«Στείλτε περισσότερη μπύρα»: Τα παράξενα ρωμαϊκά ευρήματα στο Τείχος του Αδριανού

Αυτή την περίοδο το Βρετανικό Μουσείο παρουσιάζει την έκθεση «Legion» που προβάλλει την καθημερινή ζωή των Ρωμαίων στρατιωτών, προβάλοντας παράλληλα πολλά ευρήματα από το Τείχος του Αδριανού, το πέτρινο τείχος μήκους 117,5 χιλιομέτρων που χτίστηκε ως το βορειοδυτικό όριο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, σύνορο ανάμεσα στη ρωμαϊκή Βρετανία (τη σημερινή Αγγλία και Ουαλία) και την Καληδονία (ουσιαστικά τη σημερινή Σκωτία).

Ο Αδριανός, ο οποίος διέταξε να χτιστεί το τείχος το 122 π.Χ. μετά από μια επίσκεψη στη Βρετανία, είχε διαφορετικό όραμα για την αυτοκρατορία από τους προκατόχους του. Ενώ οι τελευταίοι είχαν στόχο την επέκταση της αυτοκρατορίας, εκείνος παραχώρησε κάποια από τα εδάφη που είχε αποκτήσει ο προκάτοχός του Τραϊανός και όρισε σύνορα, μέρος των οποίων ήταν και το τείχος.

Η οικογενειακή ζωή στο τείχος

Το Τείχος του Αδριανού δεν είναι απλώς ένα τείχος. Υπάρχει ένα κάστρο κάθε 1,5 χλμ. κατά μήκος του, και πυργίσκοι κάθε 500 μέτρα. Παρόλο που οι ιστορικοί παραδοσιακά θεωρούσαν τα στρατιωτικά φυλάκια απομακρυσμένα, ανδροκρατούμενα μέρη, οι ανασκαφές κατά μήκος του τείχους δείχνουν ότι αυτό δεν ισχύει. Όχι μόνο οι στρατιώτες συνοδεύονταν από τις οικογένειές τους, αλλά και πολίτες εγκαθίσταντο γύρω από τους οικισμούς για να κάνουν δουλειές.

Ο ρωμαϊκός κανόνας ήταν να μην τοποθετούνται οι στρατιώτες στον τόπο από τον οποίο προέρχονταν, λόγω του κινδύνου εξέγερσης. Αυτό σήμαινε ότι το Τείχος του Αδριανού ήταν ένα χωνευτήρι πολιτισμών, με στρατιώτες από τη σημερινή Ολλανδία, την Ισπανία, τη Ρουμανία, την Αλγερία, το Ιράκ, τη Συρία και όχι μόνο.

Οι στρατιώτες χωρίζονταν σε δύο ομάδες. Οι λεγεωνάριοι ήταν Ρωμαίοι πολίτες από την Ιταλία, οι οποίοι είχαν περισσότερα δικαιώματα από τους άλλους στρατιώτες – οι οποίοι όμως μπορούσαν συνήθως να αποκτήσουν την ιθαγένεια μετά από 25 χρόνια υπηρεσίας.

Το τείχος «μιλάει» όχι μόνο για τους στρατιώτες, οι οποίοι χάραζαν τα ονόματα και τα συντάγματά τους σε πέτρες για να δείξουν ποιο τμήμα του έχτισαν, αλλά και για τις γυναίκες και τα παιδιά που τους συνόδευαν.

Μια αρχαία ταγκίνα (βορειοαφρικανικό μαγειρικό σκεύος) που βρέθηκε στα ευρήματα αποδεικνύει ότι οι στρατιώτες «έφεραν τις οικογένειές τους, οι οποίες μαγείρευαν με παραδοσιακό τρόπο», επισημαίνει η Frances McIntosh, επιμελήτρια του ιδρύματος English Heritage που προστατεύει 34 τοποθεσίες κατά μήκος του Τείχους του Αδριανού.

Μια επιτύμβια στήλη από το φρούριο Arbeia για μια γυναίκα με το όνομα Regina, αποκαλύπτει ότι ήταν μια απελευθερωμένη σκλάβα από τη νότια Βρετανία που αγοράστηκε από έναν Σύρο στρατιώτη και τον παντρεύτηκε.

Μια άλλη γυναίκα που ζούσε στο οχυρό Birdoswald θάφτηκε φορώντας αλυσιδωτή πανοπλία που φαίνεται να προέρχεται από τη σημερινή Πολωνία.

«Ίσως παντρεύτηκε κάποιον στρατιώτη», λέει η McIntosh, η οποία αποκαλεί το τείχος «χωνευτήρι ανθρώπων από όλο τον κόσμο, υπό τη σημαία του στρατού».

«Έφεραν και τις δικές τους θρησκείες, λατρεύοντας παράλληλα ρωμαϊκούς θεούς και υιοθετώντας και τοπικές θεότητες», προσθέτει. Στο Carrawburgh, ένας ναός για τον Μίθρα – τον περσικό θεό του φωτός – βρισκόταν κοντά σε μια πηγή με ένα ιερό αφιερωμένο σε μια τοπική θεότητα του νερού.

Παπούτσια και εντομοαπωθητική περούκα

Μερικά από τα πιο εκπληκτικά ευρήματα από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία προέρχονται από μια τοποθεσία στο Τείχος του Αδριανού: τη Vindolanda, η οποία διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή ρωμαϊκών υφασμάτων στη δυτική Ευρώπη και τη μεγαλύτερη συλλογή δέρματος από οποιαδήποτε άλλη τοποθεσία της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας – συμπεριλαμβανομένων 5.000 παπουτσιών, ακόμη και μιας σπασμένης δερμάτινης σαγιονάρας. «Είχαμε πιθανότατα πληθυσμό από 3.000 έως 6.000 κατοίκους ανάλογα με την περίοδο, οπότε τα 5.000 παπούτσια είναι πολλά», λέει η επιμελήτρια Barbara Birley.

Υπάρχει ακόμη και μια περούκα φτιαγμένη από ένα τοπικό φυτό, τo Polytrichum commune, που λέγεται ότι απωθεί τις σκνίπες – τη μάστιγα της Σκωτίας κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Το κράνος ενός εκατόνταρχου είναι επίσης στολισμένο με Polytrichum commune – το αρχαίο ισοδύναμο του να ψεκάζεσαι με εντομοαπωθητικό.

«Χρειαζόμαστε περισσότερη μπύρα»

Ένα από τα πιο διάσημα ευρήματα είναι οι 1.700 ξύλινες πινακίδες γραφής, οι περισσότερες που έχουν βρεθεί οπουδήποτε.

«Δίνουν μια εικόνα του πώς ήταν στην πραγματικότητα η ζωή», λέει η Birley. «Γράφτηκαν με μελάνι, και χρησιμοποιούνταν για ζητήματα της καθημερινότητας: “Οι δρόμοι είναι απαίσιοι”, “Οι στρατιώτες χρειάζονται περισσότερη μπύρα”, διαβάζει κανείς σε αυτές».

Ένας στρατιώτης γράφει για ένα ξέσπασμα επιπεφυκίτιδας, ένας άλλος αποκαλεί τους ντόπιους «Britunculi», δηλαδή «άθλιους μικρούς Βρετανούς». Ανάμεσα στις πινακίδες, ξεχωρίζει και μία πρόσκληση σε πάρτι από την Claudia Severa, τη σύζυγο του διοικητή ενός κοντινού στρατοπέδου, που απευθύνεται στην αδερφή της.

Με πληροφορίες από: How Hadrian’s Wall is revealing a hidden side of Roman history by Julia Buckley, CNN