Κέμνιτς: Πώς ο θάνατος ενός Γερμανού οδήγησε μια πόλη «στα άκρα»

Πολλοί είναι όσοι πηγαίνουν να τιμήσουν τη μνήμη του θύματος, ελάχιστοι όσοι δέχονται να μιλήσουν μπροστά στην κάμερα. Νιώθουν οργή. Όχι μόνο για τα γεγονότα αλλά και για τον τρόπο που παρουσιάζεται η πόλη τους: «Είναι απαράδεκτο και θλιβερό αυτό που συμβαίνει στην πόλη μας, το Χέμνιτς. Δεν είμαι κατά των ξένων ή των μεταναστών. Όμως, νιώθω πως δεν μπορώ να αφήσω της σύντροφο ή τα παιδιά μου μόνα τους στο δρόμο. Δεν νιώθω πια ασφαλής στην ίδια την πατρίδα μου», λέει ένας άνδρας που ζητά να μην κατονομαστεί. Ένας δεύτερος άνδρας τον τραβά για να φύγουν. «Το καλό που σας θέλω, να πείτε την αλήθεια και μόνο αυτή. Τα μίντια δεν κάνουν άλλη δουλειά από το να διασπείρουν ψεύδη για εμάς», λέει μέσα απ’τα δόντια του καθώς απομακρύνεται.

Κεριά και λουλούδια στο σημείο όπου έπεσε νεκρός ο 35χρονος Daniel H. - REUTERS/Hannibal Hanschke

Ήταν μία ταραχώδης εβδομάδα που αποκάλυψε τις πληγές, το θυμό και το βαθύ διχασμό της γερμανικής κοινωνίας απέναντι τόσο στο παρελθόν της όσο και στο παρόν της.

«Έμεινα κατάπληκτος από το μέγεθος της αντίστασης, της δυσπιστίας, της βίας με την οποία απάντησε ο κόσμος», λέει ο Βέρνερ Πάτσελτ (Werner Patzelt), καθηγητής πολιτικών επιστημών στο πανεπιστήμιο της Δρέσδης που παρακολουθεί εδώ και χρόνια την εξέλιξη της άκρας δεξιάς στη Γερμανία: «Φοβάμαι πως καμία πολιτική δράση δεν μπορεί να σταματήσει την καταστροφική ακολουθία των γεγονότων. Υπάρχει ένας διογκούμενος θυμός που καμία πολιτική δύναμη δε σταματά».

Κενό στην ενημέρωση και όργιο παραπληροφόρησης

Όμως, πώς μία ανθρωποκτονία κατέληξε να απελευθερώσει τη λαϊκή οργή;

Η αρχική ανακοίνωση της αστυνομίας έκανε λόγο για «φραστική αντιπαράθεση» μεταξύ ατόμων «διαφορετικών εθνικοτήτων» που κατέληξε βίαια. Ένας 35χρονος άνδρας σκοτώθηκε και δύο συνελήφθησαν. Καμία άλλη λεπτομέρεια επί του κινήτρου, του όπλου ή των εμπλεκόμενων δεν έγινε γνωστή.

Ωστόσο, η «φειδώς» αυτή - εν μέσω εν εξελίξει έρευνας - από επίσημα χείλη, πυροδότησε αστραπιαία μία ακατάσχετη εικοτολογία στα social media όπου η αυθαιρεσία οργίασε.

Κι ήταν αυτό το κενό στην ενημέρωση που προκάλεσε όργιο παραπληροφόρησης, πυροδοτώντας το φανατισμό, την πόλωση, τη βία.

«Στα μέσα μαζικής ενημέρωσης δεν ήταν απ’ευθείας σαφές τι ακριβώς συνέβη», εξηγεί ο Πάτσελτ και συνεχίζει: «Όμως, αυτό που ήταν σαφές από την αρχή ήταν πως οι ακροδεξιοί είχαν επιβάλλει το αφήγημά τους. Είχαν αποφασίσει: Εμείς θα καθορίσουμε τους ‘πραγματικούς λόγους’ πίσω από το έγκλημα και γι’αυτό κατεβαίνουμε στους δρόμους».

«Άνδρας δολοφονήθηκε υπερασπιζόμενος γυναίκα μετά από σεξουαλική παρενόχληση» έγραφε λίγη ώρα μετά ο διαδικτυακός τίτλος τού ενημερωτικού σάιτ TAG24 που επικαλείτο «ανώτερο αξιωματούχο» του εγκληματολογικού – την ώρα που η ίδια η αστυνομία δεν είχε καν επιβεβαιώσει την εθνικότητα των εμπλεκόμενων.

Η εκδοχή αυτή έγινε viral, ακριβώς γιατί εξυπηρετούσε το ρατσιστικό αφήγημα («οι ξένοι εισβάλλουν στην πατρίδα μας, βιάζουν τις γυναίκες μας και επιτίθενται στους άνδρες μας») που μεθοδικά καλλιεργεί η γερμανική ακροδεξιά εδώ και τρία χρόνια, από τη στιγμή που ξέσπασε η προσφυγική κρίση.

Μεσολάβησαν πάνω από 24 ώρες μέχρι η αστυνομία να ανακοινώσει επισήμως πως οι δύο συλληφθέντες ήταν πράγματι αλλοδαποί – ένας Σύρος κι ένας Ιρακινός. Κι έπειτα, τα ακροδεξιά δίκτυα διακίνησαν διαδικτυακώς ένα αντίγραφο του εντάλματος σύλληψης με το «βεβαρημένο» ποινικό μητρώο ενός από τους υπόπτους, ενισχύοντας έτσι τη ρητορική γενίκευσης για τους «εγκληματίες μετανάστες».

Κι ενώ αστυνομία και πολιτική ηγεσία παρέμεναν φειδωλές σε δηλώσεις και προσεκτικές σε διατυπώσεις, η γερμανική ακροδεξιά άδραξε την ευκαιρία και ανέλαβε δράση. Αναλόγως έπραξε η τοπική της Εναλλακτικής για τη Γερμανίας (AfD) καθώς και η Kaotic Chemnitz, οι οργανωμένοι της ποδοσφαιρικής ομάδας της πόλης, γνωστοί για τους δεσμούς τους με τους νεοναζί, που απηύθυναν κάλεσμα στους οπαδούς να κατέβουν στους δρόμους για να «δείξουν ποιος κάνει κουμάντο στην πόλη».

Την Κυριακή το απόγευμα ήταν 800 ακροδεξιοί που φώναζαν στους δρόμους «έξω οι ξένοι» και «η πόλη μάς ανήκει». Ένα 24ωρο μετά και παρά το μήνυμα αποκήρυξης της βίας και τις εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση από τη Μέρκελ, οι 800 είχαν γίνει 6000. Αυτή τη φορά τα ρατσιστικά συνθήματα συνοδεύονταν κι από ναζιστικούς χαιρετισμούς – χειρονομία που συνιστά παραβίαση του γερμανικού νόμου.

Οργισμένες συγκεντρώσεις διαδέχτηκαν το θανάσιμο περιστατικό - Κάτω από το άγαλμα του Μαρξ δεσπόζει το σύνθημα «Το Χέμνιτς δεν είναι ούτε γκρι ούτε καφέ» - REUTERS/Hannibal Hanschke

Μία διχασμένη πόλη

«Το συμπέρασμα είναι αυτό: Υπάρχει ένα κύμα ανησυχίας για τη μετανάστευση. Πολλοί στη Γερμανία – μειοψηφία, πλην όμως, ισχυρή μειοψηφία – πραγματικά αποστρέφεται την μετατροπή της γερμανικής σε μία πολυπολιτισμική κοινωνία. Υπήρξε, επίσης, αυτό το αίσθημα δυτικής υπεροψίας μετά την επανένωση. Όλα έπρεπε να είναι στα πρότυπα της Δύσης. Όμως, αυτό είχε ανεπιθύμητες επιπτώσεις. Οι Δυτικογερμανοί κατηγορήθηκαν πως δεν καταλάβαιναν τους Ανατολικογερμανούς», εξηγεί ο Πάτσελτ, σημειώνοντας: «Η επικρατούσα άποψη είναι πως η ακροδεξιά έχει επικρατήσει στην άλλοτε Ανατολική Γερμανία όπου το πρόβλημα είναι ο διογκούμενος ρατσισμός. Ωστόσο, αυτό έρχεται σε αντίθεση με όσα νιώθει ο κόσμος. Και το αποτέλεσμα είναι μεγαλύτερος θυμός και περισσότερες ψήφοι για τους λαϊκιστές της άκρας δεξιάς».

Οι κάτοικοι του Κέμνιτς παραμένουν μπερδεμένοι, θυμωμένοι, διχασμένοι. Κάποιοι έχουν ήδη βρει και καταδικάσει τους ενόχους, μοιράζοντας απειλές και «ξερνώντας» μίσος. Κάποιοι άλλοι επιμένουν στην επιλογή της αποδοχής και ενσωμάτωσης, κόντρα στη βία και το φόβο του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας. Άλλοι νιώθουν θυμωμένοι με τους κυβερνώντες που έφτασαν την κατάσταση έως εδώ αλλά και με τους εκπροσώπους του Τύπου που «παραπληροφορούν και στρεβλώνουν την πραγματικότητα».

Το Χέμνιτς διχασμένο: Αντιδιαδήλωση στην πορεία του ρατσιστικού και αντιμεταναστευτικού AfD: «Όχι στο κυνήγι κατά των μουσουλμάνων» γράφει το πλακάτ, δίπλα σε μία πολύχρωμη σημαία με το σήμα της ειρήνης - REUTERS/Hannibal Hanschke

Πολιτική εξαργύρωση

Στο αυτοσχέδιο μνημείο υπάρχει μία φωτογραφία του θύματος που αναγνωρίστηκε από την αστυνομία ως Daniel H. Είχε κι ο ίδιος «αίμα» μετανάστη. Ο 35χρονος μαθητευόμενος μαραγκός είχε γερμανοκουβανικές ρίζες, αναγνώριζε ως γενέτειρά του την «Karl-Marx-Stadt» – όπως ονομαζόταν από το 1953 έως το 1990 το Κέμνιτς – ήταν γέννημα θρέμμα Ανατολικογερμανός, τού άρεσε ο Μπομπ Μάρλεϊ και «είχε ωραίο χιούμορ».

Κανείς δεν ήξερε τι πίστευε, τι σκεφτόταν, τι φοβόταν, τι ήλπιζε. Όμως, κάποιοι «εξαργύρωσαν» το θάνατό του για να εξυπηρετήσουν τη δική τους ατζέντα.

- REUTERS/Hannibal Hanschke

«Ο Ντανιέλ ήταν ένας καλός φίλος. Ένας καλός άνθρωπος. Δεν είχε μπελάδες με κανέναν. Όμως, αν τον πείραζες…», λέει ο μόνος φίλος του που δέχτηκε να μιλήσει, με τρεμάμενη φωνή καθώς προσπαθεί να εξηγήσει: «Ήταν σαν έκπτωτος της κοινωνίας εδώ. Ξεχασμένος. Κανείς δεν νοιαζόταν όταν ζούσε. Και κανείς δεν νοιάζεται πραγματικά τώρα που είναι νεκρός»

Παρότι δεν είναι λίγοι όσοι επιμένουν πως η υφέρπουσα οργή στην άλλοτε Ανατολική Γερμανία ήταν εκείνη που ίσως έδωσε χώρο και άλλοθι στη γερμανική ακροδεξιά, ο Βέρνερ Πάτσελτ δεν βλέπει πολιτική βούληση για την αναγνώριση του προβλήματος – και, πολύ περισσότερο, για την επίλυσή του: «Μακροπρόθεσμα χρειαζόμαστε καλύτερη πολιτική εκπαίδευση για να κατανοήσουμε πως το θυμικό δε λύνει προβλήματα. Πρέπει να εξετάζουμε τα γεγονότα, όχι να ακούμε τις φήμες. Κανείς δεν κερδίζει όταν ζει στο δικό του σύμπαν γεγονότων», λέει με νόημα και καταλήγει: «Πρέπει να αρχίσουμε να μιλάμε ο ένας στον άλλον».

Mob violence stuns Germany, revealing deep fault lines over migration, By Atika Shubert, CNN