Greenpeace στο Act for Earth: Η «απάντηση» στην επισιτιστική κρίση βρίσκεται στην ελληνική γη

Η επισιτιστική κρίση δεν προκύπτει διότι δεν παράγεται επαρκής ποσότητα τροφής στον πλανήτη, αλλά διότι το αγροδιατροφικό σύστημα που έχουμε υιοθετήσει δεν είναι δίκαιο και ανθεκτικό, τονίζει μιλώντας στο Act for Earth του CNN Greece η κ. Δανάλη και δηλώνει ξεκάθαρα πως:

«Ο τρόπος που παράγουμε την τροφή μας σήμερα με εμμονή στην ποσότητα και χωρίς κανένα κριτήριο βιωσιμότητας, δικαιοσύνης και ανθεκτικότητας διαιωνίζει ένα αγροδιατροφικό σύστημα που δεν επιτυγχάνει ούτε καν να εκπληρώσει τον βασικό σκοπό του: Να παρέχει επαρκή και υγιεινή τροφή για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη κάθε στιγμή, πόσο μάλλον σε εποχές κρίσης».

Η κ. Δανάλη εκτιμά πως η Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή τη στιγμή, δεν απειλείται άμεσα από την επισιτιστική κρίση, αλλά είναι η αγορά λιπασμάτων που πιέζει προς την κατεύθυνση των αυξήσεων των τιμών: «Ο πόλεμος τάραξε την αγορά λιπασμάτων που βασίζονται στο ορυκτό αέριο και την αγορά βασικών ειδών διατροφής, όπως σιτηρά και φυτικά έλαια που παράγονται και εξάγονται από Ρωσία και Ουκρανία», με αποτέλεσμα οι τιμές των τροφίμων να εκτοξευθούν στα ύψη. Την ίδια ώρα όμως, όπως επισημαίνει η ίδια, πετάμε ετησίως το 30% της παραγόμενης τροφής, αξίας περίπου $940 δισ:

«Παράγουμε υπερβολικές ποσότητες από λάθος πράγματα με λάθος μεθόδους σε απρόσιτες τιμές και ταυτόχρονα άνθρωποι πεινάνε ενώ άνθρωποι πετάνε».

Η λύση δεν βρίσκεται επουδενί στην παραγωγή μεγαλύτερων ποσοτήτων τροφίμων, τονίζει σε όλους τους τόνους η κ. Δανάλη. Αντίθετα, χρειάζεται άμεση αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο παράγεται η τροφή: «Χρειαζόμαστε τοπικές παραγωγές με αγροοικολογικές μεθόδους και έμφαση σε μείωση κρέατος και γαλακτοκομικών» και γι’ αυτό, προσθέτει, χρειάζεται να στρέψουμε επειγόντως «τις παγκόσμιες, ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές αποφάσεις στην ενίσχυση παραγωγής και κατανάλωσης τροφής με δίκαιο, τοπικό, βιώσιμο, διαφοροποιημένο, υγιεινό και ανθεκτικό στις κρίσεις αγροδιατροφικό μοντέλο».

«Η λύση βρίσκεται στην ελληνική γη, αρκεί να προσεγγίσουμε επειγόντως τον αγροδιατροφικό τομέα αγροοικολογικά», εξηγεί.

Μάλιστα, προσθέτει πως στην Ελλάδα λειτουργούν ήδη «αγροκτήματα που παράγουν τροφή με επίκεντρο τη θρέψη, την υγεία και τον άνθρωπο και εφαρμόζουν μοντέλα βιώσιμης, ανθεκτικής και δίκαιης γεωργίας όπως η Βιολογική Γεωργία, η Φυσική Καλλιέργεια, η Περμακουλτούρα και η Αναγεννητική Γεωργία. Αυτά τα αγροκτήματα πρέπει να γίνουν προτεραιότητα των ελληνικών πολιτικών αποφάσεων ώστε τα προϊόντα τους να φτάσουν στους καταναλωτές και πολίτες της χώρας επειγόντως και σε προσιτές τιμές».

Από την πλευρά τους, οι καταναλωτές μπορούν με τις επιλογές τους να βοηθήσουν προς αυτή τη στροφή: «Να επιλέγουμε τρόφιμα που έχουν παραχθεί στον τόπο και την εποχή τους, είναι θρεπτικά, φρέσκα και δεν προέρχονται από ζώα εκτροφής», είναι η απλή συμβουλή της κ. Δανάλη, που συνεχίζει εξηγώντας ότι «ο πόλεμος, όπως και η πανδημία, επιταχύνουν τη στροφή μας σε πιο βιώσιμες διατροφικές επιλογές όπως είναι τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά και το λιγότερο κρέας, κάτι που εδώ στην Ελλάδα ονομάζεται Μεσογειακή Διατροφή».

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη της κ. Έλενας Δανάλη, υπεύθυνης εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία και διατροφή στο ελληνικό γραφείο της Greenpeace

Αντιμέτωπη με μία νέα επισιτιστική κρίση φαίνεται πως βρίσκεται η ανθρωπότητα. Οι πληθωριστικές πιέσεις, οι ελλείψεις πρώτων υλών και τα αυξημένα μεταφορικά κόστη, η ενεργειακή κρίση και ο εν εξελίξει πόλεμος στην Ευρώπη, «οδηγούν» σε αυτό το αποτέλεσμα, αναπόφευκτα για τους περισσότερους. Ποια είναι η θέση της Greenpeace σε αυτό το σημείο που βρισκόμαστε; Υπάρχει περιθώριο αλλαγής των δεδομένων;

Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ακριβώς όπως συνέβη με την πανδημία Covid-19, έκανε φανερό με τον πιο άμεσο και σκληρό τρόπο αυτό που ήδη γνωρίζαμε καλά: Το αγροδιατροφικό σύστημα όπως λειτουργεί σήμερα δεν μπορεί να εγγυηθεί τη διατροφική μας ασφάλεια. Ήδη από τον Μάιο του 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO) προειδοποιούσε για επερχόμενη επισιτιστική κρίση και ελλείψεις τροφίμων και όντως στη διάρκεια της πανδημίας είδαμε τις τιμές να αυξάνονται λόγω προβλημάτων σε συγκομιδή και προμηθευτική αλυσίδα. Σήμερα που ο πόλεμος τάραξε την αγορά λιπασμάτων που βασίζονται στο ορυκτό αέριο και την αγορά βασικών ειδών διατροφής, όπως σιτηρά και φυτικά έλαια που παράγονται και εξάγονται από Ρωσία και Ουκρανία, οι τιμές των τροφίμων εκτοξεύθηκαν στα ύψη.

Όλα αυτά σημαίνουν συνεχιζόμενη διατροφική ανασφάλεια και απειλή επισιτιστικής κρίσης για ολόκληρο τον πλανήτη και κυρίως χώρες που ήδη πλήττονταν από έλλειψη τροφίμων, ένα πρόβλημα που δεν θα έπρεπε καν να υπάρχει σε έναν πλανήτη που κάθε χρόνο πετάει το 30% της παραγόμενης τροφής, αξίας περίπου $940δις τον χρόνο!

Ο πόλεμος στην Ουκρανία απέδειξε ξανά πόσο άδικο, παράλογο και ευάλωτο είναι το αγροδιατροφικό μας σύστημα που στηρίζεται σε εκβιομηχανισμένες χημικές μεθόδους παραγωγής και παγκοσμιοποιημένο εμπόριο και παραμένει εξαιρετικά ευάλωτο σε κάθε κρίση. Ο τρόπος που παράγουμε την τροφή μας σήμερα με εμμονή στην ποσότητα και χωρίς κανένα κριτήριο βιωσιμότητας, δικαιοσύνης και ανθεκτικότητας διαιωνίζει ένα αγροδιατροφικό σύστημα που δεν επιτυγχάνει ούτε καν να εκπληρώσει τον βασικό σκοπό του: να παρέχει επαρκή και υγιεινή τροφή για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη κάθε στιγμή, πόσο μάλλον σε εποχές κρίσης.

Αυτό μπορεί και πρέπει να αλλάξει!

Ποια είναι η κατεύθυνση για να αποφευχθεί παρόμοια κατάσταση στο μέλλον; Συζητάμε για food waste, για γεωργική υπερεκμετάλλευση της Γης, κι όμως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια επισιτιστική κρίση. Ακούγεται κάπως «παράδοξο» στον μέσο πολίτη αυτό.

Πράγματι είναι εντελώς παράδοξο! Ο βιομηχανικός τρόπος παραγωγής τροφής στηρίζεται στην εντατικοποίηση, τις μονοκαλλιέργειες, τα μεταλλαγμένα και την αλόγιστη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Παράγουμε υπερβολικές ποσότητες από λάθος πράγματα με λάθος μεθόδους σε απρόσιτες τιμές και ταυτόχρονα άνθρωποι πεινάνε ενώ άνθρωποι πετάνε. Το σημερινό αγροδιατροφικό μας μοντέλο, προκαλεί ανυπολόγιστη καταστροφή στη βιοποικιλότητα (δηλαδή την ποικιλία που αποτελεί τη βασική δύναμη της φύσης ώστε να εγγυηθεί ανθεκτικό, λειτουργικό και υγιές οικοσύστημα για εμάς) και έχει μετατρέψει την τροφή από δικαίωμα για όλους, σε εμπόρευμα για λίγους. Εντελώς παράδοξο και τελείως άδικο!

Έχουμε δύο επιλογές: να μάθουμε από τα λάθη μας αξιοποιώντας τη γνώση και εμπειρία από τις πολλαπλές και αλληλένδετες κρίσεις (υγείας, οικονομίας και περιβάλλοντος) ή να διαιωνίσουμε και να επιδεινώσουμε τις αιτίες και τα συμπτώματα των κρίσεων σαν να μην υπάρχει αύριο. Η δεύτερη επιλογή μοιάζει πιο ‘εύκολη’. Αλλά δεν είναι. Αν συνεχίσουμε να παράγουμε τα λάθος προϊόντα, με τις λάθος μεθόδους, χωρίς κανένα κριτήριο υγείας, δικαιοσύνης και ανθεκτικότητας, με τυφλή εμμονή στην ποσότητα, πετάμε το 1/3 της παραγόμενης τροφής ενώ άνθρωποι πεινάνε και επιτρέπουμε σε ελάχιστους αγροχημικούς κολοσσούς να ελέγχουν ολόκληρη την παραγωγική διαδικασία από τον σπόρο στο πιάτο μας και να κερδοφορούν σε κάθε «ευκαιρία». Στην άλλη περίπτωση: μαθαίνουμε από τα λάθη μας, συσχετίζουμε τις αιτίες των κρίσεων που είναι αλληλένδετες και στρέφουμε επειγόντως τις παγκόσμιες, ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές αποφάσεις στην ενίσχυση παραγωγής και κατανάλωσης τροφής με δίκαιο, τοπικό, βιώσιμο, διαφοροποιημένο, υγιεινό και ανθεκτικό στις κρίσεις αγροδιατροφικό μοντέλο.

Ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για το μέγεθος της επερχόμενης αυτής κρίσης; Έχετε στοιχεία για την πραγματικότητα που θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητά μας; Για τη διάρκειά της και για το κατά πόσο θα απασχολήσει μέρος ή ολόκληρη την ανθρωπότητα;

Η μεγάλη απειλή επισιτιστικής κρίσης υπάρχει, αλλά ακόμη δεν απειλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο φόβος πυροδοτείται από τη βιομηχανία αγροχημικών, που πιέζει για αύξηση παραγωγής για να κερδοφορήσει από τις αυξημένες τιμές εξαγωγών προς φτωχότερες χώρες και να αιχμαλωτίσει τις εξαγωγικές χώρες.

Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση, σίγουρα δεν χρειάζεται να αυξήσει την παραγωγή τροφής της αλλά να προσεγγίσει διαφορετικά τον αγροδιατροφικό της τομέα. Δεν λείπουν τρόφιμα, δίκαιο και ανθεκτικό αγροδιατροφικό σύστημα λείπει. Για παράδειγμα, σήμερα το 62% των σιτηρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης χρησιμοποιείται για ζωοτροφή σε ζώα εκτροφής που παράγουν κρέας και γαλακτοκομικά, το 12% σε βιομηχανίες και βιοκαύσιμα και μόνο το 23% προορίζεται για ανθρώπινη κατανάλωση. Παράγουμε τροφή για ζώα και αυτοκίνητα αντί για ανθρώπους! Άλλο παράδειγμα: το 71% της συνολικής αγροτικής έκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν χρησιμοποιείται για παραγωγή τροφής για ανθρώπους, αλλά για ζωοτροφή.

Ο πλανήτης δεν χρειάζεται περισσότερα τρόφιμα, χρειάζεται δικαιότερο και ανθεκτικότερο αγροδιατροφικό σύστημα. Χρειαζόμαστε τοπικές παραγωγές με αγροοικολογικές μεθόδους και έμφαση σε μείωση κρέατος και γαλακτοκομικών.

Εφόσον πράγματι χρειαστεί να αντιμετωπίσουμε τις συνέπειες και μιας επισιτιστικής κρίσης, ποια είναι τα περιθώρια αντίδρασης; Υπάρχουν μέθοδοι που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε;

Κάθε κρίση έχει λύση και στο συγκεκριμένο ζήτημα η λύση βρίσκεται στην ελληνική γη, αρκεί να προσεγγίσουμε επειγόντως τον αγροδιατροφικό τομέα αγροοικολογικά.

Η Ελλάδα έχει τόσα πλεονεκτήματα όπως μικρό κλήρο, τοπικά χαρακτηριστικά, δικές της ποικιλίες, ντόπιες φυλές, κτηνοτροφικά ψυχανθή, και τόσα εγχώρια παραδοσιακά προϊόντα. Στην κτηνοτροφία χρειάζεται επειγόντως να προωθηθεί η καλλιέργεια ελληνικών ψυχανθών για ζωοτροφή, όπως κτηνοτροφικά ρεβίθια, λούπινα, κουκιά, μπιζέλια, τα οποία μάλιστα αυξάνουν τη γονιμότητα του εδάφους, με συνέπεια να μειώνεται η εξάρτηση από λιπάσματα - που αυτή την εποχή εξαιτίας του πολέμου έχει διαταραχτεί η αγορά τους και έχουν εκτοξευτεί οι τιμές τους.

Επιπλέον, στη χώρα υπάρχουν ήδη αγροκτήματα που παράγουν τροφή με επίκεντρο τη θρέψη, την υγεία και τον άνθρωπο και εφαρμόζουν μοντέλα βιώσιμης, ανθεκτικής και δίκαιης γεωργίας όπως η Βιολογική Γεωργία, η Φυσική Καλλιέργεια, η Περμακουλτούρα και η Αναγεννητική Γεωργία. Αυτά τα αγροκτήματα πρέπει να γίνουν προτεραιότητα των ελληνικών πολιτικών αποφάσεων ώστε τα προϊόντα τους να φτάσουν στους καταναλωτές και πολίτες της χώρας επειγόντως και σε προσιτές τιμές.

Κάθε πολίτης, ως μονάδα και ως μέρος κοινωνικού συνόλου, μπορεί να δράσει «εδώ και τώρα» για να αντιμετωπίσει την επισιτιστική κρίση; Υπάρχουν τρόποι;

Το πιο επείγον είναι κάθε πολίτης να έχει πρόσβαση σε επαρκή, θρεπτική τροφή κάθε μέρα. Αυτό απαιτεί επείγουσες πολιτικές αποφάσεις και δράσεις που ενισχύουν την παραγωγή και κατανάλωση θρεπτικής και βιώσιμης τροφής για όλους. Ταυτόχρονα, καθένας και καθεμιά από εμάς μπορούμε να επιλέγουμε τρόφιμα που έχουν παραχθεί στον τόπο και την εποχή τους, είναι θρεπτικά, φρέσκα και δεν προέρχονται από ζώα εκτροφής. Η διατροφική μας ασφάλεια και η διατήρηση της ανόδου της θερμοκρασίας του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου ούτως ή άλλως απαιτεί μείωση κατανάλωσης κρέατος σε 24 κιλά ανά άτομο ετησίως ως το 2030 και 16 κιλά ανά άτομο ετησίως ως το 2050 (71% και 80% αντιστοίχως)

Ο πόλεμος, όπως και η πανδημία, επιταχύνουν τη στροφή μας σε πιο βιώσιμες διατροφικές επιλογές όπως είναι τα όσπρια, τα φρούτα, τα λαχανικά και το λιγότερο κρέας, κάτι που εδώ στην Ελλάδα ονομάζεται Μεσογειακή Διατροφή.