«Ο χρόνος τελειώνει»: Έκθεση - ορόσημο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή

Η κατάσταση είναι χειρότερη απ' ό,τι πιστεύαμε και επιδεινώνεται ταχύτερα απ' ό,τι φοβόμασταν, υπογραμμίζει η έκθεση.

Η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη μπορεί να φτάσει το όριο του +1,5 βαθμού Κελσίου γύρω στο 2030, δέκα χρόνια νωρίτερα από τις εκτιμήσεις, απειλώντας με νέες «πρωτοφανείς» καταστροφές την ανθρωπότητα, που ήδη πλήττεται από διαδοχικούς καύσωνες και πλημμύρες.

Κύματα ακραίου καύσωνα, που έπλητταν παλιότερα μία φορά κάθε 50 χρόνια, αναμένεται τώρα να συμβαίνουν μία φορά τη δεκαετία λόγω της ανόδου της θερμοκρασίας, ενώ οι νεροποντές και οι ξηρασίες έχουν ήδη γίνει συχνότερες.

Ήδη τα επίπεδα των αερίων, που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι αρκετά υψηλά στην ατμόσφαιρα ώστε να θεωρείται σίγουρο πως θα επιφέρουν διαταραχές του κλίματος για δεκαετίες, αν όχι για αιώνες, προειδοποιούν οι επιστήμονες στην έκθεση της Διακυβερνητικής επιτροπής του ΟΗΕ για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC, GIEC) που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.

Λιγότερο από τρεις μήνες πριν από την διάσκεψη GOP26 για το κλίμα που θα πραγματοποιηθεί στη Γλασκώβη, αυτή η διαπίστωση σοκ των εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ ηχεί σαν κάλεσμα για να λάβουμε θέσεις μάχης: οι άνθρωποι είναι «ασυζητητί» υπεύθυνοι για την κλιματική απορρύθμιση και δεν έχουν άλλη επιλογή παρά να μειώσουν δραστικά τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, αν θέλουν να περιορίσουν τις ζημιές.

Αυτή η πρώτη έπειτα από επτά χρόνια έκθεση, που υιοθετήθηκε την Παρασκευή από 195 χώρες και αντλεί στοιχεία από περισσότερες από 14.000 επιστημονικές μελέτες, εξετάζει πέντε σενάρια για τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, από το πιο αισιόδοξο --ορισμένοι το θεωρούν ουτοπικό-- μέχρι το χειρότερο.

Σε όλες τις περιπτώσεις, ο πλανήτης αναμένεται να φθάσει το όριο του +1,5 βαθμού Κελσίου σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή γύρω στο 2030. Δέκα χρόνια νωρίτερα απ' ό,τι προβλεπόταν στην προηγούμενη εκτίμηση της Διακυβερνητικής, το 2018.

Στη συνέχεια, μέχρι το 2050, η αύξηση προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί πολύ πέραν του ορίου αυτού -που είναι ένα από τα όρια-κλειδιά της Συμφωνίας του Παρισιού- ακόμη κι αν ο κόσμος καταφέρει να μειώσει κατά πολύ τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Και αν οι εκπομπές αυτές δεν μειωθούν δραστικά, θα ξεπεράσουμε τους +2 βαθμούς Κελσίου στη διάρκεια του αιώνα. Κάτι τέτοιο θα σηματοδοτούσε την αποτυχία της Συμφωνίας του Παρισιού και του στόχου της να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας «πολύ κάτω» από τους +2 βαθμούς Κελσίου, ει δυνατόν στον +1,5 βαθμό Κελσίου.

«Δεν είναι παρά η πρώτη ομοβροντία»

Παρόλο που η θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί προς το παρόν μόνο κατά 1,1 βαθμό Κελσίου, ο κόσμος βλέπει με τα μάτια του τις συνέπειες που ήδη εκδηλώνονται. Ακόμη περισσότερο το φετινό καλοκαίρι, με τις εικόνες από τις πυρκαγιές που πλήττουν τις δυτικές Ηνωμένες Πολιτείες, την Ελλάδα ή την Τουρκία, τις πλημμύρες σε περιφέρειες της Γερμανίας και της Κίνας ή το θερμόμετρο που αγγίζει τους 50 βαθμούς Κελσίου στον Καναδά.

«Αν νομίζετε ότι αυτό είναι σοβαρό, θυμηθείτε πως αυτό που βλέπουμε σήμερα δεν είναι παρά η πρώτη ομοβροντία», σχολιάζει η Κριστίνα Νταλ, της οργάνωσης Union for Concerned Scientists.

Ακόμη και με τον +1,5 βαθμό Κελσίου, οι καύσωνες, οι πλημμύρες και άλλα ακραία φαινόμενα θα αυξηθούν με «άνευ προηγουμένου» τρόπο σε όρους έκτασης, συχνότητας, εποχών του έτους και πληττόμενων ζωνών, προειδοποιεί η Διακυβερνητική.

«Κρύος ιδρώτας θα πρέπει να λούσει όποιον διαβάζει την έκθεση αυτή (...) Δείχνει πού βρισκόμαστε και πού πηγαίνουμε με την κλιματική αλλαγή: βρισκόμαστε μέσα σε μια τρύπα, την οποία εξακολουθούμε να σκάβουμε», σχολίασε ο κλιματολόγος Ντέιβ Ριέι.

Μπροστά σ' αυτό το μέλλον που μοιάζει με Ημέρα της Κρίσης, οι εκκλήσεις για δράση πολλαπλασιάζονται.

«Η σταθεροποίηση του κλίματος θα απαιτήσει μια ισχυρή, ταχεία και με διάρκεια μείωση των εκπομπών των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου για να φθάσουμε στην ουδετερότητα άνθρακα», επιμένει ο Πανμάο Ζάι, συμπρόεδρος της ομάδας των εμπειρογνωμόνων που επεξεργάστηκε αυτή την πρώτη πτυχή της έκθεσης της Διακυβερνητικής.

Η δεύτερη πτυχή της σχετικά με τις επιπτώσεις, η οποία προβλέπεται για τον Φεβρουάριο του 2022, δείχνει λεπτομερώς πώς η ζωή στη Γη θα αλλάξει αναπόδραστα μέσα σε 30 χρόνια, ακόμη και νωρίτερα, σύμφωνα με μια προκαταρκτική εκδοχή της που έχει στη διάθεσή του το Γαλλικό Πρακτορείο.

Η τρίτη πτυχή σχετικά με τις λύσεις αναμένεται τον Μάρτιο. Όμως η οδός που πρέπει να ακολουθηθεί είναι ήδη ευρέως γνωστή για να γίνει η μετάβαση προς μια οικονομία απαλλαγμένη από τον άνθρακα.

«Η έκθεση αυτή οφείλει να σημάνει το τέλος του άνθρακα και των ορυκτών καυσίμων πριν καταστρέψουν τον πλανήτη μας», υπογράμμισε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες, κατηγορώντας τα καύσιμα αυτά και την καταστροφή των δασών ότι «κάνουν τον πλανήτη να ασφυκτιά».

Προς τους +4 ή τους +5 βαθμούς, με τον σημερινό ρυθμό

Ενώ θα πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές του CO2 κατά το ήμισυ μέχρι το 2030 για να παραμείνουμε στον +1,5 βαθμό Κελσίου, όλα τα βλέμματα στρέφονται πλέον προς τη Γλασκώβη, όπου θα συνεδριάσουν τον Νοέμβριο οι ηγέτες ολόκληρου του κόσμου.

«Δεν υπάρχει χρόνος για να περιμένουμε και δεν υπάρχει χώρος για δικαιολογίες», επέμεινε ο Αντόνιο Γκουτέρες, ζητώντας «να επιτύχει» η GOP, έπειτα απ' αυτό τον «κόκκινο συναγερμό» για την ανθρωπότητα που σήμανε η Διακυβερνητική.

Όμως στο στάδιο αυτό, μόνον οι μισές από τις κυβερνήσεις έχουν αναθεωρήσει τις δεσμεύσεις τους για τις εκπομπές των αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η προηγούμενη σειρά δεσμεύσεων, που είχαν αναληφθεί μετά τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, θα οδηγούσαν σ' έναν κόσμο με +3 βαθμούς Κελσίου, εφόσον γίνονταν σεβαστές, όμως με τον σημερινό ρυθμό ο κόσμος οδεύει μάλλον προς τους +4 ή τους +5 βαθμούς Κελσίου.

Μέσα σ' αυτές τις ζοφερές προβολές, η Διακυβερνητική δίνει και μια ελπίδα για να κρατηθούμε απ' αυτή.

Στο καλύτερο σενάριο, η θερμοκρασία θα μπορούσε να πέσει κάτω από το όριο του +1,5 βαθμού Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα, με τη δραστική μείωση των εκπομπών και με την απορρόφηση περισσότερου CO2 απ' όσο εκπέμπουμε. Όμως οι τεχνικές που επιτρέπουν τη δέσμευση σε μεγάλη κλίμακα του CO2 από την ατμόσφαιρα εξακολουθούν να βρίσκονται στο στάδιο της έρευνας, επισημαίνει η Διακυβερνητική.

Μη αναστρέψιμες συνέπειες

Ορισμένες συνέπειες της ανόδου της θερμοκρασίας είναι σε κάθε περίπτωση «μη αναστρέψιμες», επιμένουν οι συντάκτες της έκθεσης. Με το λιώσιμο των πάγων των πόλων, η στάθμη των ωκεανών θα συνεχίσει να ανεβαίνει για «αιώνες, ακόμη και χιλιετίες». Η θάλασσα, η στάθμη της οποίας έχει ήδη αυξηθεί κατά 20 εκατοστά από το 1900, θα μπορούσε να αυξηθεί περαιτέρω κατά περίπου 50 εκατοστά μέχρι το 2100, ακόμη και με +2 βαθμούς Κελσίου.

«Μοιάζει μακρινό, όμως εκατομμύρια παιδιά, που έχουν ήδη γεννηθεί, θα ζουν ακόμη τον 22ο αιώνα», υπογραμμίζει ο Τζόναθαν Μπάμπερ, ένας από τους συντάκτες της έκθεσης.

Για πρώτη φορά, η Διακυβερνητική του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή υπογραμμίζει επίσης πως «δεν μπορεί να αποκλείσει» το ενδεχόμενο να υπάρξουν «σημεία καμπής», όπως το λιώσιμο των πάγων που καλύπτουν την Ανταρκτική ή ο θάνατος δασών, τα οποία θα οδηγούσαν το κλιματικό σύστημα προς μια δραματική και αμετάκλητη αλλαγή.

Όμως αυτός δεν είναι λόγος για να εγκαταλείψουμε τη μάχη, το αντίθετο, επιμένουν επιστήμονες και οικολόγοι. Διότι η κλιματική αλλαγή δεν αποχαλινώνεται μαγικά πέρα από ένα ορισμένο όριο: κάθε κλάσμα του βαθμού έχει σημασία και ενισχύει τον αντίκτυπο.

«Δεν είμαστε καταδικασμένοι να αποτύχουμε», διαβεβαιώνει η Φριντερίκε Ότο, μία από τις συντάκτες της έκθεσης.

«Δεν θα επιτρέψουμε η έκθεση αυτή να μπει στο συρτάρι», επιμένει από την πλευρά της η Κάισα Κοσόνεν της Greenpeace. «Θα την έχουμε μαζί μας στα δικαστήρια».