάρχουν και άλλοι λόγοι, όπως η αλατότητα, τα νιτρικά άλατα και το άζωτο (το οποίο προέρχεται από φυτοφάρμακα και ζιζανιοκτόνα στις καλλιέργειες γης), κλπ.

Αλλά χειρότερος αποτελεί ο συνδυασμός της κλιματικής αλλαγής με την υπεραλιεύση όπου μας δημιουργεί ένα απρόσμενο και άγνωστο μέλλον τι θα γίνει με τις μέδουσες, γιατί όσο μειώνονται οι θηρευτές των μεδουσών αλλά και αυξάνεται η θερμοκρασία της θάλασσας τότε αναμένουμε να βλέπουμε πιο συχνά εξάρσεις μεδουσών για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα και θα συνεχίσει να μας επηρεάζει περισσότερο σε διάφορους τομείς, όπως τουρισμό, αλιεία, ανθρώπινες δραστηριότητες στο νερό, κ.α.

Επίσης με την εμφάνιση των νέων ξενικών ειδών και γνωρίζοντας ότι και αυτές προκαλούν εξάρσεις αλλά και επιζητούν τα ζεστά νερά του τροπικού, σίγουρα θα έχουμε να αντιμετωπίζουμε νέες προκλήσεις λίαν συντόμως αλλά και να μάθουμε να ζούμε με τις μέδουσες.

Δεδομένου ότι αυτή την περίοδο βρίσκεται σε έξαρση η μπλε μέδουσα, τι πρέπει να γνωρίζει ο κόσμος για αυτήν; Πόσο επικίνδυνη είναι σε περίπτωση που μας τσιμπήσει;

Η μπλε μέδουσα (Rhizostoma pulmo) είναι μια μεγάλη άσπρη μέδουσα, μερικές φορές είναι και πλήρως μπλε σε χρώμα, είναι εύκολα αναγνωρίσιμη με την μωβ ιριδίζουσα λωρίδα όπου έχει διαμετρικά στο τελείωμα της καμπάνα της, και η καμπάνα της φτάνει το μέγιστο μέχρι τα 90 εκατοστά σε διάμετρο, αλλά σπάνια την βλέπουμε μεγαλύτερη από 60 εκατοστά σε διάμετρο ενώ το μέγιστο βάρος που έχει καταγραφεί είναι τα 10 κιλά.

Είναι ένα πελαγικό είδος και έχει καταγραφεί από κρύα νερά μέχρι και τα ζεστά των τροπικών θαλασσών. Τα κνιδοκύταρα της είναι ελαφρώς δηλητηριώδης, αλλά δεν διαπερνάνε το ανθρώπινο δέρμα και επομένως δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τον άνθρωπο.

Η μπλε μέδουσα έχει και μια ιδιαιτερότητα σε σχέση με τις περισσότερες μέδουσες. Απελευθερώνει μια βλέννα στην θάλασσα όταν στρεσάρεται αλλά και αναισθητοποιεί τα είδη που τρώει, με αποτέλεσμα όταν κάποιος άνθρωπος κολυμπάει μέσα σε αυτή την βλέννα να νιώθει μια έντονη φαγούρα, ενώ αν κάποιος πιάσει είτε καταλάθος είτε εσκεμμένα μια μπλε μέδουσα δεν πρέπει να ακουμπήσει το πρόσωπο του γιατί θα πρηστεί (όπως όταν πιάσουμε μια chilli πιπεριά).

Σε τέτοια περίπτωση μπορεί να χρειαστεί κάποιος να επισκεφτεί οπωσδήποτε ένα Κέντρο Υγείας ή ένα νοσοκομείο.

Τι κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε το τσίμπημα; Ποια είναι τα επικίνδυνα συμπτώματα που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και να επισκεφθούμε ένα νοσοκομείο;

Το τσίμπημα διαφέρει από μέδουσα σε μέδουσα. Σε κάποια είδη όπως π.χ. στην μωβ μέδουσα απαγορεύεται η χρήση γλυκού νερού, ενώ σε άλλα είδη χρειάζεται ξύδι. Σε κάποια είδη χρειάζεται ζεστό νερό ενώ σε άλλα κρύο.

Όπως και η χρήση Αμμωνίας που την πουλάνε παντού δεν κάνει για την πλειοψηφία των τσιμπημάτων από μέδουσες.

Η λάθος αντιμετώπιση ενός τσιμπήματος από μέδουσα μπορεί να χειροτερέψει την κατάσταση και την υγεία ενός πολίτη.

Αν για παράδειγμα απαγορεύεται να βάλουμε γλυκό νερό και εμείς το πράξουμε, όπως π.χ. στις μωβ μέδουσες, τότε τα κνιδοκύταρα θα απελευθερώσουν περισσότερη νευροτοξίνη όπου θα θέσει σε άμεσο κίνδυνο την υγεία ενός πολίτη που τσιμπήθηκε από μωβ μέδουσα. Για αυτό τον λόγο υπάρχει ειδικός οδηγός (στα Αγγλικά) για το τι επιτρέπεται να κάνουμε και τι όχι σε κάθε τσίμπημα μέδουσας, όπου μπορείτε να τον βρείτε στο παρακάτω σύνδεσμο: https://www.biodiversitygr.org/uploads/8/8/6/1/886111/med-jellyrisk_guidelines.pdf.

Παρ’ ότι υπάρχουν διάφορες αντιμετωπίσεις σε κάθε τσίμπημα, υπάρχουν οι κορτιζονούχες κρέμες όπου βοηθούν σημαντικά στην αντιμετώπιση του πόνου ειδικά εκείνου που πρακαλεί μια μέδουσα καθώς έχουν νευροτοξίνη ή άλλη ουσία επώδυνη για τον άνθρωπο.

Έτσι η κάθε μέδουσα με το τσίμπημα της μας προκαλεί και διάφορα συμπτώματα, όπως π.χ. ταχυκαρδία, εμετό, κλπ. Αυτά τα συμπτώματα ποικίλουν ανάλογα και με τις ουσίες που έχουν οι μέδουσες, αλλά και από τον κάθε ανθρώπινο οργανισμό ο οποίος διαφέρει ο ένας από τον άλλον. Σε περίπτωση που έχουμε κάποια αλλεργία πρέπει να είμαστε πλήρως ενημερωμένοι από τον γιατρό μας για τη θεραπεία που θα ακολουθήσουμε.

Κάποια σοβαρά συμπτώματα που μπορεί να χρειαστούν ιατρική αντιμετώπιση όπως π.χ. σε τσίμπημα της μωβ μέδουσας αλλά και άλλων ειδών, μπορούμε να εμφανίσουμε έντονο κοκκίνισμα στο δέρμα στο μέρος που μας ακούμπησε η μέδουσα, να έχουμε ναυτία, χαμηλή πίεση, ταχυκαρδία, κεφαλαλγία, εμετό, διάρροια, σπασμό των βρόγχων και δύσπνοια.

Αν κάποιο από αυτά τα σύμπτωμα ή συνδυασμός αυτών μας εμφανιστούν, είναι καλύτερα να επισκεφθούμε άμεσα το πλησιέστερο Κέντρο Υγείας ή κάποιο νοσοκομείο.