Πτώση καθεστώτος Άσαντ: Οι νέες δυναμικές στη Μέση Ανατολή και η... σύγχυση στις ΗΠΑ

Ποια είναι έως τώρα τα δεδομένα και πώς διαμορφώνεται η γεωπολιτική σκακιέρα;

Χωρίς τον Άσαντ

Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ υπογραμμίζει την εξασθένηση των συμμάχων του Άσαντ, Ιράν και Ρωσίας, που αντιμετωπίζουν δικές τους κρίσεις.

Η πτώση του Άσαντ προκάλεσε πανηγυρισμούς στους Σύρους, αλλά και ανησυχίες για τη σταθερότητα και την πιθανότητα νέων συγκρούσεων μεταξύ αντίπαλων φατριών, όπως των Κούρδων.

Οι χώρες του Κόλπου, όπως η Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, στοχεύουν να αποτρέψουν την αναζωπύρωση εξτρεμιστικών κινημάτων μετά την πτώση του Άσαντ.

Η άνοδος της Τουρκίας

Η Τουρκία, βασικός υποστηρικτής των Σύρων ανταρτών, έχει αυξήσει την επιρροή της, ιδιαίτερα στη βόρεια Συρία, ευθυγραμμιζόμενη με τις νεο-οθωμανικές φιλοδοξίες του Προέδρου Ερντογάν.

Η Άγκυρα τώρα αναλαμβάνει την ευθύνη «να διασφαλίσει τη σταθερότητα, να διευκολύνει την επιστροφή προσφύγων και να αποτρέψει έναν νέο εμφύλιο πόλεμο».

Η κατάρρευση του συριακού κράτους εγείρει επίσης φόβους για τη δημιουργία μιας κουρδικής κρατικής οντότητας, υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, ενδεχόμενο που η Τουρκία απορρίπτει κατηγορηματικά.

Η αποχώρηση του Ιράν

Το Ιράν έχασε έναν κρίσιμο σύμμαχο στον «άξονα της αντίστασης», αποδυναμώνοντας τη σύνδεσή του με τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο.

Η λεηλασία, επίσης, της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό υπογραμμίζει τον μειωμένο ρόλο του Ιράν. Παρά την οπισθοδρόμηση, το Ιράν έχει δείξει την ικανότητα να προσαρμόζεται και να ανακτά επιρροή σε ασταθή περιβάλλοντα.

Η απώλεια της Ρωσίας και το στρατηγικό κέρδος του Ισραήλ

Η Ρωσία, που στήριξε το καθεστώς Άσαντ από το 2015, αντιμετωπίζει προκλήσεις για τη διατήρηση των βάσεών της στη Μεσόγειο, που είναι κρίσιμες για την προβολή της επιρροής στη Μέση Ανατολή και την Αφρική.

Το Ισραήλ επωφελείται από τη διάσπαση του ιρανικού «Άξονα της Αντίστασης».

Ωστόσο, ανησυχεί για ένα νέο δυνάμει σουνιτικό ισλαμικό κράτος, υποστηριζόμενο από την Τουρκία, στα σύνορά του, που θα μπορούσε να απειλήσει τον έλεγχο στα Υψώματα του Γκολάν.

Δυναμικές των ανταρτών

Η Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS): Παρά τους παλαιότερους δεσμούς της με την Αλ Κάιντα, η HTS ηγήθηκε της επίθεσης, διατηρώντας παράλληλα μια πραγματιστική προσέγγιση, όπως η αποφυγή συγκρούσεων με Κούρδους μαχητές και η προώθηση της διαφορετικότητας στη Συρία.

Σύγχυση στις ΗΠΑ

Ο εκλεγμένος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ, εστίασε στην απεμπλοκή, δίνοντας έμφαση στην αντιτρομοκρατία και αφήνοντας τις περιφερειακές δυνάμεις να διαχειριστούν τη Συρία. Είδε την πτώση του Άσαντ ως περιφερειακό ζήτημα, όχι ως προτεραιότητα των ΗΠΑ.

Άλλωστε δήλωσε ξεκάθαρα ότι η Συρία δεν αποτελεί βασικό συμφέρον των ΗΠΑ με τη φράση «η Συρία δεν είναι δικός μας πόλεμος».

Ο εν ενεργεία πρόεδρος, όμως, Τζο Μπάιντεν δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «παραμένουν» στη Συρία προκαλώντας σύγχυση σε μια μεταβατική περίοδο εξουσίας.

Ο Μπάιντεν υποστηρίζει έναν πιο ενεργό ρόλο των ΗΠΑ, εξισορροπώντας τη στρατιωτική παρουσία, την ανθρωπιστική βοήθεια και τη διπλωματική συνεργασία για τη διαμόρφωση της Συρίας του μέλλοντος.

O πρόεδρος Μπάιντεν τις κρίσιμες εβδομάδες μέχρι να αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο αντιμετωπίζει την πτώση του Άσαντ ως ευκαιρία για σταθερότητα μέσω διεθνούς συνεργασίας.

Θα διατηρήσει μικρή στρατιωτική παρουσία στη Συρία για την καταπολέμηση του ISIS, την προστασία των Κούρδων συμμάχων (δεν παραχωρεί ελευθερία κινήσεων στην Τουρκία) και την αποτροπή αναζωπύρωσης εξτρεμιστικών δυνάμεων και θα προωθήσει μια διαπραγματευτική λύση που ιδανικά περιλαμβάνει δημοκρατική διακυβέρνηση και προστασία των μειονοτήτων.

Από την άλλη πλευρά ο Τραμπ επιδίωξε να μειώσει τη σύγκρουση των ΗΠΑ με τη Ρωσία, παρά τον κεντρικό ρόλο της Μόσχας στην υποστήριξη του Άσαντ.

Ενίσχυσε τον ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή, παραχωρώντας ελευθερία κινήσεων στην Άγκυρα εις βάρος των Κούρδων και εστίασε σε μια περιορισμένη αντιτρομοκρατική αποστολή, αποκλειστικά για την εξάλειψη του ISIS. Επίσης, δεσμεύθηκε ελάχιστα στις ηθικές ή ανθρωπιστικές διαστάσεις του καθεστώτος του Άσαντ.

Όσον αφορά στους πρόσφυγες, ο Τραμπ μετέφερε την ευθύνη για την ανθρωπιστική κρίση στη Συρία στην Τουρκία και την Ευρώπη, ενώ ο Μπάιντεν υποστηρίζει την αύξηση βοήθειας προς Σύρους πρόσφυγες δίνει προτεραιότητα στις διεθνείς οργανώσεις αρωγής και έχει εκφράσει προθυμία να επανεξετάσει (εφόσον προλάβει) τα προγράμματα επανεγκατάστασης προσφύγων.

Αμερικανοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η διοίκηση των ανταρτών πρέπει να διαχειριστεί ένα κατακερματισμένο τοπίο για να αποφύγει έναν νέο εμφύλιο πόλεμο και δίνεται έμφαση στη συμμετοχή της Τουρκίας, που πλέον εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

Ο συντονισμός με άλλες περιφερειακές δυνάμεις θα είναι κρίσιμος για τη διατήρηση της εδαφικής ακεραιότητας της Συρίας.

Αυτή η τεράστια αλλαγή στη Συρία οδήγησε τις περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις επαναπροσδιορίζουν τις στρατηγικές τους.

Η πτώση του Άσαντ αποδυνάμωσε την επιρροή της Ρωσίας και του Ιράν, ενώ ανέδειξε την Τουρκία ως βασικό παίκτη στη Συρία.

Ωστόσο, η μακροπρόθεσμη σταθερότητα παραμένει αβέβαιη, με πιθανές επιπτώσεις να εξαπλώνονται στο Ιράκ και την ευρύτερη περιοχή.