Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας γίνεται περισσότερο ανταγωνιστική

Αν και η Ελλάδα ενσωμάτωσε τις αλλαγές αυτές στην εθνική της νομοθεσία με τους νόμους 2773/1999, 3426/2005 και 4001/2011, πραγματικές κινήσεις στο μέτωπο της απελευθέρωσης της αγοράς ενέργειας έχουμε μόλις την τελευταία τριετία. Και τα βήματα ειδικά στο σκέλος της ηλεκτροπαραγωγής ήταν αργά, κυρίως λόγω της ύπαρξης του κρατικού μονοπωλίου της ΔΕΗ. Να σημειωθεί πως σήμερα στο σκέλος της παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος η ΔΕΗ έχει ποσοστό 57%, οι εναλλακτικοί παραγωγοί 18% και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας 25%.

Αυτό το σκηνικό αναμένεται να αλλάξει ειδικά μετά την πώληση λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ Μεγαλόπολης και Φλώρινας σε ιδιώτες. Πάντως, ακόμη και εάν όλα εξελιχθούν ομαλά και περάσουν οι μονάδες αυτές σε ανταγωνιστές της ΔΕΗ, σε μεσοπρόθεσμη βάση η ΔΕΗ θα συνεχίσει να ελέγχει το 68% του λιγνιτικού δυναμικού της χώρας, ενώ οι ανταγωνιστές της θα έχουν μερίδιο μόλις 32%-35% στην παραγωγή ηλεκτρισμού με καύση λιγνίτη. Αλλά αυτό είναι κάτι που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί πως προς το παρόν είναι συμβατό με την κοινοτική νομοθεσία.

Δεν είναι τυχαίο πως για να διασφαλιστούν καλύτεροι όροι στους ανταγωνιστές της ΔΕΗ και να στηθεί μια ανταγωνιστική αγορά σε υγιείς βάσεις οι θεσμοί επέβαλαν τη νομοθέτηση ευνοϊκών όρων πρόσβασης των ανταγωνιστών της ΔΕΗ στη χονδρική αγορά ενέργειας. Και οι αλλαγές σε αυτό το σκέλος δεν έχουν ακόμη ολοκληρωθεί, καθώς ο Λειτουργός της Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΛΑΓΗΕ) σύντομα θα υποκατασταθεί από το Χρηματιστήριο Ενέργειας.

Για όσους δεν το γνωρίζουν ο ΛΑΓΗΕ βάσει του Κώδικα Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας, καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο προγραμματίζονται οι ανάγκες του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας. Έως σήμερα το σύνολο της διαθέσιμης ισχύος στη χώρα δημιουργεί μια δεξαμενή – απόθεμα από την οποία προμηθεύονται όλοι συμμετέχοντες στο σκέλος της διανομής την ηλεκτρική ενέργεια που προμηθεύουν στους πελάτες τους - καταναλωτές.

Δεδομένου ότι η διαθέσιμη ισχύς είναι πάντοτε μεγαλύτερη της ζητούμενης από τους τελικούς καταναλωτές και συνεπώς από τους συμμετέχοντες στο σκέλος της διανομής ενέργειας, ο ΛΑΓΗΕ καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο εγχέεται η ισχύς της κάθε μονάδας παραγωγής στο σύστημα και εν τέλει τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας για τους συμμετέχοντες στην αγορά παραγωγούς και προμηθευτές.

Κατά βάση πρώτα χρησιμοποιείται η παραγόμενη από λιγνιτικές μονάδες ενέργεια, εν συνεχεία από υδροηλεκτρικούς σταθμούς και στο τέλος από φυσικό αέριο. Εξαίρεση αποτελούν οι ΑΠΕ, καθώς η κάθε στιγμή διαθέσιμη ισχύς από ΑΠΕ εγχέεται κατά προτεραιότητα στο σύστημα και λειτουργούν σε καθεστώς εγγυημένων ελάχιστων τιμών.

Ωστόσο, το πλαίσιο αυτό αλλάζει με την ενεργοποίηση του Ελληνικού Χρηματιστηρίου Ενέργειας (ΕΧΕ), που ως επίγονος του ΛΑΓΗΕ, θα διαχειρίζεται τις αγορές ενέργειας (ηλεκτρικής ενέργειας αλλά και φυσικού αερίου και περιβαλλοντικές αγορές) και τις ενεργειακές χρηματοπιστωτικές αγορές. Με το νέο πλαίσιο εντός μιας ενιαίας πλατφόρμας δημοπρασιών θα υποβάλλονται καθημερινά προσφορές για πώληση και αγορά ηλεκτρικής ενέργειας για την επόμενη ημέρα (προ-ημερήσια αγορά). Πιο απλά το ΕΧΕ αναμένεται να λειτουργήσει ως μία κεντρική πλατφόρμα ανάληψης και διαχείρισης ρίσκου για όλους τους συμμετέχοντες της αγοράς, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να διαφοροποιήσουν το μεταβλητό τους κόστος και την τιμολογιακή τους πολιτική.

Οι αρμοδιότητες της λειτουργίας του ΛΑΓΗΕ αναμένεται να μεταβιβαστούν στο ΕΧΕ. Μετά δε την ολοκλήρωση της απόσχισης του κλάδου ηλεκτρικής ενέργειας, οι αρμοδιότητες του ΛΑΓΗΕ θα επικεντρώνονται πλέον στη διαχείριση των ΑΠΕ και των εγγυήσεων προέλευσης.

Ουσιαστικά μέσα στο επόμενο δωδεκάμηνο θα «σβήσει» σταδιακά ο μηχανισμός των ΝΟΜΕ. Οι επιπλέον ποσότητες που διατίθενται στις δημοπρασίες ενέργειας ΝΟΜΕ, λόγω απόκλισης από την επίτευξη του στόχου των μεριδίων λιανικής, θα μειωθούν κατά 50% με την προκήρυξη του διαγωνισμού για την αποεπένδυση της ΔΕΗ στους λιγνίτες και θα καταργηθούν μετά την υπογραφή του σχετικού Shareholders Purchase Agreement. Mε την ολοκλήρωση της μεταβίβασης, θα μειωθεί η δημοπρατούμενη ποσότητα από το 22% στο 13%. Οι δημοπρασίες θα συνεχίσουν κανονικά το 2019, οπότε θα έχει ενεργοποιηθεί πλήρως το μοντέλο – στόχος και στο Χρηματιστήριο Ενέργειας θα λειτουργεί προθεσμιακή αγορά. Σταδιακά θα ενσωματώνονται στην νέα αγορά και το φθινόπωρο θα σταματήσουν.