Συρία: Οι συνομιλίες στην Αστάνα αποκάλυψαν τις διαφωνίες

Ήταν η πρώτη φορά εδώ και εννέα μήνες που οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές κάθισαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αν και για λίγο και απρόθυμα, και η πρώτη φορά που η Μόσχα, η Άγκυρα και η Τεχεράνη προΐσταντο των συνομιλιών, με τις ΗΠΑ να είναι παρούσες από τη θέση του παρατηρητή.

Ο επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας Αλεξάντερ Λαβρέντιεφ χαιρέτισε τις συνομιλίες ως «τη γέννηση» ενός νέου διαπραγματευτικού σχήματος.

Στο τέλος δύο χαοτικών ημερών η Μόσχα η Άγκυρα και η Τεχεράνη υποστήριξαν την εύθραυστη εκεχειρία της 30ης Δεκεμβρίου και συμφώνησαν να επιτηρούν την εφαρμογή της.

Παρόλα αυτά οι διαπραγματεύσεις δεν πήγαν βάσει σχεδίου, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι επίδοξες εγγυήτριες δυνάμεις στη σύγκρουση στη Συρία έχουν όλες, με διαφορετικό τρόπο, προβλήματα αξιοπιστίας. Αυτό σημαίνει ότι ίσως να χρειαστεί να εμπλέξουν την Ουάσινγκτον και τις χώρες του Κόλπου περισσότερο, αν επιθυμούν να καταλήξουν σε μια τελική συμφωνία.

Κάτι τέτοιο ενδέχεται να αποδειχθεί δύσκολο, καθώς οι συνομιλίες στην Αστάνα έφεραν στο φως τις έντονες διαφωνίες μεταξύ της Μόσχας και της Τεχεράνης για την πιθανή μελλοντική συμμετοχή των ΗΠΑ.

Αστάνα - πηγή: REUTERS/Mukhtar Kholdorbekov

Τα κρατικά Μέσα Ενημέρωσης στο Ιράν, επικαλούμενα Ιρανούς αξιωματούχος, μετέδωσαν ότι οποιαδήποτε μελλοντική εμπλοκή των ΗΠΑ στις συνομιλίες είναι απαράδεκτη, ενώ ο Λαβρέντιεφ είπε ότι η Μόσχα θα καλωσόριζε την Ουάσινγκτον.

Στους προηγούμενους γύρους συζητήσεων για τη συριακή κρίση υπό την αιγίδα του ΟΗΕ η Ρωσία δεν είχε την ελευθερία να καθορίζει τα πράγματα στον βαθμό που το έκανε στην Αστάνα, ανέφερε ένας Δυτικός διπλωμάτης, διότι οι ΗΠΑ και η Δύση είχαν καταφέρει να περιορίσουν τον ρόλο της. Αυτή τη φορά η Μόσχα ένιωσε για πρώτη φορά πώς είναι να ηγείσαι των διαπραγματεύσεων.

Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έχει στο παρελθόν επικρίνει την αποτυχία των συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, όμως αυτή τη φορά η Μόσχα παρουσίασε θετικά τις συνομιλίες στην Αστάνα, αν και δεν έκρυψε τις διπλωματικές δυσκολίες που υπήρχαν.

Στο μεταξύ οι αντάρτες και οι Δυτικοί διπλωμάτες αμφισβήτησαν τον ρόλο του Ιράν και των συμμάχων του.

«Οι Ρώσοι, που στο παρελθόν ήταν μία από τις αντιμαχόμενες πλευρές στη Συρία, καταβάλλουν πλέον προσπάθειες για να γίνουν εγγυήτρια χώρα. Έρχονται αντιμέτωποι με πολλά προβλήματα από τη Χεζμπολάχ, το Ιράν και το καθεστώς», δήλωσε ο Μοχάμεντ Αλούς επικεφαλής της αντιπροσωπείας των Σύρων ανταρτών.

Δυτικοί διπλωμάτες επεσήμαναν ότι θεωρούν το Ιράν ως ένα από τα βασικά εμπόδια στην επίτευξη προόδου στις ειρηνευτικές συνομιλίες, με έναν να σχολιάζει ότι είναι αβέβαιη η δέσμευση της Τεχεράνης στην εκεχειρία και την πολιτική μετάβαση.

Η Μόσχα ανακοίνωσε ότι έδωσε στους Σύρους αντάρτες ένα προσχέδιο συντάγματος προκειμένου να επιταχυνθεί η πολιτική μετάβαση. Ωστόσο δεν έγινε γνωστό το περιεχόμενο του κειμένου και ποια είναι η άποψη των ανταρτών για αυτό.

Μετά το πέρας των συνομιλιών η Ρωσία, η Τουρκία και το Ιράν εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση, στην οποία αναφέρουν ότι πρόκειται να δημιουργήσουν έναν τριμερή μηχανισμό για την εποπτεία της εκεχειρίας στη Συρία, κάτι που δεν υποστηρίζουν οι αντάρτες.

Στιγμιότυπο από το μέτωπο του Αλ-Μπαμ στη Συρία - REUTERS/Khalil Ashawi

Αντίθετα οι Σύροι αντάρτες υπέβαλαν μια ξεχωριστή πρόταση για την εκεχειρία και αμφισβήτησαν τη νομιμότητα του Ιράν να ενεργεί ως εγγυήτρια δύναμη, την ώρα που ιρανικές πολιτοφυλακές παραβιάζουν την εκεχειρία.

Πάντως και οι αντάρτες δεν έδειξαν σημάδια ότι είναι έτοιμοι να υποχωρήσουν από το αίτημά τους να αποχωρήσει από την εξουσία ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ Άσαντ το συντομότερο δυνατό, κάτι που η Δαμασκός δεν δέχεται.

Επίσης κάποιοι από τους αντάρτες αμφισβητούν και τον εγγυητικό ρόλο της Μόσχας. «Δεν είμαστε αντίθετοι στη Ρωσία επειδή είναι η Ρωσία, αλλά έχουμε πρόβλημα όταν τα αεροσκάφη της συμμετέχουν με το καθεστώς στη δολοφονία του λαού μας», δήλωσε ο Οσάμα Αμπού Ζέιντ εκπρόσωπος των ανταρτών. «Αν τερματιστεί αυτός ο ρόλος, δεν θα έχουμε πρόβλημα», πρόσθεσε.

Η αντιπροσωπεία της συριακής κυβέρνησης είχε τα δικά της προβλήματα με τις εγγυήτριες δυνάμεις, αμφισβητώντας τη νομιμότητα της Τουρκίας, καθώς καταγγέλλει ότι η Άγκυρα παραβιάζει την κυριαρχία της Συρίας με την εκτεταμένη στρατιωτική της επέμβαση στο βόρειο τμήμα της χώρας.

Πάντως σε καμία από τις αντιπροσωπείες δεν συμμετείχαν υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι, ενώ η Ουάσινγκτον εκπροσωπούνταν μόνο από τον πρεσβευτή της στην Αστάνα, ο οποίος παραβρέθηκε στις συνομιλίες ως παρατηρητής.

Η Μόσχα μάλιστα δέχθηκε μεγάλο πλήγμα όταν οι Σύροι αντάρτες και οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης αρνήθηκαν να συνομιλήσουν άμεσα. Εξάλλου υπήρχαν διαφωνίες για το σχήμα και την ημερήσια διάταξη των διαπραγματεύσεων εξ αρχής.

Η αντιπολίτευση ήθελε να επικεντρωθούν μόνο στην εκεχειρία, ενώ απαιτούσε και την απομάκρυνση των υποστηριζόμενων από το Ιράν πολιτοφυλακών που δρουν στη Συρία.

Η κυβέρνηση, ενθαρρυμένη από το γεγονός ότι οι συνομιλίες γίνονταν υπό την αιγίδα και της Ρωσίας και με την ισορροπία στο πεδίο να στρέφεται υπέρ της, ανακοίνωσε ότι υπήρχε περίπτωση να συμφωνήσει σε μια συμφιλίωση, με την προϋπόθεση ότι ο Άσαντ θα παραμείνει στην εξουσία, μια κόκκινη γραμμή για τους αντάρτες.

Ο Αντρέι Κορτούνοφ, γενικός διευθυντής του Ρωσικού Συμβουλίου Εξωτερικών Υποθέσεων δήλωσε ότι οι συνομιλίες στην Αστάνα ήταν «καλύτερες από το τίποτα», όμως τόνισε ότι «δεν υπάρχει μαγική λύση».