Καστοριά: Η λίμνη με τα 240 είδη πτηνών - Πώς η ανθρώπινη παρέμβαση καταστρέφει το οικοσύστημα

Η πανέμορφη λίμνη απλώνεται σε μια φυσική λεκάνη που περικλείεται από βουνά και αποτελεί το υπόλειμμα μιας τεράστιας αρχαίας λίμνης του Μειόκαινου που έφτανε σε έκταση τα 164 τ. χλμ. και σε βάθος τα 50 μέτρα. Πλέον απαγορεύεται το κυνήγι ενώ σήμερα έχουν παρατηρηθεί 240 είδη πουλιών από τα οποία τα 90 είδη φωλιάζουν σε αυτήν. Πολλά από αυτά είναι σπάνια και απειλούμενα.

«Τα τελευταία χρόνια η ανθρώπινη παρέμβαση εις βάρος της λίμνη της Καστοριάς έχει ελαχιστοποιηθεί μετά από πολλές προσπάθειες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των κατοίκων», λέει στο Act For Earth στο CNN Greece, ο Χρήστος Τόσκος, μέλος της Εταιρίας Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς.

Ωστόσο, επισημαίνει ότι «η έμμεση παρέμβαση από τα φυτοφάρμακα των αγροτών επηρεάζει το οικοσύστημα της λίμνης» και μόνη λύση είναι η δράση των αρμοδίων προσφέροντας στήριξη στους γεωργούς προκειμένου να κάνουν στροφή σε οικολογικές καλλιέργειες »προσθέτει ο ίδιος.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του κ. Χρήστου Τόσκου, μέλους της Εταιρίας Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς, στο Act For Earth στο CNN Greece.

Ποια είναι η ιδιαιτερότητα της λίμνης της Καστοριάς; Γιατί να την επισκεφτεί ο ταξιδιώτης; Τα οικολογικά χαρακτηριστικά της λίμνης.

Η λίμνη Ορεστιάδα, ή όπως είναι πιο γνωστή, η λίμνη της Καστοριάς, είναι ένας τόπος μοναδικής ομορφιάς αλλά και μία σημαντική περιοχή αναπαραγωγής και διαχείμασης σπάνιων ειδών της ορνιθοπανίδας. Η λίμνη απλώνεται σε μια φυσική λεκάνη που περικλείεται από βουνά και αποτελεί το υπόλειμμα μιας τεράστιας αρχαίας λίμνης του Μειόκαινου που έφτανε σε έκταση τα 164 τ. χλμ. και σε βάθος τα 50 μέτρα.

Βρίσκεται σε υψόμετρο 630 μέτρων, καλύπτει μια επιφάνεια 29,2 τ.χλμ με μήκος ακτών που φτάνει τα 34 χλμ. Το μέγιστο βάθος της λίμνης φτάνει περίπου τα 9 μέτρα και το μέσο βάθος τα 4,5 μέτρα.

Η Ορεστιάδα ανανεώνεται κυρίως από τα νερά που κατεβαίνουν από το Βίτσι μέσω του Ξηροπόταμου στις ανατολικές όχθες, αλλά και από μικρότερα ρέματα, όπως του Αποσκέπου, του Φουντουκλή, του Ίστακου, της Φωτεινής, της Μεταμόρφωσης, του Τοιχίου, του Αγίου Αθανασίου και της Βυσσινιάς.

Η λεκάνη απορροής της Ορεστιάδας φτάνει τα 267 τ.χλμ. Η λίμνη στην συνέχεια στέλνει μέρος των νερών της στον Αλιάκμονα μέσω του μικρού ρέματος Γκιόλι στα νότια. Στα δυτικά απλώνεται ειδυλλιακά μια χερσόνησος που καταλήγει στον λόφο που ονομάζεται «βουνό» της Καστοριάς και που στον ισθμό της είναι χτισμένη η πανέμορφη πόλη της Καστοριάς. Αυτή η χερσόνησος δίνει στη λίμνη το χαρακτηριστικό νεφροειδές της σχήμα.

Σχεδόν κάθε χειμώνα μέρος της Ορεστιάδας παγώνει για 2 έως 5 εβδομάδες. Στις νότιες όχθες της λίμνης βρίσκεται το Δισπηλιό, στο οποίο έχουν βρεθεί τα υπολείμματα ενός νεολιθικού παραλίμνιου οικισμού. Η Ορεστιάδα περιβάλλεται από δασωμένους λόφους, υγρά λιβάδια, καλαμιώνες, παραλίμνια δάση, έλη και χωράφια, βιότοπους που συντηρούν μια πλούσια ορνιθοπανίδα.
Στα βορειοδυτικά της λίμνης απλώνεται ένα παραλίμνιο δάσος από ιτιές, λεύκες και σκλήθρα, στα ανατολικά και στα νότια υπάρχουν εποχικά υγρολίβαδα και περιμετρικά φυτρώνουν καλαμιώνες, βούρλα και ψάθες.

Η λίμνη της Καστοριάς έχει χαρακτηρισθεί ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους από το Υπουργείο Πολιτισμού και έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο «Φύση 2000» σε όλη την έκταση της απαγορεύεται το κυνήγι και η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία την έχει συμπεριλάβει στον κατάλογο των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά της Ελλάδας και της Ευρώπης (SPA).

Πόσα είδη πουλιών φιλοξενεί η λίμνη; Ποια είναι τα απειλούμενα είδη; Πόσα σπάνια είδη υπάρχουν; Γιατί θεωρείται μεγάλης σημασίας υγρότοπος για τα υδρόβια και αρπαχτικά πουλιά;

Στην λεκάνη απορροής της λίμνης έχουν παρατηρηθεί 240 είδη πουλιών από τα οποία 90 είδη φωλιάζουν σε αυτήν. Πολλά από αυτά είναι σπάνια και απειλούμενα. Μερικά από αυτά είναι ο Χρυσαετός, ο Φιδαετός, ο Αργυροπελεκάνος, ο Ροδοπελεκάνος, η Βαλτόπαπια, η λαγγόνα κ.α.

Το χειμώνα στη λίμνη έρχονται για να ξεχειμωνιάσουν πολλά είδη παπιών όπως Χηνοπρίστες, Βουκεφάλες, Χουλιαρόπαπιες, Σφυριχτάρια, Κιρκίρια, Αργυροτσικνίδες κ.α. με μεγαλύτερο σε αριθμό πληθυσμό τα Γκισάρια (8.500 έχουν καταμετρηθεί από την Εταιρία Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς).

Στην λίμνη της Καστοριάς φωλιάζει και ένας σημαντικός αριθμός ζευγαριών από Κύκνους.

Ποιος φορέας είναι αρμόδιος για την διαχείριση και την προστασία της λίμνης και των ειδών που ζουν σε αυτήν; Ποιος είναι ο ρόλος του κράτους; Πώς συμβάλλει η Ορνιθολογική Εταιρία;

Αυτή την στιγμή υπεύθυνος φορέας για την προστασία και την διαχείριση της λίμνης είναι ο νεοσύστατος ΟΦΥΠΕΚΑ που ανήκει στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Δυστυχώς όμως, κατά την άποψη μου, προστασία και διαχείριση ενός τόσο σημαντικού οικοσυστήματος δεν μπορεί να γίνει εξ αποστάσεως για αυτό τον λόγο θα πρέπει να δημιουργηθεί ένα παράρτημα με έδρα την Καστοριά ούτως ώστε η διαχείριση και ο έλεγχος να είναι άμεσος.

Η Ορνιθολογική σε συνεργασία με την Εταιρία Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς παρακολουθούν την περιοχή μέσω του δικτύου παρακολούθησης των σημαντικών περιοχών για τα πουλιά.

Πώς η ανθρώπινη παρέμβαση καταστρέφει το φυσικό οικοσύστημα και τα οικολογικά χαρακτηριστικά της λίμνης; Ποια κίνητρα πρέπει να δοθούν προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν οι πολίτες και να συμβάλλουν στην προστασία της;

Τα τελευταία χρόνια η ανθρώπινη παρέμβαση εις βάρος της λίμνη της Καστοριάς έχει ελαχιστοποιηθεί μετά από πολλές προσπάθειες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των κατοίκων της περιοχής από την Εταιρία Προστασίας Περιβάλλοντος Καστοριάς σε συνεργασία με την Ορνιθολογική Εταιρία και τις αρμόδιες υπηρεσίες της περιοχής.

Ένα μεγάλο πρόβλημα για το οικοσύστημα αυτή την στιγμή είναι η έμμεση ρύπανση από τα φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούν οι αγρότες στις καλλιέργειες που καταλήγουν στη λίμνη μέσω των ρεμάτων για τον σκοπό αυτόν έχουν τοποθετηθεί στην λίμνη της Καστοριάς σταθμοί μέτρησης φυσικοχημικών παραμέτρων ώστε να υπάρχει έλεγχος σε περίπτωση ρύπανσης του οικοσυστήματος. Ίσως θα μπορούσε η πολιτεία μέσω κάποιων προγραμμάτων σε συνεργασία με τους αγρότες της παραλίμνιας ζώνης να προχωρήσουν σε ποιο βιολογικές καλλιέργειες (φυσικά με χρηματοδότηση και στήριξη των αγροτών) για την μείωση του ρυπαντικού φορτίου.

Άλλοι παράγοντες που εντείνουν τα προβλήματα στη λίμνη; Οι κίνδυνοι για τον ευτροφισμό της. Μέτρα και λύσεις.

Ένας άλλος παράγοντας που έχει δημιουργήσει σημαντικό πρόβλημα στο οικοσύστημα της λίμνης είναι η αύξηση του καλαμώνα με αποτέλεσμα να έχουν μειωθεί σημαντικά τα υγρολίβαδα της λίμνης ένας χώρος στον οποίο ξεχειμωνιάζουν και διατρέφονται πολλά είδη παρυδάτιων πουλιών.

Εκείνο που χρειάζεται αυτή την στιγμή είναι η χρηματοδότηση ενός ολοκληρωμένου προγράμματος διαχείρισης του καλαμώνα της λίμνης.

Τα τελευταία χρόνια η ποιότητα των νερών της λίμνης της Καστοριάς έχει βελτιωθεί σημαντικά με αποτέλεσμα κατά τη διάρκεια του χειμώνα η διαφάνεια να είναι τέτοια που μπορεί κάποιος να βλέπει τον βυθό μέχρι και 4 μέτρα βάθος. Επίσης κατά την διάρκεια του καλοκαιριού δεν εμφανίζεται πλέον το φαινόμενο της «Άνθισης του Νερού» που δημιουργούσε μια άσχημη εικόνα και δυσοσμία στην παραλίμνια ζώνη.