Η στρατηγική του ΔΝΤ με την Ελλάδα - Ο πραγματικός στόχος με το χρέος

Ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος μιλώντας σήμερα στην Κεντρική Επιτροπή του ΣΥΡΙΖΑ άσκησε δριμεία κριτική για τις θέσεις του ΔΝΤ σχετικά με τα πλεονάσματα, υποστηρίζοντας πως αν το Ταμείο θέλει να πιέσει, ας πιέσει τις χώρες εκείνες, που δεν δέχονται να έχει η Ελλάδα πιο λογικά πρωτογενή πλεονάσματα. Από την πλευρά του ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας περιγράφοντας την περίπλοκη εικόνα των διαπραγματεύσεων κατηγόρησε το ΔΝΤ ότι παίζει «πόκερ» μέσω κωλυσιεργίας. Αλλά και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ με πιο μετριοπαθή τρόπο είπε ότι η διαπραγμάτευση θα μπορούσε να καταρρεύσει επειδή το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δεν έχει ακόμη αποφασίσει αν θα συμμετάσχει ή όχι στο πρόγραμμα.

Μπορεί λοιπόν το ΔΝΤ να είναι στο επίκεντρο της κριτικής, αλλά η στάση τους και τεκμηριωμένη είναι και συνεπής – τουλάχιστον από το 2015 και μετά-. Η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ μιλώντας χθες στο Αραβικό Φορολογικό Φόρουμ στο Ντουμπάι υπογράμμισε πως ο μόνος τρόπος για να αντιμετωπιστεί η αβεβαιότητα, είναι οι χώρες να οικοδομήσουν ανθεκτικότητα. Αν και η αναφορά της αυτή δεν ήταν στοχευόμενη για την Ελλάδα το ΔΝΤ προ ημερών διευκρίνισε πώς εννοεί αυτή την οικοδόμηση αντοχών.

Ο εκπρόσωπός του Ταμείου Τζέρι Ράις την προηγούμενη Πέμπτη αναγνώρισε πως η Ευρώπη έχει παράσχει σημαντική έκτακτη στήριξη προς την Ελλάδα και δείχνει ότι και πάλι θα σταθεί στη χώρα, κάτι που το ΔΝΤ καλωσορίζει. Αλλά στο σημείο αυτό ο εκπρόσωπός του Ταμείου ξεκαθάρισε πως αυτή η υποστήριξη δεν είναι άνευ όρων, καθώς εξαρτάται από δεσμεύσεις για μεταρρυθμίσεις, εξαρτάται από την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων αυτών και εξαρτάται από το να επιτευχθούν οι στόχοι.

«Έχουμε δει δύο φορές τα τελευταία χρόνια, το 2012 και το 2015, ότι η Ελλάδα αντιμετώπισε μια κρίση, ακριβώς επειδή οι στόχοι δεν είχαν επιτευχθεί και η Ευρώπη πάγωσε την υποστήριξη της (withheld support). Και στις δύο αυτές περιπτώσεις, η κρίση οδήγησε σε συζητήσεις για Grexit», τόνισε και προσθεσε με νόημα ότι «είναι σημαντικό οι στόχοι να είναι ρεαλιστικοί. Το ξεκαθάρισε το συμβούλιο των Εκτελεστικών μας Διοικητικών αυτή την εβδομάδα. Οι στόχοι πρέπει να είναι ρεαλιστικοί. Αυτό προτείνει το ΔΝΤ».

Στη βάση αυτή ο Ράις αποσαφήνισε πως στο ζήτημα της Ελλάδας απαιτούνται οικονομικές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες ωστόσο θα συνοδεύονται από σημαντική ελάφρυνση του χρέους.

Σήμερα οι Financial Times «συνυπέγραψαν» τη θέση αυτή μέσω άρθρου τους το οποίο σε ειρωνικό ύφος αναφέρει πως στην Ευρώπη «όλοι θέλουν να διατηρήσουν για λίγο ακόμη το παραμύθι της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους», παρά την ειλικρινή τοποθέτηση του ΔΝΤ πως το χρέος της Ελλάδας είναι εξαιρετικά μη βιώσιμο. Σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο το ΔΝΤ τελικά θα αποσυρθεί από το ελληνικό πρόγραμμα, αφήνοντας τους Ευρωπαίους «να κακοδιαχειριστούν την ελληνική κρίση».

Το ζήτημα του χρέους

Πληροφορίες από τις Βρυξέλλες ανέφεραν πως στο συνολικό πακέτο της συμφωνίας που θα προετοιμαστεί θα παρέχονται περαιτέρω διευκρινίσεις των Ευρωπαίων προς το ΔΝΤ αναφορικά με τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του χρέους που θα ληφθούν το 2018, ενώ μόλις ολοκληρωθεί η αξιολόγηση η ΕΚΤ από την πλευρά της θα εξετάσει την ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης.

Τα όσα γνωρίζουμε έως σήμερα για την ελάφρυνση του χρέους σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα προέρχονται από το ανακοινωθέν του Eurogroup του περασμένου Μάιου. Σε αυτό τονιζόταν πως οι μεσοπρόθεσμες παρεμβάσεις θα ληφθούν, εφόσον χρειαστεί και με την προϋπόθεση της επιτυχημένης ολοκλήρωση του προγράμματος του ESM.

Στα μέτρα που περιέγραφε το ανακοινωθέν του Eurogroup περιλαμβάνονταν:

• Η κατάργηση της αύξησης του επιτοκιακού περιθωρίου για την αποπληρωμή της δόσης για το χρέος του 2018.
• Η παροχή στην Ελλάδα των κερδών από τα ομόλογα ANFA και SMPs και την χρήση τους ως «μαξιλάρι» για τη μείωση των μελλοντικών χρηματοδοτικών αναγκών.
• Η πρόωρη μερική αποπληρωμή των υπαρχόντων επισήμων δανείων, με μείωση του επιτοκιακού κόστους και επέκτασης της περιόδου ωρίμανσης.
• Η αναδιάρθρωση για ορισμένα δάνεια του EFSF (π.χ. παράταση του χρόνου αποπληρωμής, αναδιάρθρωση των αποσβέσεων και της επιτοκιακής διαφοράς), αλλά χωρίς εξτρά επιβάρυνση του EFSF ή των κρατών που συμμετείχαν στο πρώτο πρόγραμμα στηριξης με διμερή δάνεια.

Η ανάλυση βιωσιμότητας του χρέους που έδωσε την προηγούμενη Δευτέρα στη δημοσιότητα το ΔΝΤ ξεκαθαρίζει πως λύσεις που παρέχουν μόνο προσωρινή ανακούφιση, αλλά δεν οδηγούν σε μια πτωτική πορεία του χρέους στο χρονικό ορίζοντα έως το 2060, δεν είναι συνεπείς με τη βιωσιμότητα. Αναφερόμενο δε στις δεσμεύσεις του Eurogroup του Μαϊου 2016 για την πρόσθετη ελάφρυνση του χρέους, το ΔΝΤ αναφέρει πως «ορισμένα μέτρα δεν είναι αρκετά συγκεκριμένα για να καταστεί δυνατή η πλήρης αξιολόγηση των επιπτώσεών τους στη βιωσιμότητα του χρέους».

Τι προτείνει το ΔΝΤ

Η ανάλυση του Ταμείου σημειώνει πως «μια σημαντική αναδιάρθρωση των όρων των ευρωπαϊκών δανείων προς την Ελλάδα απαιτείται για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του χρέους ». Στο σημείο αυτό ξεκαθαρίζεται πως μια πιθανή αναδιάρθρωση χρέους που θα μπορούσε να ικανοποιήσει τους στόχους που αναφέρθηκαν παραπάνω θα μπορούσε να βασίζεται σε ένα συνδυασμό από τα ακόλουθα μέτρα, «τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ το πεδίο εφαρμογής των μέτρων που προτείνεται σήμερα το Eurogroup»:

• Στην επέκταση μέχρι το 2040 των περιόδων χάριτος των δανείων του ESM και του EFSF, αλλά και των διμερών δανείων που δόθηκαν στην Ελλάδα το 2010: Σύμφωνα με την ανάλυση χρέους, «αν και πιθανές επεκτάσεις των περιόδων χάριτος αναφέρθηκαν από το Eurogroup, το πεδίο δεν έχει καλά καθορισμένο, και τα μέτρα αυτά δεν περιλαμβάνουν τα διμερή δάνεια (GLF) και τα δάνεια του ESM.
• Στην παράταση των ωριμάνσεων των ευρωπαϊκών δανείων μέχρι το 2070: Αυτό θα απαιτούσε την παράταση των ωριμάσεων των διμερών διακρατικών δανείων κατά 30 έτη και την επέκταση των ωριμάσεων των δανείων του EFSF έως και 14 έτη και των δανείων του ESM έως και 10 έτη. Στην ανάλυση του Ταμείου υπογραμμίζεται πως «αν και οι πιθανές παρατάσεις των ωριμάσεων αναφέρθηκαν από το Eurogroup, το πεδίο δεν έχει οριστεί και οι προτάσεις δεν περιλαμβάνουν τα δάνεια GLF και του ESM».
• Στις αναβολές πληρωμής επιτοκίων μέχρι το 2040: Αυτό θα απαιτήσει περαιτέρω αναβολή των πληρωμών τόκων επί όλων των GFL, το ΕΤΧΣ και ΕΜΣ δάνεια μέχρι το 2040, αποσβένεται σε ίσες δόσεις μέχρι το 2070 (συμπεριλαμβανομένων και των τόκων επί των τόκων). Το πεδίο εφαρμογής αυτών των μέτρων δεν έχει επίσης καθορίζεται σαφώς από το Eurogroup.
• Στη μη αύξηση του επιτοκιακού περιθωρίου και την επιστροφή κερδών από τα ομολογα SMP και ANFA’s: Κατά το ΔΝΤ η κατάργηση του επιτοκιακού πέναλτι που έπρεπε να καταβάλει η Ελλάδα στον EFSF από το 2017 και μετά και η επιστροφή κερδών από τα ομολόγα SMP και ANFA’s κατά τη διάρκεια των ετών που έπονται του προγράμματος «έχουν προταθεί από το Eurogroup και θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση των ακαθάριστων χρηματοδοτικών αναγκών και του χρέους».
• Στο κλείδωμα του επιτοκίου του συνόλου των δανείων του EFSF και ESM: Τα στελέχη του ΔΝΤ αναφέρουν στην ανάλυση τους πως για να εξασφαλιστεί ότι το χρέος μπορεί να παραμείνει σε καθοδική πορεία, τα επιτόκια όλων των δανείων του ESFSF και του ESM (ύψους περίπου 200 δισ. ευρώ ή 113% ΑΕΠ) θα πρέπει να καθοριστούν σε χαμηλά επίπεδα για 30 χρόνια και να μην υπερβαίνουν το 1,5%. «Ενώ το Eurogroup έχει συμφωνήσει να κλειδώσει το επιτόκιο σε ορισμένα ευρωπαϊκά δάνεια, το πεδίο εφαρμογής των μέτρων που προβλέπονται είναι πιθανόν πολύ μικρότερο από ότι απαιτείται για τη διασφάλιση της βιωσιμότητας σύμφωνα με το βασικό σενάριο του ΔΝΤ», αναφέρεται στην ανάλυση.

Εάν λοιπόν οι Ευρωπαίοι υιοθετήσουν τις προαναφερόμενες συστάσεις και συντονιστούν τόσο στο θέμα των μεταρρυθμίσεων όσο και στο θέμα του χρέους με το ΔΝΤ, τότε θα μπορεί το Ταμείο να υποστηρίξει χρηματοδοτικά το ελληνικό πρόγραμμα. Σε διαφορετική περίπτωση, πηγές από την Ουάσιγκτον διαβεβαιώνουν στο CNN Greece πως «η Διοίκηση του Ταμείου θα αρνηθεί να συναινέσει για τρίτη συνεχόμενη φορά στο λάθος», κάτι που έγινε ξεκάθαρο στο Εκτελεστικό Συμβούλιο του ΔΝΤ για την Ελλάδα στις 6 Φεβρουαρίου.