Το κενό ηγεσίας στην ΕΕ, τα ανοικτά μέτωπα και οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει

Από τη Γερμανία, όπου η κυβέρνηση του Καγκελαρίου Όλαφ Σολτς κατέρρευσε, μέχρι τη Γαλλία, όπου ο Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει αποδυναμωθεί σοβαρά από μήνες εσωτερικής πολιτικής αναταραχής, οι μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης βρίσκονται σε μια κατάσταση αναμονής, βλέποντας τις εξελίξεις να τις προσπερνούν.

Ιδιαίτερα σε μια συγκυρία όπου ο νεοεκλεγείς πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, έρχεται να ανακατέψει δραματικά την τράπουλα σχεδόν στο σύνολο των καυτών ζητημάτων.

Σύμφωνα με τους New York Times, o Μακρόν, παρ' όλες τις εγχώριες ταλαιπωρίες του, φαίνεται αποφασισμένος να παίξει ενεργητικό ρόλο στη διαμόρφωση της απάντησης της Ευρώπης στον πόλεμο. Πρόσφατα διατύπωσε την ιδέα της αποστολής ευρωπαϊκής ειρηνευτικής δύναμης στην Ουκρανία, αν και βρήκε μικρή άμεση υποστήριξη από άλλους Ευρωπαίους αξιωματούχους.

Ωστόσο, αυτός και άλλοι ηγέτες απασχολούνται από άλλα ζητήματα, από τα οικονομικά προβλήματα μέχρι την έκρηξη των ακροδεξιών λαϊκιστικών κομμάτων. Αυτό τους αφήνει σε κακή θέση για να ανταποκριθούν με οποιονδήποτε συντονισμένο τρόπο στις πολιτικά δυσάρεστες προτάσεις του κ. Τραμπ για τον τερματισμό του πολέμου.

«Δεν είμαστε καλά εξοπλισμένοι, αυτό είναι σίγουρο», είπε ο Βόλφγκανγκ Ίσινγκερ, ο οποίος υπηρέτησε ως πρεσβευτής της Γερμανίας στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ. «Είναι μια τρομερά κακή στιγμή για τη χώρα μου να βρίσκεται στη μέση μιας προεκλογικής εκστρατείας, με μια μάλλον πολωτική πολιτική συζήτηση».

Ο Ίσινγκερ, ο οποίος προήδρευσε στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου έως το 2022, δήλωσε αισιόδοξος ότι η Γερμανία θα αναδυθεί με μια νέα κυβέρνηση, πιθανώς υπό την ηγεσία του συντηρητικού υποψηφίου, Φρίντριχ Μέρτς, που θα μπορούσε να συνεργαστεί εποικοδομητικά με την κυβέρνηση Τραμπ.

Στο επίκεντρο οι θέσεις για την Ουκρανία

Μόλις αυτή την εβδομάδα, εμφανίστηκαν αναφορές ότι το επιτελείο του Ντ. Τραμπ συζητά ένα σχέδιο για τη δημιουργία ζώνης ασφαλείας μεταξύ ουκρανικών και ρωσικών στρατευμάτων που θα περιπολούνταν από 40.000 Ευρωπαίους στρατιώτες. Μια τέτοια πρόταση θα προκαλούσε κατακραυγή στο Βερολίνο και το Λονδίνο, όπου η άρνηση αποστολής στρατευμάτων είναι δεδομένη από τις πρώτες μέρες του πολέμου.

«Η ζώνη ασφαλείας των 800 μιλίων μεταξύ της Ουκρανίας και της Ρωσίας δεν πρόκειται να συμβεί», δήλωσε ο Τζέρεμι Σαπίρο, διευθυντής ερευνών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα το Βερολίνο. «Η Ευρώπη δεν θα μπορούσε να το κάνει αυτό χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ. Αλλά είναι ένα πολύ καλό κομμάτι πολιτικού θεάτρου».

Το πολιτικό θέατρο είναι φυσικά μια από τις ειδικότητες του Ντ. Τραμπ και είναι πιθανό να πετάξει άλλες ιδέες για τον τερματισμό της σύγκρουσης μετά την ανάληψη των καθηκόντων του. Η πρόκληση, είπε ο Τζ. Σαπίρο, είναι οι Ευρωπαίοι ηγέτες να μην προκληθούν ή να διχαστούν από τον Ντ. Τραμπ, αλλά να διασφαλίσουν ότι η Ευρώπη θα έχει θέση σε οποιαδήποτε διπλωματική διαπραγμάτευση που περιλαμβάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ουκρανία και τη Ρωσία.

Αυτό είναι πιο εύκολο να ειπωθεί παρά να γίνει, δεδομένων της πολιτικής κατάστασης στο εσωτερικό. Η Γερμανία παγιδεύεται σε μια έντονη συζήτηση για την οικονομία, με το μοντέλο της που βασίζεται στις εξαγωγές να κινδυνεύει λόγω των απειλούμενων δασμών του κ. Τραμπ. Η Γαλλία έχει πέσει σε παράλυση από τότε που ο κ. Μακρόν προκήρυξε άστοχες βουλευτικές εκλογές το περασμένο καλοκαίρι.

Ακόμη και στη Βρετανία, όπου οι ψηφοφόροι εξέλεξαν μια κυβέρνηση των Εργατικών με συντριπτική πλειοψηφία τον Ιούλιο, η χώρα είναι βαλτωμένη σε οικονομικά προβλήματα. Ο πρωθυπουργός Κίρ Στάρμερ έχει εκφράσει την επιθυμία να φέρει τη Βρετανία πιο κοντά στην υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά το Brexit εμποδίζει οποιονδήποτε Βρετανό ηγέτη να παίξει τον ρόλο του πολιτικού που έκανε ο προκάτοχός του των Εργατικών, Τόνι Μπλερ, στα τέλη της δεκαετίας του 1990.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο εκτελεστικός βραχίονας της ΕΕ, θέλει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο υπό την πρόεδρό της, Ursula von der Leyen. Αλλά η έλλειψη ισχυρών ηγετών στις πρωτεύουσες της Ευρώπης «θα ενισχύσει σίγουρα περαιτέρω την περιφρονητική, περιφρονητική στάση του Τραμπ προς την ΕΕ, την οποία θυμόμαστε από τον Τραμπ Ι», δήλωσε ο Πίτερ Ρίκετς, πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας της Βρετανίας.

Ο Ζεράρ Αρό ο οποίος ήταν πρεσβευτής της Γαλλίας στην Ουάσιγκτον κατά την πρώτη θητεία του κ. Τραμπ, είπε: «Οι τρεις κύριες ευρωπαϊκές χώρες δεν ήταν ποτέ τόσο αδύναμες. Και η Ιταλία και η Πολωνία, που δεν έχουν τίποτα κοινό, δεν θα πάρουν τη θέση του οδηγού, ανεξάρτητα από τις αξιώσεις τους».

Ο κ. Αρό, ο οποίος συμμετείχε στην άκαρπη εκστρατεία λόμπι της Ευρώπης για να πείσει τον Τραμπ να μην αποχωρήσει από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν το 2018, είπε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανακύκλωσαν το βιβλίο παιχνιδιού που χρησιμοποιούσαν κατά την πρώτη θητεία για να φλερτάρουν και να κολακεύσουν τον εκλεγμένο πρόεδρο. να κόψουν τις δικές τους συμφωνίες.

Ο κ. Μακρόν έβαλε τον Τραμπ στην πρώτη σειρά στην πρόσφατη επαναλειτουργία του καθεδρικού ναού της Παναγίας των Παρισίων. Ο Σόλτς είπε ότι θα ήθελε να συναντηθεί μαζί του πριν αποχωρήσει από το αξίωμά του, κάτι που ορισμένοι στη Γερμανία ερμηνεύουν ως προσφορά για πρόσκληση στην ορκωμοσία του. Οι βοηθοί του κ. Στάρμερ μιλούν για ένα δείπνο που είχε ο ίδιος και ο υπουργός Εξωτερικών του, Ντέιβιντ Λάμι, με τον κ. Τραμπ τον Σεπτέμβριο.

Ο κ. Στάρμερ και ο κ. Τραμπ μίλησαν ξανά την Τετάρτη, σύμφωνα με την Ντάουνινγκ Στριτ 10, η οποία είπε σε μια ανάγνωση ότι ο πρωθυπουργός «επαναλάμβανε την ανάγκη οι σύμμαχοι να σταθούν μαζί με την Ουκρανία απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα».

Το αν θα συμβεί αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον Τραμπ. «Είτε παίζει με αυτές τις αδυναμίες και τους διαχωρισμούς», είπε ο κ. Αρό, «ή υποχρεώνει τις ευρωπαϊκές χώρες να ενωθούν, κάτι που δεν θα είναι η φυσική και ενστικτώδης αντίδρασή τους».

Το μέτωπο της Συρίας

Οι ραγδαίες εξελίξεις στη Συρία, ανέδειξαν ακριβώς την αδυναμία ξεκάθαρης θέσης της ΕΕ. Εκτός από το -εύκολο- κομμάτι του παγώματος των διαδικασιών παροχής ασύλου, στους Σύρους πρόσφυγες, η Ευρώπη, ακόμη δεν έχει ξακαθαρίσει την θέση της απέναντι στο νέο στάτους της Συρίας.

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι ακόμη και στο θέμα της αντιμετώπισης των Σύρων προσφύγων υπάρχουν διαφορετικές αντιλήψεις, καθώς ήδη χώρες, όπως η Βουλγαρία, αρχίζει να διώχνει τους πρόσφυγες.