Η ώρα των αποφάσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση για την ενεργειακή κρίση

Πλέον, δεν υπάρχει νοικοκυριό ή επιχείρηση σε ευρωπαϊκό έδαφος που να μην την βιώνει καθημερινά, με την απειλή πως η κατάσταση μπορεί να χειροτερέψει ανά πάσα στιγμή, αφότου η Ρωσία κρατά επ' αόριστον κλειστή τη στρόφιγγα του αγωγού Nord Stream 1.

Στην Ελλάδα, τη Σλοβακία, την Τσεχική Δημοκρατία και την Ιταλία, «ο μέσος ετήσιος λογαριασμός για την ενέργεια αντιπροσωπεύει πλέον περισσότερο από ένα μήνα μισθού για έναν οικονομικά ενεργό πολίτη που αμείβεται με τον μέσο μισθό» της χώρας του, ανέφερε με ανακοίνωσή της την Τρίτη η Ευρωπαϊκή Συνομοσπονδία Συνδικάτων (CES).

Το βασικό ζητούμενο της έκτακτης Συνόδου που πραγματοποιούν σήμερα, Παρασκευή, οι 27 υπουργοί Ενέργειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (οι αφίξεις των υπουργών αναμένεται να ξεκινήσουν στις 09:30 π.μ. /ώρα Ελλάδας), εν μέσω ανοικτού εκβιασμού του Πούτιν προς τη Δύση για οριστικό τέλος στην παροχή φυσικού αερίου και πετρελαίου, αν μπει οποιοδήποτε πλαφόν στις τιμές από τη Δύση, είναι να βρεθεί μια λύση για να συγκρατηθούν οι τιμές της ενέργειας.

Οι επιλογές για να επιτευχθεί αυτό είναι περιορισμένες και σε κάθε περίπτωση κάποιος θα βγει χαμένος. Τα σενάρια που κυκλοφορούν μέχρι στιγμής περιλαμβάνουν τον ορισμό πλαφόν στην τιμή του εισαγόμενου φυσικού αερίου, αν και αυτό το σενάριο απομακρύνεται καθώς δεν εξασφαλίζει την πλήρη ομοφωνία των κρατών-μελών, η οποία είναι απαραίτητη, πλαφόν στην τιμή του αερίου που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρισμού ή προσωρινά την αφαίρεση των μονάδων παραγωγής ενέργειας από αέριο από το τρέχον σύστημα προσδιορισμού των τιμών του ηλεκτρισμού στην ΕΕ, μεταξύ άλλων.

Ήδη, η Φινλανδία και η Σουηδία ανακοίνωσαν ότι σχεδιάζουν να προσφέρουν δισεκατομμύρια δολάρια σε εγγυήσεις ρευστότητας στις εταιρίες ενέργειας. Την ίδια ώρα, η Γερμανία ανακοίνωσε την Κυριακή μέτρα ύψους 65 δισ. ευρώ για τη μετρίαση των συνεπειών της αύξησης των ενεργειακών τιμών στους καταναλωτές.

Η ελληνική πρόταση και ο «αντιμονοπωλιακός βραχίονας»

Σύμφωνα με την «ελληνική πρόταση» η επιβολή πλαφόν μόνο στο ρωσικό φυσικό αέριο κρίνεται από την Αθήνα ως ένα μέτρο αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και για αυτό προβλέπεται η δημιουργία ενός μηχανισμού μείωσης της ζήτησης, ο οποίος θα δώσει τα κίνητρα στις βιομηχανίες υψηλής κατανάλωσης ενέργειας να μειώσουν την κατανάλωση τους σε φυσικό αέριο».

Ενώ περιλαμβάνεται και ένα νέο πανευρωπαϊκό μοντέλο ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο θα υπολογίζει καλύτερα το πραγματικό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, αποσυνδέοντας την τιμή του φυσικού αερίου από την τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος, διασφαλίζοντας έτσι προσιτές τιμές για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις».

Η Ελλάδα έχει καταθέσει σχετική πρόταση εδώ και μήνες, την οποία φέρονται να υποστηρίζουν η Τσεχική Προεδρία, η Αυστρία, το Βέλγιο, αλλά σε ένα βαθμό και η Γερμανία.

Παράλληλα, ήδη από τον Ιούνιο ισχύει το παράδειγμα της Ισπανίας και Πορτογαλίας, οι οποίες ήταν οι πρώτες που βγήκαν εκτός των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ και έθεσαν ανώτατο όριο στο φυσικό αέριο για να μειώσουν το κόστος ηλεκτρικής ενέργειας.

Στην Πορτογαλία, η κυβέρνηση ανακοίνωσε πρόσφατα ότι το σύστημα ανώτατων ορίων οδήγησε τις τιμές να υποχωρήσουν κατά μέσο όρο κατά 17% σε σχέση με το ύψος στο οποίο θα ήταν χωρίς αυτόν τον μηχανισμό.

Ο αντιμονοπωλιακός βραχίονας της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποστηρίζει ότι η στήριξη θα πρέπει να λάβει τη μορφή πληρωμής που θα λειτουργεί ως άμεση επιχορήγηση στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας με στόχο τη χρηματοδότηση μέρους του κόστους των καυσίμων τους.

«Το θέμα αποσύνδεσης της τιμής του ηλεκτρικού ρεύματος με την τιμή του φυσικού αερίου είναι κάτι που μπορεί να συμβεί, αν και η υλοποίησή του δεν είναι καθόλου εύκολη, όπως άλλωστε δύσκολη είναι και η επιβολή πλαφόν στις τιμές. Ένας τρόπος για να μπορέσουν τα σχετικά να πραγματοποιηθούν είναι ο ευρωπαϊκός προϋπολογισμός να αναλάβει ένα μέρος του κόστους ενέργειας» σχολίασε επί του θέματος ο Μιχάλης Μαθιουλάκης, επιστημονικός συνεργάτης και αναλυτής Ενεργειακής Στρατηγικής στο ΕΛΙΑΜΕΠ, καθώς και Ακαδημαϊκός Διευθυντής του Ελληνικού Ενεργειακού Φόρουμ μιλώντας στην ΕΡΤ και πρόσθεσε πως μέχρι στιγμής, πάντως, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έχουν δεσμεύσει από εθνικούς πόρους (που σημαίνει δημοσιονομικό κόστος και τελικά καταλήγει να επιβαρύνει πιο μακροπρόθεσμα πάλι τους φορολογούμενους/πολίτες) περίπου 280 δισ. ευρώ σε μέτρα όπως οι φοροαπαλλαγές και οι επιδοτήσεις, στην προσπάθειά τους να περιορίσουν τις επιπτώσεις της ενεργειακής κρίσης σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις. Επικρατεί, πάντως, ανησυχία ότι ο αντίκτυπος αυτών των μέτρων θα εξανεμιστεί εξαιτίας της κλίμακας της κρίσης.

«Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η πρόοδος που υπάρχει στη διαδικασία απεξάρτησης σε ενεργειακές ροές της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας είναι υπαρκτή αλλά και βραδεία. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως το ενεργειακό πρόβλημα παρατείνεται περισσότερο από δύο ή τρία χρόνια» δήλωσε χαρακτηριστικά.

«Επόμενη» η Κομισιόν

Μετά τους Ευρωπαίους υπουργούς Ενέργειας, σειρά παίρνει η Κομισιόν η οποία έχει δεσμευτεί να παρουσιάσει νέο σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης έως τις 14/9.

Εκ μέρους της Κομισιόν, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε την επιβολή πλαφόν, αποκλειστικά, στην τιμή του ρωσικού αερίου και μόνο. «Εδώ ο στόχος είναι να περικόψουμε τα έσοδα της Ρωσίας που χρηματοδοτούν τον φριχτό πόλεμο του Πούτιν στην Ουκρανία» τόνισε η πρόεδρος της Κομισιόν και οι ανακοινώσεις τις αναφορικά με τις προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για βραχυπρόθεσμα και μακρυπρόθεσμα μέτρα προς μετριασμό των συνεπειών της ενεργειακής κρίσης και αναδιάρθρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αναμένονται στις 14 Σεπτεμβρίου.

Η εισήγηση της Κομισιόν, όπως έγινε γνωστή από το non paper που κυκλοφόρησε στον Τύπο, προβλέπει επίσης μέτρα στήριξης ευάλωτων νοικοκυριών και επιχειρήσεων αλλά και μέτρα υποχρεωτικής εξοικονόμησης ενέργειας, όπως:

• Υποχρεωτική εξοικονόμηση ηλεκτρισμού στη βιομηχανία κατά 5% σε ώρες αιχμής
• Αποζημίωση για επιχειρήσεις που θα μειώσουν την παραγωγή τους
• «Έξυπνα» αλλά υποχρεωτικά μέτρα εξοικονόμησης στα νοικοκυριά
• Επιβολή πλαφόν στα 200€/MWh για τεχνολογίες ηλεκτροπαραγωγής, εκτός του φυσικού αερίου
• Φορολόγηση υπερκερδών ηλεκτροπαραγωγών

Από την άλλη ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, κατηγορεί την Κομισιόν για «καθυστερημένη αντίδραση».

Ο ίδιος δήλωσε ότι είναι εφικτή η αποσύνδεση του αντίκτυπου του φυσικού αερίου στην ηλεκτρική ενέργεια, «υπάρχει η αίσθηση ότι η Επιτροπή έχει χάσει χρόνο και αυτό είναι ατυχές», δήλωσε χαρακτηριστικά.

«Μπορούμε να αντιδράσουμε στον φαύλο κύκλο, επιβάλλοντας πλαφόν στις τιμές φυσικού αερίου ή της ηλεκτρικής ενέργειας, υπάρχουν διάφορες πιθανές τεχνικές σε σχέση με αυτό και πρέπει να ενεργήσουμε σε αυτόν τον τομέα», επισήμανε για να προσθέσει: «Μπορούμε επίσης να ενεργήσουμε στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας, που σημαίνει να αποσυνδέσουμε τον αντίκτυπο του φυσικού αερίου στην ηλεκτρική ενέργεια».

Ρίσκο και απειλές

Η υπηρεσία ενέργειας της ΕΕ, Acer, έχει προειδοποιήσει κατά της εκ βάθρων αλλαγής της αγοράς ενέργειας. Σε έκθεσή της τον Απρίλιο, δήλωσε πως οι αγορές χονδρικές για την ηλεκτρική ενέργεια λειτουργούν καλά υπό φυσιολογικές συνθήκες, διασφαλίζοντας την ηλεκτρική ενέργεια.

Αντί της αναδιάρθρωσης της αγοράς, πρότεινε τη δημιουργία μιας προσωρπινής «βαλβίδας αποσυμπίεσης». Με αυτό τον τρόπο, θα περιορίζονται αυτόματα οι τιμές φυσικού αερίου εάν υπάρχουν ξαφνικές ανατιμήσεις.

Από την πλευρά τους Ρώσοι αξιωματούχοι, όπως ο πρώην Πρόεδρος Ντμίτρι Μεντβέντεφ και ο Ρώσος αναπληρωτής πρωθυπουργός Γιούρι Μπρίσοφ απάντησαν και για τις δύο περιπτώσεις πως αν υλοποιηθούν τέτοιες αποφάσεις η χώρα τους θα διακόψει τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου σε όποια κράτη εφαρμόσουν πλαφόν και εμποδίσουν την εφαρμογή κανόνων ελεύθερου εμπορίου σε ανάλογες πωλήσεις, τονίζοντας ότι το τίμημα τέτοιων μέτρων θα κληθούν να πληρώσουν πρώτα οι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί καταναλωτές, με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν να απειλεί την Ευρώπη με οριστικό ενεργειακό μπλακ άουτ, καθώς υποστηρίζει πως το μέτρο του πλαφόν ισοδυναμεί με παραβίαση της ενεργειακής συμφωνίας.