Πόλεμος στην Ουκρανία: Νικητής ή ηττημένος ο Πούτιν; - Αναλύουν οι Κ. Φίλης και Κ. Ιατρίδης

Ρωσία και Ουκρανία συνεχίζουν τον πόλεμο της φθοράς χωρίς να έχουν σοβαρές προσδοκίες για ανατροπή προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Όσο δεν διαφαίνεται κάποιο τέλος σε αυτόν τον πόλεμο, γεννώνται κρίσιμα ερώτηματα:

• Ποιος κερδίζει από μια παρατεταμένη σύρραξη, η Ρωσία ή η Ουκρανία;
• Ποιο απο τα δύο στρατόπεδα θα καταρρεύσει έχοντας πλέον εξαντλήσει τις εφεδρείες και τις αντοχές του;
• Ο Βλαντιμίρ Πούτιν θεωρείται νικητής ή ηττημένος;

Αναλυτές που μιλούν στο CNN Greece εκτιμούν πως, βραχυπρόθεσμα, η Ρωσία δεν πέτυχε τους στόχους της, που ήταν η ανατροπή της ουκρανικής κυβέρνησης, αλλά και ότι το Κίεβο είναι πάρα πολύ δύσκολο να απελευθερώσει τα εδάφη που έχει κατακτήσει η Μόσχα.

«Αν ο στόχος του Πούτιν ήταν να κατακτήσει περίπου το 1/5, δηλαδή γύρω στο 18% της ουκρανικής επικρατείας, τότε, ναι, ο στόχος επετεύχθη» λέει ο διεθνολόγος και διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, Κωνσταντίνος Φίλης.

«Τα μισά από αυτά τα εδάφη ηλεγχε de facto η Ρωσία μέσα από τους αυτονομιστές και την πολιτοφυλακή, την παρουσία φιλορωσικών δυνάμεων αλλά και από την αδυναμία της κεντρικής κυβέρνησης του Κιέβου, να ασκήσει έλεγχο σε αυτές περιοχές, κυρίως στο Ντονμπάς» αναφέρει και προσθέτει: «Αυτή τη στιγμή οι περιοχές είναι προσαρτημένες και δεν υπάρχει κατά την άποψή μου ρεαλιστική προοπτική επαναφοράς τους στην Ουκρανία. Ακόμα και η διαπραγμάτευση που κάποια στιγμή θα γίνει, θα λάβει υπόψη το γεγονός ότι η Ρωσία έχει θέσει υπό τον έλεγχο της αυτές περιοχές. Μάλιστα, όπως έγινε γνωστό, ο Πούτιν ετοιμάζεται να συμπεριλάβει τις προσαρτημένες περιοχές στις επικείμενες προεδρικές εκλογές. Θα ήταν λοιπόν εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει μία ανατροπή».

Στόχος του Πούτιν η ανατροπή της κυβέρνησης Ζελένσκι

Αυτός όμως δεν ήταν ο στόχος του Πούτιν, όπως μας εξηγεί ο Κ. Φίλης. «Αυτές οι περιοχές ελέγχονται de facto από την Ρωσία ήδη από το 2014, δηλαδή από τα γεγονότα της Κριμαίας και μετά. Και η επίσημη ουκρανική κυβέρνηση δεν μπορούσε να ασκήσει ούτε διοικητικό ούτε αστυνομικό έλεγχο εκεί. Δεν αναφέρομαι στα νέα εδάφη που κατέλαβε η Ρωσία, όπως η Μαριούπολη. Αναφέρομαι στις περιοχές του Ντονμπάς, όπου υπήρχε έντονη παρουσία πολιτοφυλακών και διαφόρων ρωσόφιλων» λέει.

Σύμφωνα με τον Κ. Φίλη ο στόχος του Πούτιν, τον οποίο εξέφρασε και στην αρχή του πολέμου, αλλά και στην πρόσφατη συνέντευξή του είναι ότι ήθελε να ανατρέψει την κυβέρνηση του Κιέβου. «Eίπε ότι είναι μία κυβέρνηση, η οποία πρέπει να ανατραπεί. Αυτό ποτέ δεν το κατάφερε. Όπως δεν κατάφερε να αιφνιδιάσει και να καταλάβει το Κίεβο. Δεν κατάφερε να διώξει τον Ζελένσκι, ο οποίος εν μια νυκτί, με την επιλογή του να μείνει στην Ουκρανία, μετατράπηκε σε εθνικό ήρωα. Βέβαια, τώρα, έχει αρχίσει να θολώνει η εικόνα του με διάφορα σκάνδαλα, τα οποία τον ακουμπούν μαζί με τις αλλαγές που έκανε στο στρατιωτικό επιτελείο και το γεγονός ότι για να κρατήσει ψηλά το ηθικό των Ουκρανών έχει κάνει κάποιες βαρύγδουπες δηλώσεις, οι οποίες δεν έχουν επιβεβαιωθεί στο ελάχιστο» τονίζει στο CNN Greece ο Κ. Φίλης.

Απέτυχε η ουκρανική αντεπίθεση

Ο Κωνσταντίνος Φίλης τονίζει ακόμα ότι η εαρινή αντεπίθεση των Ουκρανών απέτυχε παταγωδώς και πιστεύει ότι ο Πούτιν δεν κατάφερε το σύνολο των σκοπών του, διότι εκτίμησε λανθασμένα ότι δεν θα υπάρξει υποστήριξη στην Ουκρανία απο τη Δύση.

«Παρά την κόπωση σε επίπεδο κοινωνιών και ηγεσιών και παρά το γεγονός ότι η Ουκρανία δεν έχει καταφέρει έως τώρα να φέρει αποτελέσματα, εξακολουθεί να λαμβάνει υποστήριξη. Είδαμε και τις τελευταίες συμφωνίες με τη Γαλλία και τη Γερμανία. Αυτό δείχνει μία πρόθεση των δυτικών να μην σπάσει το μέτωπο, όπως θα ήθελε η Ρωσία. Από την άλλη πλευρά, οι δυτικοί θεώρησαν ότι με τις κυρώσεις θα δυσκόλευαν τον Πούτιν και θα αποδυνάμωναν αρκετά τη ρωσική οικονομία. Αυτό δεν συνέβη επί του παρόντος» αναφέρει ο Κωνσταντίνος Φίλης.

Βρέθηκαν «πρόθυμοι»

Ο κ. Φίλης εκτιμά ότι «μεσομακροπρόθεσμα η ρωσική οικονομία θα αντιμετωπίσει προβλήματα. Επί του παρόντος όμως, αυτό δεν έχει συμβεί. Ένας από τους λόγους είναι ότι η Ρωσία βρήκε πρόθυμους να την στηρίξουν και ο δεύτερος λόγος είναι ότι η προσπάθεια περιθωριοποίησης ουσιαστικά περιορίστηκε στις χώρες της Δύσης και δεν ξέφυγε πέραν αυτών. Δεν είδαμε δηλαδή χώρες όπως η Ινδία ή χώρες της Αφρικής ή της Νότιας Αμερικής να ακολουθούν την ίδια πρακτική. Ένα μεγάλο κομμάτι του πλανήτη παρέμεινε ουδέτερο και η ουδετερότητα σ’ αυτές τις περιπτώσεις, όταν υπάρχει ένας επιτιθέμενος και ένας αμυνόμενος, ευνοούν τον επιτιθέμενο».

Ο Κ. Φίλης προσθέτει ότι κάποιες από τις κυρώσεις ήταν μεν σκληρές αλλά επειδή επηρέαζαν αισθητά και τις ευρωπαϊκές οικονομίες δεν μπορούσα να γίνουν αυστηρότητες, ώστε να γονατίσουν την ρωσική οικονομία. «Άλλωστε, η ρωσική οικονομία έχει περάσει σε mode war economy, δηλαδή σε οικονομία πολέμου. Αυτό σημαίνει ότι και νέες θέσεις εργασίας προσφέρονται και νέα όπλα παράγονται και η οικονομία για ένα διάστημα εξυπηρετεί τους σκοπούς του πολέμου, άρα η Ρωσία αποκτά πλεονέκτημα τελικά» τονίζει.

Σύμβολο του αγώνα ο Ναβάλνι

Σε ερώτηση μας για το αν ο Πούτιν ήθελε να εξαλείψει οποιαδήποτε πολιτική δύναμη στο εσωτερικό της Ρωσίας που θα μπορούσε να συνεργαστεί με τη Δύση για την ανατροπή του μας απαντά: «Θεωρώ ότι ο Πούτιν ήθελε να κερδίσει χρόνο. Όσο κι αν μας φαίνεται παράδοξο - γιατί μιλάμε για ένα καθεστώς υπερσυγκεντρωτικό όπου ο τρόπος άσκησης της εξουσίας είναι ολοκληρωτικός - ο Πούτιν έχει μία ανασφάλεια για το ότι μπορεί ξένες δυνάμεις μαζί με κάποιον εσωτερικό παράγοντα να προσπαθήσουν να τον ανατρέψουν. Αυτό βέβαια χρησιμοποιείται και ως επιχείρημα για να είναι το καθεστώς ολοένα και πιο αυταρχικό, ολοένα και πιο ολοκληρωτικό».

Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος εξηγεί ότι λόγω του τρόπου διακυβέρνησης, λόγω του ελέγχου των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της προπαγάνδας, δεν παγιώθηκε στη ρωσική κοινωνία η άποψη ότι υπάρχει εσωτερικός κίνδυνος, ότι ο Ναβάλνι, φερ' ειπείν, αποτελεί απειλεί.

«Μετά τον θάνατό του, θα έλεγα ότι έγινε σύμβολο ενός αγώνα ή μάλλον το σύμβολο του αγώνα. Μέχρι πριν λίγο καιρό επηρέαζε κάποιον κόσμο εκτός Ρωσίας και είχε μικρή επιρροή εντός της χώρας, η οποία και λόγω της φύσης του καθεστώτος δεν μπορούσε να εκφραστεί με τρόπο τέτοιο που να "ιδρώσι το αφτί" του Πούτιν» λέει.

Κ. Ιατρίδης: «Κλίμα ηττοπάθειας στην Ουκρανία»

Για τον αντιπτέραρχο ε.α Κωνσταντίνο Ιατρίδη, στα «δυο χρόνια μετά την εισβολή της Ρωσίας, η κατάσταση στην Ουκρανία παραμένει άκρως ανησυχητική».

Όπως αναφέρει ο κ. Ιατρίδης: «Οι εξελίξεις εξακολουθούν να είναι περίπλοκες και πολλές φορές επισφαλείς για την Ουκρανία. Επιπλέον, η αναταραχή και οι συνεχείς συγκρούσεις στα ανατολικά της χώρας, ειδικά στις περιοχές των Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, έχει δημιουργήσει μια σταθερή κατάσταση ανασφάλειας σε αυτές τις περιοχές και έχει προκαλέσει ανθρωπιστική κρίση με χιλιάδες νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες εσωτερικά εκτοπισμένους. H Ουκρανία ταλανίζεται και από την αντιπαράθεση μεταξύ της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας, ενώ η αποτυχία της Ουκρανικής αντεπίθεσης το 2023 έχει δημιουργήσει ένα κλίμα ηττοπάθειας».

Αντέχει το μέτωπο

Σύμφωνα με τον κ. Ιατρίδη «η διεθνής κοινότητα παραμένει διχασμένη, με ορισμένες χώρες να υποστηρίζουν ενεργά την Ουκρανία και να επικρίνουν τη ρωσική επιθετικότητα, ενώ άλλοι επιδεικνύουν πιο συμβιβαστικές προσεγγίσεις ή συζητούν ακόμα και συνεργασία με τη Ρωσία».

Ο κ. Ιατρίδης επισημαίνει ότι «Το τελευταίο χρονικό διάστημα είναι γεγονός ότι οι Ρώσοι έχουν περάσει στην επίθεση, σημειώνοντας διαδοχικές νίκες επί των Ουκρανών σε τακτικό επίπεδο. Ωστόσο, παρά την αποτυχία της Ουκρανικής εαρινής επίθεσης του περασμένου έτους και το βαρύ κόστος αίματος που πλήρωσε το Κίεβο, οι Ρωσικές νίκες δεν έχουν επιφέρει ακόμη διάσπαση και κατάρρευση του μετώπου μέχρι στιγμής. Η συνέχιση όμως έλλειψης όπλων στην Ουκρανία, ιδιαίτερα πυροβολικού και μεγάλης εμβέλειας, παρέχει στον Πούτιν την ευελιξία να προσαρμοστεί στην κυμαινόμενη ένταση της σύγκρουσης. Το μείζον πρόβλημα όμως για την Ουκρανία εκτός από την υπεροχή των Ρώσων σε ανθρώπινο δυναμικό και πυροβολικό, είναι η μη παραλαβή ακόμη των Αεροσκαφών F-16 και Mirage 2000D παρά τις δυτικές υποσχέσεις, όπως και η αναμενόμενη βοήθεια από τις ΗΠΑ που είναι τεράστιας σημασίας για την εξέλιξη των επιχειρήσεων και την αεροπορική υπεροχή τους. Εκτιμάται ότι η μή διάθεση άμεσα των παραπάνω μαχητικών αεροσκαφών στην Ουκρανία και η μη αποδέσμευση οικονομικής βοήθειας από την Αμερική, την καταδικάζουν σε ενδεχόμενη ήττα. Σε κάθε περίπτωση, το πολύ σημαντικό είναι να αναζητηθούν ειρηνικές λύσεις για την επίλυση της σύγκρουσης και να παρέχεται ανθρωπιστική βοήθεια στους πληγέντες από τον πόλεμο. Επιπλέον, η διεθνής κοινότητα πρέπει να συνεργαστεί για να βοηθήσει στην εδραίωση μιας διαρκούς και ειρηνικής λύσης στην περιοχή».

Νικητές και ηττημένοι

Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης εξηγεί ότι «Συνήθως, σε έναν πόλεμο, δεν υπάρχουν πραγματικοί κερδισμένοι, καθώς οι αρνητικές επιπτώσεις επηρεάζουν τόσο τις καταπιεσμένες όσο και τις επιθετικές πλευρές. Επομένως δύο χρόνια μετά, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ακριβώς ποιοι είναι οι χαμένοι και οι κερδισμένοι στον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς ο πόλεμος έχει προκαλέσει αρνητικές συνέπειες για πολλούς ανθρώπους και κράτη».

Σε ό,τι αφορά την Ουκρανία λέει ότι έχει υποστεί σοβαρές ανθρωπιστικές, οικονομικές και κοινωνικές απώλειες λόγω του πολέμου, με χιλιάδες νεκρούς, εκατομμύρια εκτοπισμένους και καταστροφικές επιπτώσεις στην οικονομία και τις υποδομές της. «Ο πόλεμος έχει προκαλέσει επιδείνωση της ανεργίας, της φτώχειας και της ανασφάλειας. Η πολιτική κατάσταση παραμένει εύθραυστη, με ενδεχόμενη επίδραση στην κοινωνική συνοχή της χώρας. Η Ουκρανία βρίσκεται σε πολλή δύσκολη θέση και φαίνεται αμφίβολο, ή έστω πολύ δύσκολο να αμυνθεί επιτυχώς στην αναφερόμενη από πολλούς ρωσική εαρινή επίθεση. Και είναι ακόμη πιο δύσκολο, γιατί έχει χαθεί η συνοχή μεταξύ των ηγετικών στελεχών της Ουκρανίας», μας λέει.

Αναφορικά με τη Ρωσία η ακριβής φύση της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης στη χώρα είναι πάντα δύσκολο να αξιολογηθεί με βεβαιότητα από εξωτερικούς παρατηρητές, καθώς η πληροφόρηση που είναι διαθέσιμη στο κοινό είναι περιορισμένη και συχνά υπόκειται σε φίλτρα και περιορισμούς. «Η πραγματικότητα όμως είναι ότι Ρωσία αντιμετωπίζει οικονομικές προκλήσεις λόγω των κυρώσεων από τη Δύση, της πτώσης των τιμών του πετρελαίου και των φυσικών πρώτων υλών, καθώς και της αστάθειας στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές. Αυτές οι οικονομικές δυσκολίες έχουν οδηγήσει σε δυσαρέσκεια και αμφισβήτηση προς την κυβέρνηση. Υπήρξαν διαδηλώσεις και αντιδράσεις σε διάφορα σημεία της Ρωσίας ενάντια σε πολιτικές αποφάσεις της κυβέρνησης Πούτιν, και υπάρχουν ομάδες και οργανώσεις στη Ρωσία που αμφισβητούν την εξουσία του Πούτιν και ζητούν να σταματήσει ο πόλεμος» τονίζει ο Κ. Ιατρίδης.

Όσον αφορά τον Πούτιν, οι εκτιμήσεις ποικίλουν. Ο κ. Ιατρίδης υποστηρίζει ότι: «Κάποιοι θεωρούν ότι ο Πούτιν έχει επωφεληθεί από τη σύγκρουση για να ενισχύσει την εσωτερική του εξουσία και να επιβεβαιώσει τον ρόλο της Ρωσίας ως παγκόσμιου παίκτη, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι αντιμετωπίζει εσωτερικές προκλήσεις και αντιδρά με επιθετική εξωτερική πολιτική για να αποκρύψει τις αδυναμίες του. Παρόλα αυτά, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο Πούτιν διατηρεί σταθερή εξουσία στη Ρωσία εδώ και πολλά χρόνια και σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση αντιδράσεων, έχει επιδείξει δύναμη στην καταστολή οποιασδήποτε αντίστασης ή διαμαρτυρίας εναντίον της. Από κάποιους θεωρείται ότι η Ρωσία έχει επιτύχει ορισμένους από τους στρατηγικούς της στόχους με την απόκτηση του 22% των εδαφών της Ουκρανίας συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, του Νονμπάς, της Χερσώνας και της Μαριούπολης και κατά κάποιο τρόπο θεωρείται κερδισμένη. Όλα αυτά βέβαια με σημαντικό κόστος και συνέπειες σε πολλούς τομείς. Το ισοζύγιο όμως ισχύος γέρνει όλο και περισσότερο προς την πλευρά της Μόσχας, που διαθέτει και το πλεονέκτημα του χρόνου».

Η κόπωση της Δύσης

Ο γνωστός αμυντικός αναλυτής αναφέρει σχετικά με τη στρατηγική της Δύσης να κάμψει την ρωσική οικονομία και κοινωνία μέσω εμπάργκο και οικονομικών κυρώσεων, «ότι δημιούργησε μεν προβλήματα, αλλά δεν απέφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα».

Όπως λέει ο κ. Ιατρίδης «Η Ρωσία από την πλευρά της προσάρμοσε την οικονομία της στις ανάγκες του πολέμου αυξάνοντας την βιομηχανική παραγωγή σε αναγκαίο πολεμικό υλικό, εμβάθυνε τις οικονομικές της σχέσεις με την Κίνα και άλλες χώρες και οικονομικά βρίσκεται σε καλύτερη θέση από ότι ακόμη και η ίδια ανέμενε, καθώς η χώρα φαίνεται ότι θα εξασφαλίζει τη σταθερότητα, χάρη στις εξαγωγές ενέργειας και πρώτων υλών. Επιπλέον η συνέχιση του πολέμου έχει επιφέρει και μια κόπωση της Δύσης να συνεχίσει να υποστηρίζει την Ουκρανία στο βαθμό που την υποστήριζε στην αρχή του πολέμου και αυξάνονται οι φωνές που υποστηρίζουν μια πιο περιορισμένη προσέγγιση ή ακόμα και αντίθεση προς τη συνέχιση ή αύξηση της βοήθειας προς την Ουκρανία» και προσθέτει: «Αν η δυτική στρατιωτική και οικονομική υποστήριξη της Ουκρανίας αποδυναμωθεί το 2024 και πέραν αυτού, η Ρωσία θα κρατήσει ή ακόμη και θα επεκτείνει τον έλεγχο ουκρανικών εδαφών, κάτι που θα αυξήσει τον κίνδυνο της ρωσικής επιθετικότητας εναντίον άλλων χωρών, εν μέσω μιας, όλο και πιο κατακερματισμένης και αναποτελεσματικής Δύσης».

Δεν διαφαίνεται λύση

Ο κ. Ιατρίδης εκτιμά ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν φαίνεται να έχει άμεση λύση και ότι παρά τις πολλές προσπάθειες διπλωματίας και διαπραγματεύσεων, οι εντάσεις παραμένουν υψηλές, με τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις να παραμένουν αβέβαιες.

«Η ανάκαμψη της κατάστασης φαίνεται να απαιτεί πολύπλοκες λύσεις και συμφωνίες που μέχρι στιγμής δεν έχουν επιτευχθεί. Παρόλα αυτά, η ειρήνη παραμένει η επιθυμητή κατάσταση. Με την αύξηση των διεθνών πιέσεων και των διπλωματικών προσπαθειών, υπάρχει ελπίδα για μια ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης. Το μέλλον της Ουκρανίας και της περιοχής εξαρτάται από την ικανότητα όλων των εμπλεκομένων πλευρών να συμφιλιώσουν τα συμφέροντά τους και να επιδιώξουν την ειρήνη και τη σταθερότητα. Τέλος, η στρατηγική κόπωση της Δύσης στον πόλεμο εξουθένωσης που σχεδίασε η Ρωσία είναι πιθανό να καταλήξει σε ένα τερματισμό πολέμου που θα βρει την Ρωσία να κατέχει σημαντικό ποσοστό Ουκρανικού εδάφους και την υπόλοιπη Ουκρανία σε ένα καθεστώς ουδετερότητας» τονίζει.

Διαβάστε εδώ το αφιέρωμα του CNN Greece για τα δύο χρόνια του πολέμου στην Ουκρανία