Ο σεβασμός στο κράτος δικαίου προϋπόθεση για να λάβει η Ελλάδα τα 32 δισ. του Ταμείου Ανάκαμψης

Η Γερμανία, που ασκεί την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρότεινε ένα σχέδιο βάσει του οποίου θα τίθενται αυστηρές προϋποθέσεις ως προς τον σεβασμό του κράτους δικαίου για την πρόσβαση των κρατών-μελών σε κεφάλαια του Ταμείου Ανάκαμψης.

Σύμφωνα με την γερμανική πρόταση, για τα κράτη που παραβιάζουν το κράτος δικαίου, ήτοι δεν σέβονται τη διάκριση των εξουσιών, νομοθετούν με τρόπο που αυξάνει τη διαφθορά και το πελατειακό κράτος, καταστρατηγούν ελευθερίες των πολιτών και του Τύπου, κ.α., θα αναστέλλεται η χρηματοδότησή τους από το Ταμείο Ανάκαμψης, κάτι που θα αποφασίζεται ύστερα από ψηφοφορία, βάσει σύστασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Η πρόβλεψη αυτή επηρεάζει και την Ελλάδα η οποία έχει αναλάβει συγκεκριμένες δεσμεύσεις στο πλαίσιο της μεταμνημονιακής της εποπτείας που έχουν να κάνουν με το κράτος δικαίου και την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Στην Ελλάδα αντιστοιχούν 32 δισ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης. Η εκταμίευση τόσο των επιχορηγήσεων ύψους 19,5 δισ. ευρώ όσο και των δανείων ύψους 12,5 δισ. ευρώ θα γίνεται στη βάση υλοποίησης ενός εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας που υποχρεούται να καταρτίσει και στο οποίο θα εμπεριέχεται η μεταρρυθμιστική και η επενδυτική ατζέντα της για τα έτη 2021-2023. Αυτό το σχέδιο θα τελεί διαρκώς υπό την παρακολούθηση της Κομισιόν, αλλά και του Eurogroup.

Τα σχέδια αποκατάστασης και ανθεκτικότητας όλων των κρατών μελών θα αξιολογούνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εντός δύο μηνών από την υποβολή τους. Αυτή η αξιολόγηση θα επικεντρώνεται στο εάν τηρούνται τα κριτήρια συνοχής -με τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις-, στο εάν επιτυγχάνεται η ενίσχυση του αναπτυξιακού δυναμικού, η δημιουργία θέσεων εργασίας και η οικονομική και κοινωνική ανθεκτικότητα του κράτους μέλους. Η αποτελεσματική συμβολή στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αλλά και η τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου, θα αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για μια θετική αξιολόγηση.

Οι συστάσεις θεσμών - GRECO

Ωστόσο, η Ελλάδα ήδη έχει μείνει πίσω σε θέματα που έχουν να κάνουν με το κράτος δικαίου, κάτι που υπογράμμισαν οι θεσμοί στην έβδομη αξιολόγησή τους που έδωσαν προ ημερών στη δημοσιότητα.

Στην προσοχή των θεσμών υπέπεσε η αδυναμία των ελληνικών Αρχών να αναθεωρήσουν εγκαίρως διατάξεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που τροποποιήσαν πέρυσι ο ΣΥΡΙΖΑ και η Νέα Δημοκρατία και οι οποίες έχουν επικριθεί από την Ομάδα Κρατών κατά της Διαφθοράς του Συμβουλίου της Ευρώπης, την περίφημη GRECO, ως «προσκόμματα» στην καταπολέμηση της διαφθοράς.

Συγκεκριμένα, οι θεσμοί στην έβδομη έκθεση ενισχυμένης εποπτείας τους εντοπίζουν καθυστερήσεις στην εναρμόνιση της Ελλάδος με τις συστάσεις που έχει διατυπώσει ήδη από τον προηγούμενο Δεκέμβριο η GRECO, για τις αλλαγές στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

«Έχει συγκροτηθεί επιτροπή με σκοπό να επιφέρει ορισμένες τροποποιήσεις στον Ποινικό Κώδικα και στον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που θα λαμβάνουν υπόψη τις συστάσεις της Ομάδας Κρατών κατά της Διαφθοράς. Ωστόσο, σύμφωνα με τις αρχές, είναι πιθανό το αρχικό χρονοδιάγραμμα (Δεκέμβριος 2020) να επηρεαστεί από τα μέτρα αντιμετώπισης της εξάπλωσής της πανδημίας του κορωνοϊού. Αναμένεται ότι η επιτροπή θα παράγει κάποια αρχικά αποτελέσματα γύρω στον Ιούνιο του 2021», αναφέρουν χαρακτηριστικά.

Με τις συστάσεις που είχε διατυπώσει η GRECO το Δεκέμβριο 2019 διαπίστωνε αποδυνάμωση του ρόλου των Ελλήνων εισαγγελέων σε υποθέσεις διαφθοράς, «παραθυράκια» για ήπια μεταχείριση ατόμων που εμπλέκονται σε υποθέσεις δωροδοκίας, αλλά και παρεμβάσεις στη νομοθεσία για το ξέπλυμα χρήματος που δεν είναι συμβατές με τη διεθνή πρακτική.

Στην έκθεση που είχε δώσει στη δημοσιότητα η GRECO κατέληγε στο συμπέρασμα πως η Ποινική Δικαιοσύνη στην Ελλάδα δεν είναι επαρκής για να καταπολεμήσει τη διαφθορά, κάτι που όπως άφηνε να εννοηθεί σχετίζεται κυρίως με την ποιότητα των νόμων και όχι με τους λειτουργούς της Δικαιοσύνης.

Μεγάλο μέρος της έκθεσης της GRECO επικεντρωνόταν στις αλλαγές που επήλθαν στον Ποινικό Κώδικα τον Ιούνιο του 2019 και με τις οποίες η δωροδοκία δημόσιων αξιωματούχων μετατράπηκε από κακούργημα σε πλημμέλημα. Αν και με την τροποποίηση του Ποινικού Κώδικα το Νοέμβριο του 2019 η δωροδοκία δημόσιων υπαλλήλων έγινε ξανά κακούργημα, η GRECO υπογράμμισε με ανησυχία ότι τα αδικήματα δωροδοκίας που διέπραξαν δημόσιοι υπάλληλοι πριν από τις 18 Νοεμβρίου 2019 θα εξακολουθήσουν να θεωρούνται πλημμέλημα.

Αλλά η GRECO δεν είχε σταθεί μόνον στο θέμα της δωροδοκίας. Ο διεθνής φορέας είχε επικρίνει τις τροποποιήσεις που έφεραν τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ όσο και η Νέα Δημοκρατία στον Ποινικό Κώδικα και με τις οποίες έπαυσε η δυνατότητα των εισαγγελέων να ασκούν αυτεπάγγελτα διώξεις σε μια σειρά από αδικήματα. Αξίζει να σημειωθεί πως μεταξύ των εγκλημάτων που πλέον διώκονται μόνον μετά από μήνυση είναι και η κακουργηματική απιστία τραπεζικών στελεχών !

«Το μέτρο αυτό ενδέχεται να αποδυναμώσει περαιτέρω την καταπολέμηση της διαφθοράς και ενδεχομένως άλλων συναφών εγκλημάτων, όπως η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες», σημειωνόταν στην έκθεση της GRECO.

Η GRECO εστίασε και στην ανάγκη συμμόρφωσης της Ελλάδος με τα διεθνή πρότυπα κατά της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της καταπολέμησης της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, αφήνοντας με τον τρόπο αυτό αιχμές για την πρωτοβουλία της κυβέρνησης Μητσοτάκη να τροποποιήσει τη νομοθεσία για το ξέπλυμα χρήματος αποδεσμεύοντας περιουσιακά στοιχεία που έχουν δεσμευθεί ως εγκληματικό προϊόν για παραπάνω από 18 μήνες, χωρίς να έχει προηγηθεί τελεσίδικη δικαστική απόφαση.

Η GRECO είχε δώσει αρχικά περιθώριο στην ελληνική κυβέρνηση έως τις 30 Ιουνίου 2020, προκειμένου να ενσωματώσει τις συστάσεις της και να προχωρήσει σε αντίστοιχες νομοθετικές προσαρμογές. Αυτή η προθεσμία επεκτάθηκε λόγω της πανδημίας έως το Δεκέμβριο 2020, αλλά πλέον η κυβέρνηση θέλει να την επεκτείνει για ένα ολόκληρο έτος, έως τον Ιούνιο του 2021, αν και οι προσαρμογές που πρέπει να γίνουν στις διατάξεις του Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας είναι συγκεκριμένες.

Ωστόσο, είναι πολύ πιθανόν η εναρμόνιση της Ελλάδος με τις συστάσεις της GRECO να αποτελέσει προϋπόθεση για την εκταμίευση πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης το 2021. Ευρωπαϊκές πηγές που ερωτήθηκαν για το θέμα από το CNN Greece αρκέστηκαν να αναφερθούν στο ανακοινωθέν του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Κορυφής της 21ης Ιουλίου και στην επανειλημμένη αναφορά που αυτό κάνει στην τήρηση των αρχών του κράτους δικαίου.